Төлеген ұ. Ш., Жанысбеков м.Ә. ҚАзақстанның Қазіргі заман тарихы пәнінен студенттердің даярлығын жетілдіру

1. Кеңес қоғамының барлық саласындағы тоқыраулық көріністердің пайда болуы неден?

2. 70-80 –ші жылдарда мәдениет пен білімнің даму үрдістері қандай?

3. «Әміршіл-әкімшіл жүйе» ұғымын түсіндіріңіз?

4. Неге КСРО-да 70-ші жылдары мұнай мен газ экспорттың негізгі тауары болды?

5. Экономиканы басқаруды реформалау неден туындады?

6. Қазақстандағы экологиялық проблемалардың негізгі ошақтарын атаңыз?
ҚАЙТА ҚҰРУ ЖЫЛДАРЫНДАҒЫ ҚАЗАҚСТАН (1985-1991 ЖЖ.)
Құзыреттіліктер - 1985-1991 жылдардағы қоғамның қоғамдық-саяси және әлеуметтік-экономикалық өміріне объективті тарихи сараптама беру. «Қайта құру» саясатының негізгі этаптарын, Алматыдағы 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасын және КСРО-ның құлауының себептерін сипаттау.
1. Қазақстандағы 1985-1990 жылдарындағы «Қайта құру» саясаты.

2. Қоғамдық-саяси қайта жаңғыружәне экономикалық реформалар.

3. 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы: себебі және тарихи бағасы.

4. Қайта құрудың дағдарысы және КСРО құлауы.

Жалпы бүкіл Одақ бойынша 1970-1985 жылдары тоқырау кезеңінде экономиканың басты көрсеткіштері өспеді, қайта төмендеп кетті. Егер ұлттық табыстың өсу қарқыны сегізінші бесжылдықта - 41 пайыз болса, тоғызыншы бесжылдықта - 28 пайыз, оныншы бесжылдықта - 21 пайыз, он бірінші бесжылдықта - 17 пайыз болып кемiдi. Ал еңбек өнімділігінің артуы сегізінші бесжылдықта - 37 пайыз, тоғызыншы бесжылдықта - 25 пайызға, оныншы бесжылдықта - 17 пайызға азайды. Сөйтіп, жыл өткен сайын төмендеп отырды. Жалпы КСРО-ның өмір сүрген соңғы 18 жыл ішінде 1972-1990 жж. жоспарлар 13 рет орындалмаған-ды.

КСРО экономикасының артта қалуы Қазақстанға да өз әсерін тигізбей қойған жоқ. Біз соңғы кезге дейін Қазақстан Одақ құрамындағы ірі индустриялық аграрлы республика болды деп мақтанышпен айтып келдік. Оған негіз бар еді. Кезінде республика жалпы қоғамдық өнім шығаруда РСФСР мен Украинадан соңғы үшінші өнеркәсіп өнімін өндіруде Белоруссиядан кейінгі төртінші орынға шықты. Қазақстан үлесіне мемлекетке өткізілетін астықтың 20 пайызы, әрбір төртінші тонна қой еті, әрбір бесінші тонна жүн, тапсырылатын қаракөл елтірісінің үштен бір бөлігі тиді.

Бірақ, бұл мүмкіндіктер, ашығын айтсақ, соңғы кезге дейін жете пайдаланылмады. Оның әр түрлі себептері бар еді. Біріншіден, республика халық шаруашылығының құрылымы бір жақты дамып, оның аса маңызды салалары кейін қалып қойды. Ауыр өнеркәсіптен энергетика, түсті және қара металлургия, мұнай-газ және химия өнеркәсібі басым дамыды. Оның есесіне жаңадан өңдеп шығару өнеркәсібінің салалары, әсіресе, машина жасау және халыққа қажетті тауарларды шығару салалары артта қалды. Мәселен, машина жасау республика жалпы өнеркәсіп өнімінің 17,1 пайызын ғана қамтыды, ал Одақ бойынша бұл көрсеткіш 27,4 пайыз едi. Қазақстанда қазiргi кезеңдегі талапқа сай құрал-жабдық жасау, радиотехника, автомобиль, жеңіл және тамақ өнеркәсібі үшін қажетті машиналарды жасау салалары жетіспеді.

Екіншіден, республикаға халық тұтынатын тауарлардың 60 пайызға жуығы сырттан әкелінді, ал іште өндірілетін ауыл шаруашылық өнімдерінің, соның ішінде астықтың, мақтаның, терінің тең жартысы, жүннің 70 пайызы басқа жерлерде өңделді. Мұндай жағдай тек ауыл шаруашылығында ғана емес, сол секілді өнеркәсіпте де орын алды. Мәселен, Торғай облысында алюминий жасау үшін қажетті шикізат боксит өндіріліп, ол Павлодарға жөнелтіліп, онда өнделіп глиноземге айналдырылды, ал глинозем алюминий шығару үшін Сібір кәсіпорындарына жіберілді. Атырау, Маңғыстау облыстарында шығарылған мұнай Орал қаласынан 200 шақырым қашықтықтағы Орынбор облысының жеріне айдалып, онда қайтадан өңделді. Атырау, Батыс Қазақстан облыстарында балықтың аса қымбат түрлері ұсталып, қара уылдырық алынса, оны дайындап өңдеу, консервілеу Астрахань қаласында іске асырылды. Одақтың әмірімен Қазақстан шет елдерге бір миллиард сомға дейін алтын қорына тең бағалы өнімдер шығарып келсе де, одан республика қазынасына бір тиын да түспеді.

Үшіншіден, Республикадан сыртқа тауарлар барынша арзан бағамен шығарылып, ал шеттен тек қымбат, дайын тауарлар әкелінді. Сөйтіп, тек 1988 жылдың өзінде республикадан сыртқа шығарылған тауар 6,7 миллиард сом болса, сырттан алынған тауар - 13,8 миллиард сомға жетті, нәтижесінде аса бай Қазақстан өне бойы басқа республикаларға қарыздар, экономикалық жағынан тәуелді болып келді.

Төртіншіден, Қазақстанның экономикасының дамуы көп жылдар бойы тек қарабайыр жолмен, яғни өнімнің көлемін, жалпы санын арттыру арқылы ғана іске асырылды. Өндірістік күштің өсуі, оны тиімді пайдалану дәрежесінен артта қалды. Көптеген кәсіпорындардың, соның ішінде жаңадан салынып, іске қосылғандардың экономикалық күші жете пайдаланылмады.

Бесіншіден, аграрлық секторда дакылдардың түсімі, малдан алынатын өнім әр шаруашылықта әр түрлі дәрежеде-тін. 1987 жылы республикадағы совхоздардың үштен бірі, колхоздардың бестен бірі экономикалық жағынан тиімсіз шарушылықтар болды. Суармалы егістің түсімі де басқа жерлермен салыстырғанда төмен еді.

Жоғарыда айтылған кемшіліктер мен қайшылықтардың салдарынан 70-ші жылдардан бастап 80-ші жылдардың аяғына дейін Қазақстандағы жан басына шаққандағы ұлттық табыстың көлемі Одақпен салыстырғанда 12 пайызға төмендеді. Осыған қарамастан, соңғы кезге дейін Қазақстандағы жағдайды мадақтап, әсірелеп көрсету, даңғазалық орын алды. Оған жылдық есеп бергендегі қосып жазу, өндірілген өнімді және жалпы бағалық көрсеткіштерді негізсіз көбейтіп көрсетудің елеулі әсері тиді.

Кеңестер Одағының құлауының саяси себептері туралы айтқанда, ондағы саяси-идеологиялық бірлік пен біртұтастық сол сексенінші жылдардың соңы мен тоқсаныншы жылдардың басында-ақ көзден ғайып болғанын ерекше атап көрсеткен жөн. Бұл кезде бұрынғы Кеңес Одағы елдерінде бұрын болмаған ұлт толқулары күшейді. Ең қауіптісі - олар таза ұлттық сипат ала бастады. Сумгаиттегі, Таулы Карабахтағы, Вильнюстегі, Ферғанадағы оқиғалар ұлттық мәселелерді шешудің ешқандай бағыт-бағдары жоқтығын анықтады. Кеңестік кезеңде қабылданған мәлімдемелер, тұжырнамалар, бағдарламалар ұлтаралық қатынастар мен оны шешудің жолдарын нақты көрсетіп бере алмады. Ел басында отырған басшылар ұлт мәселесінің байыбына терең түсінбеді, оның теориялық базасы жасалмады. Ақыр соңында ұлтаралық қайшылықтар тартыс-

қа, ал тартыс қантөгіске әкеліп тіреді. Бұған мысал ретiнде Қазақстанда болған 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасын айтуға болады.

Сондықтан бірқатар ұлт республикалары Одақтан бөлініп шығу, өздерінің егеменді мемлекет болуы жөніндегі талаптарын қойды. Міне, осының нәтижесінде 1988 жылдың қараша - 1989 жылдың мамыр айлары аралығында Балтық жағалауындағы Эстония, Литва, Латвия республикалары өздерінің егемендігі туралы алғашқы қүжаттарын қабылдады. Сөйтіп, олар КСРО құрамынан шығып, жеке тәуелсіз мемлекетке айналды. Осыдан кейін, көп кешікпей-ақ, яғни 1989-1990 жылдары егемендік туралы Декларацияны КСРО-ның басқа республикалары да қабылдады. Сөйтіп, 74 жыл бойы өмір сүрген республикалар Одағының ыдырады. Ыдырау қалай болды?

