Тренинг для тренеров по обучению сельских нко в рамках проекта «Поддержка сельских нко»

                                                          

 

 

Тренинг для тренеров по обучению сельских НКО в рамках проекта «Поддержка сельских НКО» 

ОФ «КАМЕДА» для Фонда Евразия Центральная Азия, июль 2013 г. 

 

 

25 

 

 8 қадам 

 

 

 СТРАТЕГИЯЛЫҚ  ЖОСПАРДЫ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ЖӨНІНДІГІ ЖҰМЫС КЕСТЕ-

ЖОСПАРЫ 

 

Нұсқаулар: 

1.  Стратегиялық жоспар негізінде алты айға жүзеге асыру кесте-жоспарын құрыңыз. 

2.  Топта міндеттерді бөлу және кесте-жоспарды іске асыруда ортақ шешімге келіңіз.  

Ұйымның қызметі 

Қызметі бойынша стратегиялық 

жоспарлар 

6 айға арналған әр мақсат 

бойынша қойылған  міндеттері 

Іс-шара жоспары,жауаптылар, 

қойылған міндеттер бойынша күтілетін 

нәтижелер 

Жүзеге   асыру 

мерзімі 

1  2  3  4  5  6 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ұйымдық даму және ұйымның потенциалын көтеру 

Ұйымдық даму бойынша 

стратегиялық мақсаттар 

 6 айға арналған әр мақсат 

бойынша қойылған  міндеттері  

 Іс-шара жоспары, жауаптылар, 

қойылған міндеттер бойынша күтілетін 

нәтижелер  

Жүзеге  асыру 

мерзімі  

1  2  3  4  5  6 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                   

 

 

Тренинг для тренеров по обучению сельских НКО в рамках проекта «Поддержка сельских НКО» 

ОФ «КАМЕДА» для Фонда Евразия Центральная Азия, июль 2013 г. 

 

 

26 

Фандрейзинг 

 

Қажеттіліктерді бағалау 

 

Бизнесте жаңа өнім, қызмет маркетингтік талдау өтпей қолданылмайды: кімге сату керек, қаншаға сату 

керек, қандай жиілікпен сату керек, және өнім мен қызметті тез тану үшін не істеу керек. 

 Бизнесте  маркетинг 5 Р и С  ке негізделген 

  Продукт (Product) Өнім 

  Цена (Price) Бағасы 

  Месторасположение (Placement) Орналасқан жері  

  Продвижение (Promotion) Өрлеу 

  Персонал (Personality) Персонал 

  Потребитель (Сonsumer) Тұтынушы 

Егер жобаны әзірлеу процесінде қандай жоба қажет екенін білу үшін мынадай ақпарат жинау керек: 

  Жалпы мәселелер мен қажеті 

  Бар ресурстар 

  Адамдардың қалауы  

  Бұл жоба сіздің барлық сұрақтарыңызға жауап бермейтіндіктен, сізге әр сала бойынша ақпарат 

жинау қажет емес (мысалы, ауыл шаруашылығы, білім беру,денсаулық сақтау), немесе мынадай 

мәселелер (мысалы, су тапшылығы, балалардың дұрыс тамақтанбауы, бала туудағы аналардың 

өлімінің жоғары деңгейі)  

 

 Қажеттіліктерді бағалау 

 

 

Қажетті ақпарат 

Ақпарат көздері 

Ақпарат жинау 

құралдары 

Түсініктеме 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

АҚПАРАТ ЖИНАУ  ЖӘНЕ ТАЛДАУ 

 

Сіздің жобаңыз қарастыратын мәселелерді білген соң, сіз осы мәселелер жайында ақпарат жинай 

бастайсыз. Сізге бұл  жобаны  әрі қарай жалғастыру үшін  фактілер қажет -  ақпарат өзгеріп отыруы мүмкін. 

Мысалы, егер сіз отбасыны жоспарлау жобасын жүзеге асырғыңыз келсе, мынадай ақпарат жинау керек: 

Отбасын жоспарлау және денсаулық сақтау саласының қызметі: Не бар, қай жерде, қанша тұрады? 