1991 жылғы 8 желтоқсанда Белорусь, РСФСР және Украина республикаларының басшылары Минск қаласында /Беловеж кездесуі/ кездесіп, мәлімдеме қабылдады. Онда саяси одақ тұйыққа тірелді, сондықтан республикалардың Одақтан шығуы объективтік процесс және тәуелсіз жеке мемлекет құру шынайы факті болып отыр деп көрсетілді. Себебі, Орталықтың жүргізіп отырған тоғышар саясаты елді терең экономикалық және саяси дағдарысқа алып келді, бққара халықтың тұрмыс деңгейі төмендеп кетті, қоғамда әлеуметтік шиеленіс, ұлттар мен халықтар арасындағы қайшылықтар мен қақтығыстар күшейді деп атап өтілді. Мұның өзі бұрынғы Одаққа кірген барлық мемлекеттердің, жаңа достық Одағын - Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығын /ТМД/ құруға жол ашты. Бұл құрылым бұрынғы Одақ бойынша осы кезге дейін алынған халықаралық міндеттердің орындалуына кепілдеме береді, ядролық қарудың таралуына жол бермейді және оған бірыңғай бақылау орнатуды қамтамасыз етеді - деп көрсетті.

Алайда, бұл шешім әуелгі кезде басқа республикалар тарапынан қарсы көзқарастар туғызды. Өйткені заң бойынша Одаққа кірген Қазақстан, Орта Азия, Закавказье республикаларының келісімінсіз бұл үш республика егемендік туралы күрделі мәселені жеке дара шешуге тиіс емес еді. Міне, осымен байланысты 1991 жылдың 12 желтоқсанында Ашхабад қаласында Орта Азия республикалары мен Қазақстан басшыларының кездесуі болып өтті. Онда тәуелсіз мемлекеттердің Достастығына тек барлық республикалардың тең құқықтық негізінде құрылушылық жағдайын мойындағанда ғана қосылуға болатындығы айырықша атап көрсетілді.

1991 жылғы 21 желтоқсанда Алматыда 11 республика өкілдері қатынасқан кездесу болды. Олар тең құқықтық жағдайдағы Тәуелсіз мемлекеттер достастығы құрылғандығы жөніндегі шартқа қол қойды. Алматыда қабылданған декларацияда Минскiдегi айтылған жалпы принциптік мәселелердің барлығы мақұлданды. Жаңадан құрылған Достастық мемлекет басшылары және үкімет басшыларының Кеңесі деген жетекші органдар құрылды. Онда жалпы бағыттағы көкейтесті саяси және әлеуметтік-экономикалық мәселелерді шешу көзделінді. Достық Одаққа кірген мемлекет басшылары Біріккен Ұлттар Ұйымы алдында бұл Тәуелсіз мемелекеттердің барлығын осы халықаралық ұйымға толыққанды мүше етіп алу туралы шешім қабылдады. Сонымен қатар бұрынғы КСРО-да жасалған ядролық қаруды және оған әскери басшылық жасауды бірігіп іске асырып отыру жөніндегі келісімге қол қойылды. Тәуелсіз мемлекеттердің Достастығы /ТМД/ осы кезге дейін Кеңестер Одағы қол қойып, халықаралық дәрежедегі жасаған келісімдердің әрдайым орындалуын өз мойындарына алады деп көрсетті.

Қазақстан соңғы кезге дейін Кеңес Одағын сақтап қалу үшін күресті. Бірақ республиканың бұл ниетіне Одақта болып жатқан әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси өзгерістер қарсы тұрды. Сондықтан Қазақстанда өзінің тәуелсіздігін жариялау шараларына кірісті. Атап айтқанда, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі 1990 жылы 25 қазанда республикамыздың мемлекеттік егемендігі туралы Декларация қабылдады. Сөйтіп, бар әлемге Қазақстанның егемендігін жариялады. Тәуелсіздік алу Қазақстанда жалпы демократиялық процестердің барысын шапшаңдатты, мұның өзі елдегі болып жатқан оқиғалармен тығыз байланысты еді. Осы кезден бастап Қазақстан басқа республикалармен бірге іс жүзiнде орталыққа қарсы оппозицияға айналды. Қазақстанның бастамасы бойынша Белоруссиямен, Украинамен, Ресеймен және баска республикалармен бір-бірінің егемендігін, қалыптасқан шекараларды, орнатылып жатқан өзара пайдалы экономикалық байланыстарды мойындау туралы екі жақты келісімдер жасалды.

1990 жылғы желтоқсанда Ресей, Украина, Белоруссия, Қазақстан республикаларының жетекшілері өзара төрт жақты шарт жасау жөніндегі келісімге қол қойды. Бұл келісім бойынша олар өздерінің Одақтық шартқа қарсы қоятын талаптарының бар екендігін ашып айтты. Республикалар бұрынғы федерацияның орнына, енді конфедерация түріндегі одаққа бірігу жөнінде талап қойды. Ол бойынша Орталықтың шешуіне сыртқы саясат, халықаралық мәселелер, сыртқы сауда, мемлекеттік банк және финанс, елдегі қорғаныс мәселелерін шешуді қалдырып, қалған мәселелердің барлығын жергілікті жерлерде шешу дұрыс деп есептелінді.

ІІІ. 1 сәуірде 1990 жылы "Қазақ КСР Президенті қызметін тағайындау және Қазақ КСР Конституциясына (Негізгі Заңы) өзгертулер мен толықтыру-енгізу туралы" Қазақ КСР Заңы қабылданды.

Осыған орай Қазақ КСР Конституциясы Президенттің мәртебесі мен өкілеттігі алғаш рет айқындалған "Қазақ КСР Президенті" жаңа тарауымен толықтырылды.

Қабылданған Заңга сәйкес Қазақ КСР Президенті Қазақ КСР басшысы болып табылды. Қазақ КСР-інің отыз бес жасқа толған және алпыс бес жастан аспаған, Қазақ КСР аумағында кемінде он жыл түрақты түрған, казақ және орыс тілдерін білетін азаматы Қазақ КСР Президенті болып сайлана алды. Бір адам қатарынан екі мерзімнен артық Қазақ КСР Президенті бола алмады.

Қазақ КСР Президентін Қазақ КСР-інің азаматтары жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы бес жыл мерзімге сайлады. Қазақ КСР Президенті бір мезгілде Қазақ КСР немесе Халық депутаттары жергілікті кеңесінің халық депутаты бола алмады.

Қазақ КСР Президентінің мынадай өкілеттіктері айқындалды: республика аумағында түратын азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының, Қазақ КСР Конституциясы мен зандарының сақталуына кепіл болады; республиканың суверенитетін, қауіпсіздігін, аумақтық түтастығын қорғау жөнінде қажетті шаралар қолданады; одақтық шарттың сақталуын қамтамасыз етеді; елдің ішінде және халықаралық қатынастарда Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының өкілі болып табылады; Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының КСРО Федерациясы Кеңесіндегі өкілі болып табылады; Қазақ КСР жоғары мемлекеттік билік пен басқару органдарын өзара іс-қимылын қамтамасыз етеді; республикадағы жағдай туралы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне жыл сайын баяндама жасайды және Қазақ КСР-інің ішкі саяси және сыртқы саяси қызметінің неғұрлым маңызды мәселелері туралы дүркін-дүркін хабарлап отырады; Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің Төрағасы, Қазақ КСР Халықтық бақылау комитетінің төрағасы, Қазақ КСР Жоғарғы Сотының төрағасы, Қазақ КСР Бас мемлекеттік арбитры қызметіне кандидатураларды үсынады; аталған лауазымды адамдарды, Қазақ КСР Жоғарғы Сотының төрағасынан басқаларын міндеттерінен босату туралы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне үсыныс енгізеді; Қазақ КСР Министрлер Кеңесін орнынан түсіру туралы не оның орнынан түсуін қабылдау туралы Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің алдына мәселе қояды; Қазақ КСР Министрлер Кеңесі Төрағасының келісуі бойынша Қазақ КСР Үкіметінің мүшелерін қызметінен босатады және оларды тағайындайды, кейіннен Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің бекітуіне үсынады;

Қазақ КСР зандарына қол қояды; қайта талқылау және дауыс беру үшін өзінің қарсы пікірлерін жазып, занды екі апта мерзімнен кешіктірмей Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне қайтаруға қүқылы; Қазақ КСР-інің мүдделерін қозғайтын КСРО заңдарының КСРО Конституциясы мен Қазақ КСР Конституциясына сәйкестіғі туралы КСРО Конституциялық қадағалау комитетіне ұсыныс енгізеді; КСРО Министрлер Кеңесінің ҚазақКСР-інің мүдделеріне қайшы келетін қаулылары мен жарлықтарының қолданылуын тоқтата түру туралы КСРО Президентіне өтініш жасайды; КСРО Министрлер Кеңесіне оған қарасты басқару органдарының Қазақ КСР-інің мүдделеріне қайшы келетін актілеріне наразылық білдіреді және наразылық білдірілген актілердің Қазақ КСР аумағында қолданылуын тоқтатады; Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің қаулылары мен жарлықтары, Қазақ КСР министрліктері мен мемлекеттік комитеттерінің актілері Қазақ КСР Конституциясына және Қазақ КСР заңдарына сәйкес келмеген ретте олардың қолданылуын тоқтатады, келіссөздер жүргізеді және Қазақ КСР-інің халықаралық шарттарына қол қояды; өзінде тіркелген шет мемлекеттердің дипломатиялық өкілдерінің сенім грамоталары мен кері шақыру грамоталарын қабылдайды; Қазақ КСР-інің шет мемлекеттердегі және халықаралық үйымдар жанындағы дипломатиялық өкілдерін тағайындайды және кері шақырып алады; Қазақ КСР-інің қүрметті атақтарын береді және Қазақ КСР-інің мемлекеттік марапаттарымен марапаттсійды; Қазақ КСР-інің азаматтығына қабылдау, пана беру мәселелерін шешеді; Қазақ КСР соттары соттаған азаматтарға кешірім беруді жүзеге асырады; Қазақ КСР азаматтарының қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында төтенше жағдай енгізіп, қабылданған шешімді Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің бекітуіне дереу табыс етеді.

Қазақ КСР Президенті жанында Қазақ КСР Президентінің Кеңесі жұмыс істеді, оның міндеті Қазақ КСР-нің ішкі саяси және сыртқы саяси қызметінің негізгі бағыттарын жүзеге асыру жөніндегі шараларды әзірлеу, республиканың қауіпсіздігін қамтамасыз ету болып табылды. Презндент Кеңесінің мүшелерін [Қазақ КСР ПрезидентҚазақ КСР Президенті тағайындайды. Президент Кеңесінің құрамына Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің Төрағасы лауазымы бойынша кіреді. Президент Кеңесінің мәжілістеріне Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Төрағасы қатысуға құқылы. Қазақ КСР Президентінің ешкім тимеу құқығы бар. Президент Қазақ КСР Конституциясын бұзған ретте Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі Қазақ КСР Конституциялық қадағалау комитетінің қорытындысын ескере отырып, Қазақ КСР халық депутаттары жалпы санының кемінде үштен екі даусымен Қазақ КСР Президентіне сенімсіздік білдіреді және оны орнынан түсіру туралы халықтық дауыс беру (референдум) өткізу жөнінде мәселе қояды.

Осы заңмен Қазақ КСР Президентінің Орынбасары Қазақ КСР Президентінің уәкілдік беруі бойынша оның жекелеген функцияларын орындайды және Президент жоқ кезде немесе Президенттің міндеттерін жүзеге асыруға мүмкіндігі болмаған ретте оның қызметін атқарады. Егер Қазақ КСР Президенті нендей бір себептермен өзінің міндеттерін одан әрі атқара алмайтын болса, Қазақ КСР-інің жаңа Президенті сайланғанға дейін оның өкілеттігі Қазақ КСР Президентінің Орынбасарына, ал егер бұл мүмкін болмаса — Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Төрағасына ауысады. Бүл орайда Қазақ КСР-інің жаңа Президентін сайлау үш ай мерзім ішінде өткізілуге тиіс. Қазақ КСР-інің бірінші Президенті мен оның Орынбасарын Жоғарғы Кеңесі алты жыл мерзімге сайлайтындығы белгіленді.

1990 жылы 20 қарашада қабылданған "Қазақ КСР-нда мемлекеттік билік пен басқару қүрылымдарын жетілдіру және Қазақ КСР Конституциясына өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы" Заңға сәйкес Қазақ КСР ПрезидентіҚазақ КСР жоғары атқарушы және өкімші билік басшысы болып табылатындығы; Қазақ КСР Президентінің үсынысымен Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі сайлаған Қазақ КСР Вице-президенті лауазымы құрылды; Қазақ КСР Министрлер Кеңесі Қазақ КСР Министрлер Кабинеті болып қайта құрылды. Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің Президиумы, Қазақ КСРМинистрлер Кеңесінің Төрағасы, Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің Төрағасының бірінші орынбасарлары мен орынбасарлары лауазымдары таратылды. Заң Қазақ КСР Премьер-министрі мен Қазақ КСР мемлекеттік, шаруашылық, әлеуметтік және мәдени құрылыстың негізгі бағыттары жөніндегі мемлекеттік кеңесшілер қызметтері құрылды.

Қазақ КСР Министрлер Кабинетін Қазақ КСР Президенті Қазақ КСР Премьер-министрі, министрлері, Қазақ КСР мемлекеттік комитеттер төрағалары құрамында құрылды. Қазақ КСР ПрезидентіҚазақ КСР Министрлер Кабинеті қүрамынаҚазақ КСР мемлекеттік кеңесшілерін, Қазақ КСР-дің басқа да органдары мен үйымдарының басшыларын енгізуге құқықты болды. Қазақ КСР Премьер-министрі мен Министрлер Кабинетінің құрамын Қазақ КСР Президентінің ұсынысы бойынша Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесі бекітті. Қазақ КСР Президенті мен Қазақ КСР Министрлер Кеңесінің Аппараттары Қазақ КСР Президентінің Аппараты болып біріктірілді. Қазақ КСР Президент Кеңесі таратылды. Қазақ КСР Президенті жанынан консультативті-кеңестік орган — Республика Кеңесі құрылды. Республика Кеңесінің құрамына Қазақ КСР Вице-президенті, Қазақ КСР Премьер-министрі, облыстар мен Алматы қалалық Халық депутаттары кеңесінің, сондай-ақ Қазақ КСР Президенті тағайындаған өзге де түлғалар лауазымдары бойынша кіреді. Қазақ КСР-да халықтық бақы-

лау органдары таратылды. Қазақ КСР мемлекеттік билік пен басқару органдарының құрылымындағы атадған өзгертулердің қабылдануына байланысты сәйкес өзгертулер мен толықтырулар Қазақ КСР Конституциясына (Негізгі Заңына) енгізілді.

Қазақ КСР, оның жоғары атқарушы және өкімдік билігінің басшысы Қазақ КСР Президенті болып табылды. Республика Президентінің өкілеттігі төмендегіше толықтырылды: Қазақ КСР Президенті Қазақ КСР Министрлер Кабинетінің қызметіне басшылық етеді; Қазақ КСР Министрлер Кабинетінің Премьер-министрін тағайындайды және оны Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне бекітуге үсынады; Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне КСРО Бас прокурорымен келісілген Қазақ КСР\Бас прокурорының кандидатурасы мен Қазақ КСР Бас прокуроры орынбасарларының кандидатураларын Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне үсынады; Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне Қазақ КСР Жоғарғы Сотының Төрағасы қызметіне кандидатуралар үсынады, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне Қазақ КСР Жоғарғы Сотының Төрағасынан басқа аталған лауазымдарды міндетінен босату туралы үсыныс енгізеді; облыстық және Алматы қалалық Халық депутаттары кеңестерінің төрағаларын олар өздерінің қызметтік міндеттерін тиісті орындамаған немесе әдепсіз қылықтар жасаған жағдайларда мерзімінен бүрын қызметтерінен босатады; Жоғарғы Кеңес алдына Қазақ КСР Министрлер Кабинетін отставкаға жіберу немесе отставкасын қабылдау туралы мәселе қояды, Қазақ КСР Министрлер Кабинетінің мүшелерін қызметінен босатады және тағайындайды, Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесіне бекітуге үсынады; Қазақ КСР министрліктерін, мемлекеттік комитеттері мен басқа да мемлекеттік басқару органдарын құрады және таратады.

Басшылары Қазақ КСР Министрлер Кабинетінің құрамына кіретін Қазақ КСР мемлекеттік басқару органдарын құру мен тарату туралы шешімдер Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің бекітуіне үсынылады; Қазақ КСР Министрлер Кабинеті қаулылары, Қазақ КСР Министрлер Кабинеті Премьер-министрінің өкімдері, министрліктер, мемлекеттік комитеттер мен ведомстволар актілері Қазақ КСР Конституциясы мен Қазақ КСР заңдарына сәйкес келмеген жағдайда олардың күшін жояды немесе тоқтатады; қүқықтық саясатты айқындайды және қүқық қорғау қызметіне басшылық етеді. Қазақ КСР Президенті жанында консультативті-кеңестік орган — Республика Кеңесі қызмет етті, міндеті Қазақ КСР-інің ішкі және сыртқы саяси қызметінің негізгі бағыттарын іске асыру бойынша кепілдемелер дайындау болып табылды. Республика Кеңесінің құрамына Қазақ КСР Вице-президенті, Қазақ КСР Премьер-министрі, облыстар мен Алматы қалалық Халық депутаттары кеңесінің, сондай-ақ Қазақ КСР Президенті тағайындаған өзге де тұлғалар лауазымдары бойынша кірді. Қазақ КСР Вице-президенті Қазақ КСР Президентінің уәкілдік беруі бойынша оның жекелеген функцияларын орындайды және Президент жоқ кезде немесе Президенттің міндеттерін жүзеге асырута мүмкіндігі болмаған ретте оның қызметін атқарады. Егер Қазақ КСР Президенті нендей бір себептермен өзінің міндеттерін одан әрі атқара алмайтын болса, Қазақ КСР-інің жаңа Президенті сайланғанға дейін оның өкілеттігі Қазақ КСРВице-президентіне, ал егер бұл мүмкін болмаса — Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Төрағасына ауысатын болды.