  Отбасы құрамы: Орта есеппен бала саны және олардың жасы? 

  Нанымдар мен дәстүрлер: Отбасы құрамы бойынша адамдардың қандай пікірі бар? Отбасын 

жоспарлау тәсілдерін қолдануда мәдени шектеулер бар ма? 

  Отбасын жоспарлаудағы білімдері: Ер адамдар мен әйелдердің қандай ақпараттары бар екен? 

                   

 

 

Тренинг для тренеров по обучению сельских НКО в рамках проекта «Поддержка сельских НКО» 

ОФ «КАМЕДА» для Фонда Евразия Центральная Азия, июль 2013 г. 

 

 

27 

  Денсаулық сақтау саласының жағдайы мен практикасы: Ана мен бала өлімінің қандай негізгі 

себептерін атауға болады? Баланы төстен шығарудың қандай әдістері бар? 

 

Жобаны жоспарлауда көптеген ақпаратты қолдануға болады.  Ақпараттың ең құнды көзі деп мынаны 

айтуға болады: 

  Жалпы халық санағының деректері 

  Халықаралық ұйымдар және министрліктер құратын аймақ туралы жазбаша материалдар 

Басқа агентстволар қаржыландыратын мемлекеттік мекемелер, ерікті ұйымдар, отбасын 

жоспарлау жобаларының есептері мен сипаттамалары 

  Сіздің жоспарлаған жобаңыз сияқты басқа облыстардың  жоба бойынша есептері мен 

сипаттамалары 

  Жергілікті көшбасшылар, жергілікті тұрғындар немесе халықтың жеке өкілдері 

  Осы одақ туралы байқаулар және басқа да одақтар туралы білімдері 

 

Төменде жобаның табысты болуына әсерін тигізетін кейбір элементтер берілген: 

  Жергілікті халық – саны, қарым-қатынасы, жынысы, жасы 

  Орта – денсаулықтың хал-жайы, ауа-райы 

  Инфрақұрылым – ауруханалар, мектептер, клиникалар, су және санитарлық жүйелер, жолдар 

  Ресурстар – материалдық және адами ресурстар, олар бар ма немесе жетіспеушілік бар ма 

  Наным-сенімдер мен дәстүрлер – діни, мәдени, саяси, әлеуметтік нанымдар 

  Экономика – ақшалай ресурстардың саны, оларды бөлу және көздері 

  Ойлар, идеялар, пікірлер  - адамдардың өз қажеттіліктері мен мүмкіндіктері жайлы пікірлері 

 

Қатысумен әдісті қолдану 

 

PCA/PCA- «адамдардың  өмірден алған тәжірибелерін талдауға, онымен алмасуға мүмкіндік беретін әдіс-

тәсілдердің  дамытылған және жетілдірілген  тобы.  PCA  құралы арқылы  ауылдық адамдар да, қалалық 

адмдар да өз басымдықтарын белгілей  алады және  тағдырларын анықтайтын шешім қабылдай алады». 

 

                                                                         PCAны қолдану 

 PCA қолданатын әр түрлі  жағдаяттар және олар түрленіп отырады. 

  Табиғи ресурстарды басқару 

  Ауыл шаруашылығы, мал шаруашылығы, орман шаруашылығы, ирригация, дренаж, жер және су 

ресурстарын қорғау 

  Кедейшіліктің деңгейін төмендету бағдарламалары 

  Денсаулық сақтау саласы және әл-ауқат деңгейі 

  Урбанизациялау 

  Ересек халықтың сауаттылығы 

  Төтенше жағдайлар, қашқындар 

  Жыныстық айырмашылық негізіндегі талдау  

  Ұйымдастыру бағалауы 

 

 PCAның үш негізі 

 

PCA  –  қатаң  тәртіп  жоқ,басшылыққа  алатын  белгілі  бір  нұсқаулары  жоқ,  құбылмалы  процесс.    PCAның 

ұсынып отырғаны – бұл әдіс пен тәсілдердің  визуалды кең спектрі, бұл- топта талдау жүргізуге мүмкіндік 

береді.  