1990 жылы 25 тамызда "Қазақ КСР Конституциясына (Негізгі Заңына) өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы" Қазақ КСР Заңы қабылданды. Президентінің қүзіретіне қосымша өкілетгіктер жатқызылды: Қазақ КСР Президенті қажет болған жағдайда Қазақ КСР аумағында орналасқан одақтық бағынышыстағы ұйымдарды, кәсіпорындарды бірінші басшыларын тағайындайды және оларды қызметген босатады; Қазақ КСР Қауіпсіздік кеңесін басқарады, Қауіпсіздік кеңесінің мүшелерін тағайьшдайды; егер одақгық органдардьң шешімдері Қазақ КСР зандарына және жоғары атқарушы өкімет актілеріне қайшы келетін болса, олардың орындалуын тоқтата тұрады; Қазақ КСР аумағында орналасқан барлық ішкі әскерлерге басшылықгы жүзеге асырады. Қазақ КСР Президентінің өкілеттігі конституциялық рәсімдер сақтала отырып, ол отставкаға шыққан жағдайда, сондай-ақ өзге де себептермен өз өкілеттігін жүзеге асыруы мүмкін болмаған реттерде тоқтатылады. Соңғы жағдайда Қазақ КСР Президентінің өз міндеттерін жүзеге асыруы мүмкін еместігі Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің шешімімен белгіленеді.

Қазақ КСР Президенті сайланғанға дейін оның өкілеттігі, Қазақ КСР Конституциясының 14-3 бабының 3-бөлігінің 8, 10 және 13-тармақтарында көзделгендерді қоспағанда, (облыстар мен Алматы қалалық Халық депутаттары кеңесі төрағаларын қызметтерінен мезгілінен бүрын босату; Қазақ КСР министрліктерін, мемлекеттік комитеттері мен басқа да мемлекеттік басқару органдарын қүру және тарату; сондай-ақ Қазақ КСР заңдарына қол қою процедурасы) ҚазақКСР Жоғарғы Кеңесінің қаулысымен Қазақ КСР вице-президентіне, ал егер бүл мүмкін болмаса — Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің Төрағасына беріледі.

1991 жылы 16 қазанда "Қазақ КСР Президентін сайлау туралы" Қазақ КСР Заңы қабылданды. Заңның 1 бабына сәйкес Қазақ КСР Президентін Қазақ КСР азаматтары жалпыға бірдей, тең және төте сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру арқылы бес жыл мерзімге сайлайды. Қазақ КСР Президенті болып Қазақ КСР отыз бес жасқа толған және алпыс бес жастан аспаған, Қазақ КСР аумағында кемінде он жыл түрақты түрған, казақ және орыс тілдерін меңгерген азаматы сайлана алды. Бір адам қатарынан екі мерзімнен артық Қазақ КСР Президенті бола алмады. Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің қаулысымен Қазақ КСР Президентін сайлау 1991 ж. 1 желтоқсанына белгіленді. Сайлау қорытындысын шығарғаннан кейін Қазақ КСР-інің тұңғыш жалпы халық сайлаған Президенті Н. Ә. Назарбаев болды.

1991 жылы 10 желтоқсанда "Қазақ Кеңестік Социалистік Республи- касының атауын өзгерту туралы" Қазақ КСР Заңымен Қазақ КСР Қазақстан Республикасы болып қайта аталды. ҚР Жоғарғы Кеңесі "Қазақстан Республикасы Президентінің қызметке кірісуі туралы" қаулы қабылдады, оған сәйкес Н. Ә. Назарбаев 1991 ж. 10 желтоқсаннан бастап ҚР Президенті қызметіне кірісті деп есептелді.

1991 жылы 16 желтоқсанда Президенті Н. Ә. Назарбаев "Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы" ҚР Конституциялық заңына қол қойды, заң бойынша ҚР Президентінің мәртебесіне және республиканың мемлекеттік билік органдарының барлық жүйесіне айтарлықтай өзгертулер енгізілді. Осы Заңға сәйкес ҚР-да мемлекеттік билік органдары оның заң шығарушы, атқарушы және сот болып бөлінулері қағидасынан келіп қүрылды. Республика халқының атынан сөйлеу құқығы ҚР Жоғарғы Кеңесі мен ҚРПрезидентіне берілді. Заң шығару билігін ҚР Жоғарғы Кеңесі жүзеге асырды. ҚР мен оның атқарушы билік органдарының басшысы Президент болып табылды. Сот билігі ҚР Жо- ғарғы Соты мен Жоғары төрелік сотына берілді. Конституцияны соттық қорғау жоғары органы ҚР Конституциялық Соты болып табылды.

1. «Әміршіл-әкімшілік жүйе»ұғымына анықтама беріңіз?

2.Желтоқсан оқиғасының себептерін атаңыз?

3. «Семей-Неведа» қозғалысы қандай мақсаттар алдына қойды ?

4. Қазақ интеллигенциясының өкілдерін ақтау қай жылдары басталды?

5. КСРО құлауына қандай оқиғалар себеп болды?

2. ҚР рәміздерін бекіту. ҚР Конститутциялары (1993ж.,1995ж.).

3. Мемлекеттік құрылыс және әкімшілік-аймақтық бөліну.

4. ҚР ұзақ жылдық даму жолындағы «Қазақстан-2050» стратегиясы.

1989ж. маусымнан Н.Ә.Назарбаев Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бірінші хатшысы.

1991ж. 10 желтоқсанда Республика сарайында Н.Ә.Назарбаев Қазақстан Республикасының Президенті ретінде ант берді.

КСРО-ның ыдырау процесін тездеткен 1991 жылғы тамыз бүлігі. Ол 1991 жылдың қазанына дейін көптеген республикалардың өз тәуелсіздігін жарияла-

уына септігін тигізді.

Республикада өзгерістер болды. Прокуротура, мемлекеттік қауіпсіздік, ішкі істер, әділет, сот, органдары қайта құрылды. Мемлекеттік қорғаныс комитеті құрылды.

1991 ж. 16 желтоқсанда Қазақ Кеңестік Социалистік республикасы Қазақстан Республикасы болып аталды. Жоғарғы Кеңес Қазақстан Республикасының өз территориясындағы бүкіл өкімет билігі өз қолында деп,демократиялық мемлекеттің мемлекеттік тәуелсіздігін жарияланды. Республика тарихында жаңа кезең басталды.

Қазақстанда егемен мемлекеттік дамуының қарқынды кезеңі басталуы.

Саяси салада күшті президенттік республика құруға, кейінірек парламенттік билікке реформа жасап, маман жоғарғы Кеңес құруға бағыт ұсталды. Жаңа конституцияның жобасы талқыланды. Жергілікті қалаларда, аудандарда атқарушы өкімет билігіне реформа жасалды.

Көппартиялық жүйе қалыптастырудың бастамасы жасалды. Қазақстан Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақ кеңесінің (ОБСЕ) толық құқылы мүшесі болып, адам және ұлттық құқықтарының сақталуына кепілдік берді. 1992 жылдың ортасына қарай Қазақстанды тәуелсіз мемлекет ретінде жер шарының 30-дан астам елі таныды: АҚШ, Қытай, Түркия, Иран, Пәкістан, Швейцария, Канада т.б.

1991 жылдың соңында егемендігін жарияланған Қазақстан өз мемлекеттігін құрудың жолына түсті. Қысқа мерзімде сыртқы саясаттағы басымдықтар анықталды. Басқа-мемлекеттермен өзара тиімді достық қарым-қатынас. Олардың ішкі істеріне қол сұқпау, тең құқылық, даулы мәселелерді бейбіт жолдармен шешу-республика сыртқы саясатының басты принциптері болып отыр.

1992ж. қаңтарда ішкі істер әскері құрылды. Әскер қатарына шақырылғандар өз республикасында қызмет өтеуге мүмкіндік алды.

Қазақстанның тәуелсіз мемлекет болып қалыптасуы кезең күттірмейтін міндет ретінде, мемлекеттік нышандарын қабылдауды талап етті. 1992ж. 4 маусымда Жоғарғы Кеңестің сессиясы Республиканың жаңа мемлекеттік Туы мен Елтаңбасын бекітті. Желтоқсанда Республика Әнұранының жаңа мәтіні қабылданды.

Сонымен, 1991 жылдың қазан айының 25-нен бастап Қазақстан Республикасы егемендік алып, өз алдына дербес мемлекет болып қалыптасты.

Екі жыл ішінде республикамызды жүзден астам шет мемлекет мойындап, 150 ел дипломатиялық қарым-қатынас жасауға кірісті, Қазақстан Біріккен Ұлттар ұйымының Нью-Йорктегі ғимараты алдында Қазақстан Республикасының туы жілбереді.

Қазақстан РКФСР құрамында 1920 ж. 26 тамызда Автономиялық Республика болып құрылғанымен, өз туы, елтаңбасы, әнұраны болмады.

1936ж. 5 желтоқсанда Одақтас республикаға айналды. Рәміздегеніміз- белгілі бір нәрсені өз қалпынан өзге, жанама сипаттап көрсетуден туатын сыр-таңба, эстетикалық категория, шартты белгі.

1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің жетінші, сессиясында парламент депутаттары "Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы" Заң қабылдады. Заңның бірінші бабында Қазақстан Республикасы тәуелсіз мемлекет деп жарияланды. Ол өзінің жеріне, ұлттық табысына жоғары иелік ету құқы бар, тәуелсіз сыртқы және ішкі саясатын жүргізеді, басқа шет мемлекеттерінен халықаралық құқықтық принциптері негізінде өзара байланыс жасайды деп көрсетілді.

Республикадағы барлық ұлттардың өкілдері жергілікті қазақтармен тең қүқықты азаматы деп саналады. Олар республикадағы мемлекеттік өкіметтің қайнар көзі және егемендікті бірден-бір қорғаушы болып табылады. Республика азаматтарының құқықтарына қол сұғушылар заң бойынша қылмысқа тартылуы тиіс делінген.

Заңда Республика Қарулы Күштерін құру жөніндегі қүқы, республика азаматтарының әскери міндетін өтеу, оның тәртіптері мен талаптары жөнінде айтылған. Оған сондай-ақ республика қарауындағы азаматтарды қорғау, қоғамдық тәртіпті және мемлекеттік қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселелері кірген. Заңның 16-шы бабында ішкі және шекаралық әскерлердің істері мен қауіпсіздік органдары Президентке бағынады деп жазылған. Республиканың мемлекеттік тілі - қазақ тілі, ал орыс тілі ұлтаралық байланыс тілі болып белгiлендi.

Сөйтіп, 1991 жылғы 16 желтоқсан республика тәуелсіз күні ретінде бүкіл әлемге танылды.

Осыдан кейін Қазақстанда тәуелсіз егемен мемлекеттік даму процесі басталды. Еліміздің жаңа конституциясының жобасы дайындалды. Облыстардың, қалалардың және аудандардың басқару органдарына реформалар жүргізілді. Жаңадан әкімдер лауазымы енгізіліп, олардың алдына Президент пен Үкімет шешімдерін орындау, жергілікті жерлерде экономикалық, мәдени-әлеуметтік мәселелерін шешу міндеті қойылды. Әкімдерді тағайындау, оларды қызметінен босатуды Қазақстан Президенті мен жоғарғы әкімшілік органдары жүргізетін болып белгіленді. Ал бюджетті бекіту, оның орындалуын қадағалау, депутаттармен жұмыс жүргізу, тұрақты комиссиялардың қызметіне басшылық ету, әртүрлі қоғамдық ұйымдарымен байланыс жасау Кеңестердің карауына берілді.

Өзінің тәуелсіздігін алған Қазақстан Республикасын дүниежүзінің ондаған елі таныды. Біздің елді алғашқылардың бірі болып Түркия, сол сияқты АҚШ, Германия, Франция, Ұлыбритания және т.б. ірі-ірі мемлекеттер мойындады. Қазақстан шет елдерде дипломатиялық және консулдық өкілдіктер ашуға кірісті. Ал Алматыда шетелдік елшілік пен миссия, халықаралық және ұлттық ұйымдардың өкілдіктері жұмыс істей бастады. Республиканың егемендікке қол жеткен алғашқы кезінен бастап мемлекетаралық және үкіметаралық келісім-шарттарға қол қою жүзеге асырылды.

Тәуелсіз Қазақстан Республикасының алдына үлкен келелі міндеттер қойылды. Олар елдiң ішкі жағдайында Егемен Қазақстан мемлекетінің тұтастығын нығайтып, нарықтық экономикаға көшу, жоспарларды іске асыру, елдің ішінде көп ұлтты халықтардың бірлігін сақтауда барлық мүмкіндіктерді пайдалану. Қазақстанның сыртқы саясатындағы басты міндеттер - оның бүкіл дүниежүзі елдерімен байланыстарын одан әрі дамытып, алдыңғы қатарлы өркениетті мемлекеттердiң қатарына қосылу, елдiң қауiпсiздiгiн қорғау, әлемде бейбiтшiлiктi сақтай отырып, ядролық соғысты болғызбау. Халықтың ерiк-жiгерi тек осындай аса маңызды мiндеттердi iске асыруға бағытталды.

1992 жылғы маусым айының 4-ші жұлдызы Қазақстан Республикасы тархындағы ерекше мәртебелі күн. Бұл күн еліміздің мемлекеттік рәміздері - Туы, Елтаңбасы, Әнұраны - дүниеге келген күн ретінде мәңгі есте қалады.

Егеменді Қазақстанның жаңа Елтаңбасының авторлары - белгілі сәулетшілер Жандарбек Мәлібеков пен Шот-Аман Уәлиханов. Олар бәйгеге түскен Елтаңбаның 245 жобасы мен 67 суреттемесін жеңіп шыққан. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасының негізі - шаңырақ. Ол елтаңбаның жүрегі. Шаңырақ - мемлекеттің түп негізі - отбасының бейнесі. Шаңырақ - күн шеңбері. Айналған күн шеңберінің қозғалыстағы суреті іспетті. Шаңырақ - киіз үйдің күмбезі көшпелі түркілер үшін үйдің, ошақтың, отбасының бейнесі. Тұлпар - дала дүлдүлі, ер-азаматтың сәйгүлігі. Ол жеңіске деген жасымас жігердің, қажымас қайраттың, қажырдың, тәуелсіздікке ұмтылған құлшыныстың бейнесі. Қанатты тұлпар уақыт пен кеңістікті біріктіреді. Ол - өлмес өмірдің бейнесі. Бес бұрышты жұлдыз гербтің тәжі іспетті.

1992 жылдың 6 маусымында Абай атындағы опера және балет театрының зәулім ғимаратында Президент Н. Ә. Назарбаев салтанатты түрде ту шашағын сүйіп тұрып: "Мазмұнына өрнегі жарасқан тәуелсіздіктің қасиетті туы мәңгі желбіресін, күніміз мәңгі сөнбесін"- деген еді. Еліміздің туы - қасиетті көк байрақ. Оның авторы - суретші Шәкен Ниязбеков.

1936 жылы бекітілген Қазақ КСР-інің мемлекеттік туы мен елтаңбасында Кеңес елінің идеологиялық бағытын (тап күресі, «кеңес» халқының бірлігі, коммунизм идеясын дүние жүзіне тарату) бейнелеген және республиканың этникалық-мәдени ерекшелігін ескермеген рәміздер енгізілген еді. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Туы - мемлекеттік негізгі рәміздердің бірі. Тудың ортасында арайлы күн, күннің астында қалықтаған қыран бейнеленген. Тік бұрышты көгілдір матаның ағаш сабына бекітілген тұсында ұлттық оюлармен кестеленген тік жолақ өрнектелген. Тудың ені ұзындығының жартысына тең. Бірыңғай көгілдір түс төбедегі бұлтсыз ашық аспанның биік күмбезін елестетеді және Қазақстан халқының бірлік, ынтымақ жолына адалдығын аңғартады. Күн - уақыт, замана бейнесі. Ұлан-байтақ кеңістікте қалыктаған қыран ҚР-ның еркіндік сүйгіш аскақ рухын, қазақ халқының жан дүниесінің кеңдігін паш етеді.

Тәуелсіз мемлекетіміздің Әнұраны - асыл қазына. Ол халық жүрегінің лүпілін тұмар қып түйген музыкалық сәлем хат іспеттес. Ел басшылары ресми сапарының беташары болатыны да содан. Қазақстанның Әнұраны әуенінің авторлары ұлы композиторлар Мұқан Төлебаев, Евгений Брусиловский, Латиф Хамиди.

Әнұран сөздерін жазған ақындармыз - Мұзафар Әлімбаев, Қадыр Мырзалиев, Тұманбай Молдағалиев және Жадыра Дәрібаева.

Ал 2006 жылы қабылданған қазіргі әнұран сөзінің авторлары Жұмекен Нәжімеденов пен Нұрсұлтан Назарбаев. Әнін жазған Шәмші Қалдаяқов. Халық арасында ыстық ықыласқа, сүйіспеншілікке бөленген Шәмшінің «Менің Қазақстаным» әні ХХ ғасырдың ортасында, Хрущевтің әкімшілік реформалары кезінде шыққан. Бұл ән Қазақстан тұтас ел және жерінің бір шөкімін де өзгеге бермейді деген өжет дауылпаз ұран. «Менің Қазақстаным» әнінің рухы жаңа заманда Жаңа Қазақстанды орнатып жатқан халқымыздың рухани талап-тілегіне толық сай келеді.