Қажеттілігіне қарай адаптациядан өтеді және қолданысқа енеді.  

  PCA процесінің өзі идеялар, тәжірибелермен, пікірлермен алмасуды білдіреді.    

 “PCAның үш негізі ”деп атауға болады. 

 

 

                   

 

 

Тренинг для тренеров по обучению сельских НКО в рамках проекта «Поддержка сельских НКО» 

ОФ «КАМЕДА» для Фонда Евразия Центральная Азия, июль 2013 г. 

 

 

28 

 

 

 

                                                                Іс-әрекет  пен қарым-қатынас 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                  Әдіс-тәсілдер 

Алмасу  

 

 

 

 

1.  Іс-әрекет пен қарым-қатынас 

 

Жергілікті  халықпен  жұмыс  жасау  уақытында  қолданатын  кәсіби  қарым-қатынас  пен  фасилитатордың  іс-

әрекеті  негізгі  болып  саналады.  Жақсы    PCA  процесті  басқарушы,  басқа  қатысушыларды  басынбайтын  

фасилитаторға  байланысты болады. Ол ашық, сын көтеретін сабырлы да салмақты адам болуы тиіс.  

Жергілікті  халықпен  жұмыс  жасау  уақытында    "жат  адамдардың"  әрекеті  фасилитатор  мен  жергілікті 

халықтың қарым-қатынасының сапасына әсерін тигізеді. Іс-әрекет пен қарым-қатынас туралы сөз болғанда 

мынадай негізгі кезеңдерді есте сақтау керек. 

 

  қаламды бергенде – жергілікті адамдарға «ұсынуға» мүмкіндік  беру 

  физикалық бөгеттерді жою маңыздылығы 

  сол деңгейде болу 

  ыңғайлы және саябырландыратын орта 

  ақыл-ой бөгеттерді жою маңыздылығы 

  жыныс пен жасына қарай қатысу маңыздылығы  

  жергілікті тұрғындарға қарағанда  "бөгде адамдар" саны  

  болып жатқанды жазып қою 

  ынта мен қызығушылық тудыру 

 

 

"Өзіне сын көзбен қарауды сезіну" 

 Фасилитатор  барлық  процесс  барысында  өзінің  іс-әрекеті  мен  қатынасының  аспектілерін  сезіну  керек, 

оларды талдап жақсартуға ұмтылу керек. 

 

 

"Қателерді мойындау"                                                   

 РCА  процесін  және  нәтижелерін  бағалауды  «бөгде  адамдар»  үнемі  бақылап  отырса,  одан  белгілі  бір 

сабақ алуға болады. Бұған оң тәжірибемен қатар мәселелерді шешу де кіреді. Мұндай қателерді мойындау 

біздің іс-әрекетіміздің негізгі элементі болып табылады. 

 

 

"Орнында талдау және шарттарды талдау" 

Іс-әрекетке  ғана  мән  беріп  қоймай,  жергілікті  халық  пен  «бөгде  адамдардың»  қарым-қатынастарын  үнемі 

талдап отыру қажет. Болып жатқан оқиғаларға әсерін тигізудің көптеген тәсілі бар. «Бөгде адам» ретінде 

                   

 

 

Тренинг для тренеров по обучению сельских НКО в рамках проекта «Поддержка сельских НКО» 

ОФ «КАМЕДА» для Фонда Евразия Центральная Азия, июль 2013 г. 

 

 

29 

біздің  іс-әрекетіміз  де  болуы  мүмкін.  Жергілікті  халықтың  топтағы  өзара  қатынастары  мен  жұмыс 

жасаулары идеялар мен пікір-таластың мазмұнына септігін тигізу мүмкін. 

 

 

  

 

1.  Алмасу (тәжірибе,  идеямен)   

PCAның екінші негізі болып жиналған тәжірибемен, біліммен алмасу  идеясы болып табылады. Жергілікті 

халықтан  «бөгде  адамға»    ақпараттың  түсуі  ғана  маңызды  емес,  және  бұл  процесс  екі  жақты  болып 

табылады. Алайда,   PCA өз міндетін орындау үшін, яғни жергілікті деңгейде талдау жүруіне септігін тигізу 

үшін, жеке адамдар арасында да түрлі топтар арасында да идеялар мен пікірлер алмасу негізгі кез болып 

табылады. 

 

2.  Әдістер 

«Жергілікті  халықтың»  өз  арасында  «жергілікті  халық»  пен  «бөгде  адамдардың»  арасында  идея  мен 

тәжірибе алмастыруда қолданылатын ерекше әдістер РСАның үшінші негізі болып есептеледі. Бұл әдістер 

визуалды  түрде  болады  және  жергілікті  халықты  диаграмма  құру  процесіне  қатысуды  белсендіруге 

арналған.  

 

 PCAның НЕГІЗГІ ҚАҒИДАЛАРЫ 

 

  Қатысуы - PCA процесінде жергілікті халықтың қатысуы - жоспарлаудың және зерттеудің негізгі 

құндылығы болып есептеледі. 

 

Топтағы жұмыс - 

а

қпараттың көп мөлшерде алмасуын қамтамасыз ету үшін, топтағы 

зерттеушілердің жынысы, жинаған өмір тәжірибесі әр түрлі адамдар  болуын қамтамасыз ететін – 

топтағы жұмыс. 

 

  Икемділік  –    PCA  зерттеулерін  жүргізгенде  ешқандай  қатаң  ережелердің    және  шектеулердің 

болмауы.Зерттеушілердің  құрамына,  адамдардың  уақыт  пен  ресурстарына,  жағдаятқа  қарай 

әдіс-тәсілдер де әр түрлі болады.     

  Қолайлы  елемеушілік  –  уақыт  пен  ресурстарды  тиімді  пайдалану  үшін,  талдау  мен  шешім 

қабылдауға қажетті ақпарат жинау керек.    

  «Триангуляция» қағидасы – үш әр түрлі жерден бірдей ақпарат жинау ережесін сақтай отырып, 

сапалы ақпарат жинау, немесе түрлі әдістерді қолданып бір ғана сұраққа жауап алу. 

 

 

 

                   

 

 

Тренинг для тренеров по обучению сельских НКО в рамках проекта «Поддержка сельских НКО» 

ОФ «КАМЕДА» для Фонда Евразия Центральная Азия, июль 2013 г. 

 

 

30 

 «Триангуляция» принципі 

 

Идеяларды    іс  жүзінде  тексеріп    көру  үшін    триангуляция  принципі  мен  ақпаратты  қарама-қарсы 

тексеру  қажет. Жүргізілген талдау  мен барлық ақпарат  тексерілуі  керек.  Әр түрлі топтармен  әңгіме 

барысында    қарама-қарсы  тексерісті  қайталап  отыру  қажет.  Бұл  тәсілдердің  түрлену  жолдарымен 

жасалуы мүмкін: 

  Түрлі топтағы адамдармен бір ғана мәселе, не бір ғана тақырып қозғалады 

  Әр түрлі тәсілдерді қолданып мәселені адамдардың бір ғана тобы талдап зерттейді. 

  Уақыттың әр кезінде мәселені бір ғана топ талқылайды  

бір топтың талдау нәтижелері, екінші бір топпен талдау кезінде қолданылады. 

  Процесс соңында қауыммен бірге  нәтижелерді бөлу, топтағы нәтижелер дұрыс қолданды ма, 

соны тексерудің басқа әдісі болып саналады. 

 

Триангуляция принципін қолданудың үш бірдей маңызды аспектісі бар: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 PCA Әдістерінің/Техникасының тізбектілігі   

 

 PCA зерттеулерін жүргізгенде әдіс-тәсілдердің тізбектілігінің маңызы зор, кейбір іс-әрекеттер басқа 

әрекеттерге  әкеп  соғады  немесе  бір  әдісті  қолданғанда  жеткен  нәтижелер  басқа  бір  әдістерге 

әкеледі.  