Ел рәміздерін қабылдау - аса маңызды тарихи оқиға болды. Көп жылдар бойы Қазақстан өзінің ішкі және сыртқы саясатын анықтау мүмкіндігінен айырылған еді. Енді жаңа рәміздерді қабылдау тарихи сахнаға жаңа мемлекеттің, жаңа бейбітшілік сүйгіш державаның шығуын білдірді.

1.«Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» заңның қабылдануының маңызы қандай?

2. Қазақстан Республикасының рәміздерінің әрқайсының маңызы қандай?

3. Қазақстанның саяси реформасының мәні неде?

4. Қазақстан Республикасының сыртқы саяатының негізгі бағыттары

қандай?

6. Қазақстан халықтар Ассамблеясы қай жылы құрылды және оның қызметі туралы айтып беріңіз?

2. Экономикалық дамудың жасампаздық кезең.

3. Мемлекеттік экономикалық бағдарламалары.

4. «Нурлы жол-болашаққа жол»- Қазақстанның жаңа экономикалық саясаты.

Егемендік алған соң Қазақстан республикасы тәуелсіз мемлекет ретінде халықаралық аренаға шықты. 1992 жылы наурыздың 3 күні Қазакстан Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше болды, сондай-ақ республика халықаралық валюта фонды, халықаралық қайта құру және даму банкі, халықаралық банк, дүниежүзілік денсаулық ұйымы және тағы басқа көптеген халықаралық ұйымдарға мүше болды. Тәуелсіз Қазақстанды бүгінгі таңда 113 мемлекет мойындады, олардың 105 мыңы елшіліктер, өкілеттер дәрежесінде дипломатиялық қатынас орнатты. Қазақстанда шет елдің 55, шет елде Қазақстанның 30 елшілігі бар.

Қазақстан Республикасының сыртқы саясаты халықтар арасында бейбіт және өзара тиімді қарым-қатынас орнатуға бағытталып отыр. Қазақстан өз территориясындағы ядролық қаруды жойып, ядролық қарусыз мемлекет статусын алды. Осының нәтижесінде Америка, Ресей, Қытай және тағы басқа ірі мемлекеттер Қазақстанның тәуелсіздігіне кепілдік беріп отыр.

Қазақстан Республикасы Азияда бейбітшілікті сақтап, осы құрлық елдерінің арасына сенімділік қатынас орнатты. Орта Азия Республикаларымен ТМД елдерімен саяси, экономика саласындағы қатынасты нығайтуға ерекше көңіл бөліп отыр.

Қазақстан сыртқы экономикалық байланысқа айрықша көңіл бөлуде. Бұл саладағы негізгі мақсат ел экономикасын дамытуға шет ел инвестициясын тарту болып отыр. Бұған мысал ретінде бірлескен "Тенгизшевройл" өндірісін айтуға болады. Бұл келісім 40 жылға жасалған. Кәсіпорынның барлық табысының 80% Қазақстанға, 20%-і Шевройлға тиесілі болмақ. Қазақстандағы саяси тұрақтылық шет ел инвестициясына сенім туғызып отыр. Экономикаға енгізілген инвестицияның көлемі жөнінен Қазақстан ТМД елдерінің алдыңғы қатарында отырған.

1992 жылдың 4 маусымы-тарихи күн. Сол кездегі Республика Жоғарғы Кеңесі тәуелсіз Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы мен Елтаңбасын бекітті. Елтаңбаның үздік жобасына 245 жұмыс, 67 хат ұсынылған еді. Халық қалаулылары мен Елбасы назары Ж. Мәлібекұлы мен Ш. Уәлиханов жасаған берікті елтаңбаға ауды.

Мемлекеттік тудың авторы Шәкен Оңласынұлы Ниязбеков. Мемлекеттік туға арналған байқауға 600-ден астам жоба түсті. Егемендік алған қазақ елінің қыран тәріздес биікте, ғұмыры ұзақ болсын деген ойдан туған дүние. Ал күн сәулесі мен ұлттық ою-өрнек қазақтың ұлттық танымын, қасиетін көрсетеді.

2006ж. 7 қаңтарынан бастап ән ұран қайта өзгертілді Алғашқы Қазақ халқының ән ұранын Мұзафар Әлімбаев, Қадыр Мырзалиев, Тұманбай Молдағалиев, Жадыра Дәрібаева жаңа тексін жазған болатын.

Сөзі: Ж. Нәжімеденов, Н.Ә. Назарбаев, Әні: Шәмші Қалдаяқов.

Егемен мемлекет болған Қазақстан соңғы 200 жылдан астам уақытта дүние жүзі қазақтарының тұңғыш құрылтайын өткізуге мүмкіндік алды. Жер шарының он үш елінен келген отандастарымыз Құрылтайға қатысты. Гуманизмнің көрінісі, әміршіл-әкімшіл басқару жүктесінің қатыгездігінен өз елін, өз жерін тастап, шет елдерге ауа көшіп кеткен қандастарымыздан кешірім сұраудың айғағы болды.

Құрылтай қонақтарының қатарында белгілі дін қайраткерлер, ғалымдар, бизнесмендер, студенттер болды. Қазақ диаспорасы бар Ресей мен Өзбекстаннан келгендердің саны көп болды.

1993ж. 28 қаңтарда тәуелсіз Қазақстанның бірінші Конституциясы қабылданды.

Қазақ КСР-ның ең алғашқы Конституциясының жобасы 1934 ж. 26 наурызда қабылданды. Бұл Негізгі Заң 1973 жылы және 1978 жылы толықтырылып , 173 баптан тұрған.

Қазақстан Республикасының Конституциясы 4 бөлімнен 21 тараудан тұрды. Конституцияда тіл мәселелері де анықталды. Қазақ тілі-мемлекеттік, орыс тілі-ұлтаралық қатынас тілі деп жарияланды.

Екінші рет 1995 жылы 30 тамызда Конституцияға өзгертулер мен толықтырулар енгізіліп, қабылданды. 9 бөлімнен, 98 баптан тұрды. I бөлім- Жалпы ережелер. II бөлім- Адам және азамат. III бөлім- Президент. IV бөлім -Парламент. V бөлім- Үкімет. VI бөлім- Конституциялық кеңес. VII бөлім- Соттар және сот төрелігі. VIIІ бөлім- Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару. IX бөлім- Қорытынды және өтпелі ережелер.

1997ж. қарашаның 8-і күні Президент резиденциясында астананың Ақмолаға көшуіне байланысты Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерін жаңа астанаға шығарып салудың салтанатты рәсімі болды. Бұл күн ел есінде маңызды, мәні ерекше тарихи оқиға ретінде қалды.

Егемен Қазақстан барлық азаматтарға бірдей қамқорлық жасайды. Сол кездегі санақ бойынша 17 миллион халқының 42% қазақтар, 37% орыстар, 5,2 %. украиндар, 4,4% немістер.

Қазақстанда жүргізілген экономикалық реформа республика органдарының экономикалық басқарудағы рөлі, орны мен функциясын түбегейлі өзгерту қарастырылды.

Нарық құрылымының дамуын жеделдетуін мақсатында мемлекет меншігін алу және жекешелендіру жоспары жасайды.

Бірінші қазақша мемлекеттік секторларда жекешелендіру қажет болды. Жекешелендіру салық салу реформасы, бағаны қалыптастыру, еңбекті өтеу және бөліктеу саясатымен қатар жүзеге асырылды. "Қазақстан Республикасындағы меншік туралы", "Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлікті дамыту және шаруашылықтардағы қызмет бостандығы", "Қазақстан Республикасындағы шетел инвесторлары", Қазақстан Рсепубликасындағы банктер мен банкттік қызметтер т.б. заңдар.

Монополиялық қызметердің шектелуі туралы заңның мақсаты-жарықты басқару механизмін енгізу. Нарыққа көшу саясатының бұрмалауынан алыпсатарлық, делдалдық, пайда болды. Қазақстан халықтарының мәдениеті -мен дәстүрлері қайта түлеуде-Ұлттық сана өсіп келеді. Көші-қон және азаматтық туралы заң қабылданды. 90ж. қарай Ғылым академиясының 32 ғылыми мекемесі алты бөлімшеге топтасты. Бүгінгі таңға шешілуге тиісті мәселелердің бірі қазақ және басқа да ұлт тілдерін одан әрі дамыту мәселесі. 1989ж. қыркүйектің 22-сінде кезектен тыс он төртінші сессиясында "Тіл тұралы заң" жарияланды. 1990ж-маусымынан 1991ж. маусымына дейін бала-бақшаның саны қазақ тілінде 482 болды.

Барлығы республикада 1677 болды. Жаңадан қазақ тілінде 155 мектеп, 4 кәсіптік-техникалық училище ашылды. Теледидар мен радио 6 тілде хабар таратып көрсетуде.90-жылдардың өнері мен әдебиеті идеологиялық тыйым салу азабынан босанды. I. Есенберлин, Ә. Кекілбаев, С. Жүнісов, Қ. Жұмаділов, М. Мағауин қазақ халқының қиын тағдырын жазды. Айтыс өнері дамыды. М. Көкенов, Ә. Берденова, Ә. Қалыбекова, Қ. Әбілов сияқты айтыскер ақындар көш басында болды. Ш. Мұртазаның "Сталинге хат", Ж. Аймауытовтың"Ақбілек" пъесалары жазылды. Қ. Байбосынов, Қ.Ахмедияров, Ж. Кәрменовтің, А. Мұсаходжаеваның,Ж. Әубәкірованың, Е. Құрманғалиевтың, Н. Өскембаеваның өнерлері ашылды. Ұлттық киноға жаңа ұрпақ қосылды. С. Апырамовтың "Соңғы аялдама», Т. Теменовтың "Адамдар арасындағы бөлтірік" Ф. Мансұровтың "Бейбарыс сұлтан" фильмдері көрсетілді.

4) Иллюстрациялы материалдар: презентация, карта

Бақылау сұрақтары:

1. Қазақстан Республикасының сыртқы және ішкі саясатындағы стратегиялық мақсаттарын анықтаңыз?

2. Н.Ә. Назарбаевтың “Қазақстан -2050” стратегиялық бағдарламасының тарихи маңызы неде?

3. Н.Ә. Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауының негізгі бағыттарын көрсетіңіз?

4. Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы экономиканы реформалаудағы негізгі бағыттарда атаңыз?

5. Қазақстандағы миграциялық және демографиялық процесстерді көрсетңіз?

6. Әлеуметтік реформадағы мемлекеттік бағдарламаларды атаңыз?

7. Білім және рухани салалардағы реформалардың негізгі мақсаттары мен міндеттерін атаңыз?

2. Денсаулық сақтау, спорт және дене шынықтыруды дамыту.

3. Заманауи білім беру жүйесін жаңартудың өзекті мақсаттары мен міндеттері
Кеңестік тоталитарлық жүйеден қалған осындай этникалық мәселелер жағдайында Тәуелсіз Қазақстан өзінің этникалық топтар саясатын екі түрлі бағытта жүргізді. Бірі — осы мемлекетті құрушы негізгі ұлт болып есептелетін қазақтардың этникалық мәдениетін, тілін, ділін қайта жандандыру болса, екіншісі — Қазақстанда өмір сүріп жатқан басқа этностардың мәдени, тілдік құқықтарын қамтамасыз ету.Қазақстандағы этникалық топтар саясатын зерттеуші ғалымдар осы бағыттағы мемлекеттік саясаттың бүгінге дейінгі даму барысын екі кезеңге бөледі.Бірінші кезең. Қазақстан Республикасының Конституциясы 1995 жылы 30 тамызда қабылданған. Бірінші кезең—1991—1995жылдар аралығын қамтиды. Бұл кезеңді этноұлттық басымдылықтар кезеңі деп атауға болады. Бұл кезеңде мемлекетті құрушы негізгі ұлт ретінде қазақ этносына, оның тіліне, оның мәдениетіне біраз артықшылық берілді. Сондықтан да1990жылғы25 қазандажарияланған «Қазақ КСР-інің мемлекеттік егемендігі» жөніндегі Мәлімдемесінде қазақ халқы мемлекет құрушы ұлт деп танылды.1991жылғы16 желтоқсандақабылданған Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі жөніндегі конституциялық заңда қазақ ұлтының өз мемлекеттілігін анықтауға құқы бар екені көрсетілді.1993 жылы 28 қаңтарда қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясындада Қазақстан мемлекеттілігінің ұлттық сипатына ерекше мән берілді. Ол бойынша да Қазақстан өзін-өзі таныған, өз болашағын өзі анықтайтын қазақ ұлтының мемлекеті деп танылды.Тәуелсіз еліміздің бұл кезеңінде мемлекеттігіміздің формасын ұлттық деп жариялаудың объективті қажеттілігі болды. Жалпы осы кезеңде, бұдан соңғы жылдары да басқа ұлт өкілдерінің Қазақстаннан қоныс аударуын республикадағыэтноцентристік саясаттыңнәтижесі ғана деп түсінбеу керек. Егемендік алған кездің алғашқы жылдарындағы өзге ұлт өкілдерінің сыртқа көшуінің біздіңше мынадай себептері де бар.Біріншіден, бұрынғы КСРОсияқты үлкен мемлекеттің ыдырауы ұлттық жаңа құрылған мемлекеттер жағдайында ұлттардың арасында болашағына деген белгілі бір сенімсіздік туғызды. Сондықтан басқа ұлт өкілдері өз мемлекеттілігі бар елге көшті.

Екіншіден, ұлттық мемлекеттіліктер құрылу кезеңінде этностар өкілдерінің санасында этноцентристік пиғылдар уақытша болса да күшейді.Үшіншіден, сана бодандығынан құтылған азаматтарда өз тарихи Отанына қайту пиғылы-

ның күшеюі заңды құбылыс еді. Әсіресе мұндай себеп кезінде Қазақстан жеріне күшпен депортацияланған неміс, т.б. халықтарға тән болды. Екінші кезең. Қазақстанның ұлт саясатының екінші кезеңі 1995 жылы қабылданған жаңа Конституциядан басталады. Бұл Ата Заңда енді Қазақстан халқын титулды және титулсыз ұлт деп бөлу жойылды. Бұл заң бойынша ендігі жерде Қазақстан мемлекеті ұлттық негізде емес, жалпыазаматтық негізде құрылатындығы баяндалды.Осы конституциялық заңға негізделген еліміздің ұлт саясаты азаматтық қоғамның қағидаларына сүйене отырып, Қазақстан ұлты деп аталатын саяси-азаматтық қауымдастық құру мақсатын көздейтін саясатқа айналды. Бұл — Қазақстан Республикасының азаматтығын қабылдаған адамдар қауымдастығын бірте-бірте Қазақстан ұлты деп аталатын саяси-азаматтық бірлестікке айналдыру. Бұл — этностық мәдениеті, діні, тілдері түрлі болғанымен, «Мен қазақстандықпын!» деген елдік сананы қалыптастыру.

Қазақстан егемендік алуымен байланысты қазақ халкының рухани өмірінде мәдени жаңа процестер кеңінен өріс алды. Халыкққа білім беру, ғылым мен мәдениет өз дамуының кең жолына шыкты. Олар бұрынғы Кеңес Одағы кезеңіндегі партиялық идеология мен саяси кағидалардың қыспағынан кұтылды.

Сондықтан өтпелі кезеңнің киыншылығына қарамастан, егемендік алған кезден бастап, Қазақстанда білім жүйесінде көптеген оң өзгерістер орын алды. Ең бастысы, оқу мазмұны өзгерді. Білім стандарттары жасалды, оқытудың жаңа әдістемесі енгізілді. Қазақстан Республикасындағы білім берудің жай-күйі алғаш рет 1995 жылы көктемде оқу саласы қызметкерлерінің республикалык кеңесінде егжей-тегжейлі талқыланды. Кеңесте атап көрсетілгендей, халыққа білім беру саласында бірқатар оң өзгерістерге қол жеткені айтылды. Бірыңғай орта мектептердің орнына мектепте болашақ ұрпаққа білім беруде плюрализм орнап келеді. Соңғы жылдары гимназиялар, лицейлер, жеке жене авторлық мектептер ашылды. Тарих, Ана тілі және 1-5 сыныптар үшін оқу пәндері бойынша оқулықтар шығарылды. Егер соңғы кезге дейін Қазақстан мектептерінде тек бүрынғы КСРО тарихы оқытылса, енді қазақ халқының өз тарихын терең талдап оқытуға көңіл бөлінді.

Халыққа білім беру саласын алға бастыруда оның материалдық-техникалық базасын нығайтуда, әсіресе 1996-1997 жылдары үкімет тарапынан едәуір айтуға тұрарлық жұмы-стар жүргізілді. Атап айтқанда, 1996 жылы білім беру саласына 65 миллиард теңге, немесе мемлекеттік бюджеттің 23,4 пайызы, 1997 жылы 73,3 миллиард теңге, яғни мемлекеттік барлық бюджеттің 21,4 пайызы бөлінді. Алайда, одан кейінгі жылдары халыққа білім беру саласындағы орнықтылық және кейбір кезек күттірмейтін мәселелердің шешілуін желеу етіп, мемлекеттік бюджеттен қаржы бөлу бірсыпыра азайды. Мәселен, 1999-2001 жылдары білім беру саласына жыл сайын шамамен 12 миллиард теңге бөлінген. Мұның өзі білім беру саласындагы кейбір келеңсіздіктерге алып келді. Балабақшалардың 82 пайызы қысқарып, окушылары аз көптеген ауыл мектептері жабылып қалды.

Мектептерде жұмыс істейтін мұғалім кадрлардың сапалық құрамында келеңсіз жағдайлар калыптасты. 2001/2002 оку жылында республика бойынша педагог кадрлардың тапшылығынан мектептерде тек орта білімі бар 3,5 мың-нан астам мұғалім және 6 мың басқа мамандық иелері жұмыс істеді, жалақының аздығынан мектептерден 43,6 мың мұғалім басқа салаларға жұмысқа ауысып кетті.