Зерттеудің  мақсатына  қарай  әдіс  пен  тәсілдер  түрлі  жолдармен  қолданылуы  мүмкін.  Мысалы, 

әңгімені  сол  жердің  картасын  құрудан  бастауға  болады.  Бұл  көп  адамды  жұмыс  жасауға 

қызықтырады.  Ал  жұмыс  ақысы  туралы  әңгімені  жергілікті  халықпен  сенімді  қарым-қатынас 

орнағаннан кейін ғана қозғауға болады.  

 

Бір ғана сұрақты зерттеу 

үшін түрлі әдістерді қолдану 

Құрамы әр түрлі топтардың 

жұмысында бір ғана     

әдістерді қолдану  

Білімі, жынысы, кәсібі әр 

түрлі фасилитаторларды 

тарту      

                   

 

 

Тренинг для тренеров по обучению сельских НКО в рамках проекта «Поддержка сельских НКО» 

ОФ «КАМЕДА» для Фонда Евразия Центральная Азия, июль 2013 г. 

 

 

31 

 

 

(PCA) ОДАҚТЫҢ ҚАЖЕТТІЛІГІН  БІРІГІП БАҒАЛАУДЫ  ӨТКІЗУ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРУ   

 

 PСA ПРОЦЕСІ 

 

 

                        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1. ДАЙЫНДЫҚ: 

      Орын таңдау 

Топты дайындау 

Мақсат қою 

Қосалқы материалды шолу 

Материалды-техникалық әзірлемелер 

 

 

 

 

Выбор 

местоположения 

Выбор команды 

Установка цели 

Обзор второстепенного материала 

Материально-технические приготовления 

 

2.  РСАны ӨТКІЗУ: 

Ақпарат жинау 

Нәтижелердің алдын-ала талдануы 

3. АНАЛИЗ/ЕСЕПБЕРУЛЕР 

Ақпаратты талдау 

Синтез 

Қорытынды есепті дайындау 

 РСА нәтижелерін таныстыру 

 

                   

 

 

Тренинг для тренеров по обучению сельских НКО в рамках проекта «Поддержка сельских НКО» 

ОФ «КАМЕДА» для Фонда Евразия Центральная Азия, июль 2013 г. 

 

 

32 

 РСАны ӨТКІЗУ ЖОСПАРЫН ҚҰРУ АЛГОРИТМІ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 РСАның мақсатын анықтау 

Міндеттер қою 

Жинауға қажетті  ақпаратты анықтау 

Қажетті ақпараттың көзін анықтау 

Ақпарат жинауға арналған құралдарды  

таңдау  

Ресурстарды анықтау (маркерлер,қағаз, 

үрмебұршақ …) 

Топтағы  ролдерді анықтау 

 (кто что делает)

 

                   

 

 

Тренинг для тренеров по обучению сельских НКО в рамках проекта «Поддержка сельских НКО» 

ОФ «КАМЕДА» для Фонда Евразия Центральная Азия, июль 2013 г. 

 

 

33 

Қолданылған әдебиеттер: 

 

  Материалы тренинга «Стратегическое планирование», Алматы, 8-9 июня 2013г, Д-р Данни 

Доу;NGO Management School, Фонд Евразия Центральная Азия 

  Материалы серии тренингов и консультирования ОФ «КАМЕДА» 2010-2013 г.г. 

  «Стратегическое планирование», Каунтерпарт Консорциум, Дмитрий Григорьев, 2001 

  «Фандрейзинг для развития», А.Вербицкий,  Ю.Аксенова, П.Гамольский 

  Шматов М.Е.,материалы презентации «Привлечение средств для социально значимых 

проектов», Москва, 2010 

  «Вовлечение граждан в решение проблем», Ресурсная книга, Каунтерпарт Консорциум, 

2001 

 

1

 Мескон М.Х., Альберт М., Хедоури Ф. Основы менеджмента: Пер. с англ – М.: «Дело», 

1992. 

 

1

 Джон Д.Дэниелс, Ли Х.Радеба. Международный бизнес – М.: «Дело», 1994 

 

1

 Т.Санталайнен и др. Управление по результатам. – М.: «Прогресс», 1993 

  http://msk.treko.ru