Қазақстанның Білім жөне ғылым министрлігінің деректері бойынша 2000/2001 оқу жылында елде жалпы білім беретін мектептердің саны 8 109 болды. Олардың 3545-і (44,2 %) қазақ, 2356-сы (29,4 %) орыс, 13-і ұйғыр, 81-і өзбек, 3 төжік, 1 украин, ал 2008 мектеп аралас, қазақ-орыс тілдерінде сабақ жүргізген. Бір ерекше атап көрсететін жайт, әсіресе соңғы жылдары республикада қазақ тілінде оқитын оқушылардың саны едәуір артып, 2003 жылы олар барлық мектеп окушыларының 54,4 пайызын қамтыды.

Республика мектептерінде техникалық ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларын енгізуде де оң кадамдар өріс алды. 2001 жылы елде орта білім беру жүйсін ақпараттандырудың бірінші кезеңі негізінен аякталды, нәтижесінде 58 оқушыға бір компьютерден келді. «Интернет - мектепте» бағдарламасы аясында 1 414 оқу орны, оның ішінде 868 ауыл мектебі ақпарат желісіне қосылды.

Үкіметтің 2002-2004 жылдарға арналған іс-қимыл бағдарламасында барлық денгейдегі білім беру, оқытудың мемлекеттік жүйесін жетілдіру, оқу-әдістемелік кешенді қалыптастыру, мектепке дейінгі балалар мекемелерінің санын арттыру көзделді. Ауылдық жерлердегі мұғалімдерді тұрғын үймен қамтамасыз ету, олардың біліктілік деңгейін көтеруіне жағдай жасау, тағы да басқа істерді жүзеге асыру нақтыланды. Сонымен бірге кәсіптік мектептер мен колледждерге керекті оқулықтар және оқу-әдістемелік құралдарын әзірлеу жайы да жан-жақты қарастырылды.2003/2004 оку жылында Қазақстанда жұмыс істейтін мектептердің саны - 8260-ка жетіп, онда 3 026,2 мың окушы білім алды. Мектептердің 3 687 (44,6 %) қазақ тілінде окытатын, 2 069 (26,1 %) қазақ және орыс тілдерінде оқытатын жалпы білім беретін мектептер жұмыс істеді. Республикада жыл сайын мемлекеттік тілде оқытатын мектептердегі окушылардың саны ұлғайды. Егер 2000 жылы оқушылардың 52,1%-ы мемлекеттік тілде оқыған болса, 2004 жылы 54,8%-ы оқыды. Мектептерде 270 мыңнан астам педагог жұмыс істеді, оның ішінде 195,8 мыңының жоғары білімі, 60 мыңнан астамының кәсіптік орта білімі болды.

Мектептердің материалдык-техникалык базасын нығайту, оларды жоғары білімді кадрлармен қамтамасыз ету жұмыстары кейінгі оқу жылдарында одан ары жалғасты. 2005/ 2006 оқу жылында Қазақстан білім және ғылым министрлігіне қарайтын 8 222 мектеп жұмыс істеді, онда 3 млн оқушы білім алды. Оларға 300 мыңдай мұғалім сабақ берді. Білім жүйесін компьютерлендіру бағдарламасының орындалуы арта түсті. 2006 жылы жалпы білім беретін мектептерде 31 окушыға 1 компьютерден келді. Мектептердің 89 пайызы интернетке қосылды. 2005 және 2006 жылдары республикалық бюджеттен лингофондық және мультимедиалык кабинеттер сатып алуға қаражат көлемі өсті. Мектептердің 3716-сы қазақша оқытса, 2073-сі аралас тілде окытты. Мемлекеттік тілде білім алған балалардың саны жалпы оқушылардың 59,4 пайызын құрады. Ал 2007/2008 оқу жылында еліміздің барлық мектептерінде 2,8 млн. жас жеткіншектер окыды. Оларджың 234,5 мыңы алғаш рет мектеп табалдырығын аттағандар еді. Білім ұяларындағы окушылардың интернетті пайдалануына да кең мүмкіндіктер жасалынды. Республика бойынша 96,3 пайыз білім ұясы интернетке қосылды. Әр балаға шаққанда 23 оқушы бір компьютерді пайдалануға ие болды. 2007 жылғы тамыз айында Қазақстанда «Білім туралы» жаңа Заң қабылданды. Онда әлемдік білім кеңістігіне кіру, мұғалім мәртебесін көтеру, сапалы білім беру, басқару мен қаржыландыруды жетілдіру т. б. қаралған. Заң аясында 2007-2009 жылдары 229 мектеп құрылысы салынып, онда 150 мыңнан аса баланы окыту жоспарланған.

Қазіргі кезеңде мектеп оқушыларына ұлттық идеялық тәрбие жұмыстарына назар аудару ісі біркелкі жақсара түсті. Оған «Қазақстан Республикасының азаматтарына патриоттық тәрбие берудің 2006-2008 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы» қаулысының үлкен әсері тиді. Қаулының талаптарына сәйкес өскелең ұрпақты патриоттық рухта тәрбиелеуге, ой-өрісін жетілдіруге, әсіресе окушылардың өнегелілігіне, ана сүтімен бойына дарыған мемлекеттік мәртебеге ие ана тілін, тарихын, ұлттық құндылықтарын игеруге, Қазақстанда тұратын барлық ұлттардың салт-дәстүрлерін құрметтеуге негізделген тәрбие жүмыстары өрістей түсті.

Ұлттық бірлікке тәрбиелеу мақсатында оқушылар арасында «Мен - Қазақстанның азаматымын» атты республикалык акция аясында басқа ұлт балаларының мемлекеттік тілді білуіне арналған конкурстар, барлық ұлт өкілдерінің салт-дәстүрлерін насихаттайтын шаралар ұйымдастырылды.

Жас ұрпақты оқыту мен тәрбиелеуде мектеп мұғалімдерінің алатын орнын, атқаратын рөлін ескеріп, үкімет олардың мәртебесін көтеру, материалдық жағдайын жақсартуға бағытталған шараларды іске асырды.

Еліміздегі басшы және ғылыми педагогикалык кадрлер біліктілігін арттыратын республикалык институт, 14 облыстық және Астана, Алматы қалалық педагогикалык кадрлер біліктілігін арттыру институттары және 5 аймақтық біліктілікті арттыру институттары жүмыс істеді. 2005 жылдан бастап жыл сайын 30 мыңнан астам мүғалімдер білімдерін көтеру курстарынан өтіп отырды.

Қазакстан Республикасы Президентінің 2004 жылғы 11 қазандағы жарлығымен бекітілгек «Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудын 2005-2010 жылдарға ар-налған Мемлекеттік бағдарламасында» 12 жылдық орта білім беру жүйесіне көшу белгіленді. Оның негізгі мақсаты - жаңа кезеңнің талаптарына сай жастарды өмірге баулу үшін оларға бұрынғыдан да жоғары деңгейде білім беру.

Қазіргі кезде әлемнің 80 пайыздан астам мемлекеттерінде орта білім берудің мерзімі кемінде 12 жыл болып отыр. Мұның өзі соңғы 20-30 жылда ғылым мен техникалық ора-сан зор жетістіктерге қол жеткізіп, коғамның әр түрлі саласында жаңа технологиялардың кеңінен пайдалануынан туындаған еді. Міне, осымен байланысты елімізде 12 жылдық білім беруге көшу 2008 жылға жоспарланды. Бүгінде 2003 жылғы 22 қазанда бұрынғы ҚР Ұлттық ғылым академиясының 109 мүшесі қатысқан құрылтай жиналысы өткізіліп, «Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым академиясы» қоғамдық бірлестігінің Жарғысы бекітілді. ҚР ҰҒА-ның бұрынғы корреспондент мүшелерінің барлығы академияның толық мүшелері (академиктері) болып сайланды.

Еліміздің халық шаруашылығына жыл сайын академия ғалымдарының екі жүзге жуық талдау жаңалықтарын енгізу үрдіс алды. Егемендік алған уақыттан бері ғалымдардың зерттеулері нәтижесінде 5 мың авторлық куәлік, 1354 шетелдік патенттер жөне 13 лицензиялык келісім куәландырылып бекітілді.

Республика ғалымдарының белсене қатысуымен Алматыда - ақпараттык технологиялар, Оралда - мәшине жасау, Қарағандыда - металлургия жөніндегі парктер ашылды. Астанада биотехнологиялык кешен салынды. Курчатовта Астанадағы Еуразия университетінің жанында ядролық технологияларды зерттеу қолға алынды. Қазақстан Орталық Азия мемлекеттерінің арасында бірінші болып космосқа өзінің жер серігін ұшырды.

Қорытып айтқанда, Қазақстанның егемендік алған уақыт ішінде халыкқа білім беру, ғылымды дамытуда біршама табыстарға қолы жетті. Ғылым мен білім экономиканың бәсекеге қабылеттілігін, елдің ұлттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету және мемлекет әлеуетін арттыруға өзінің тиісті үлесін қосты.

Қазақ қоғамында ғылыми ой, ұлттық сананы калыптастыруда әдебиеттің алатын орны ерекше, өйткені қазақ халкы ежелден сөз өнерін қасиет тұтқан.

Тәуелсіз Қазақстанның әдебиеті мен ұлттық тілінің мәртебесін көтеруде соңғы кезде бірқатар игі шаралар іске асырылды. XX ғ. 30-шы жылдары нәубетке, жазықсыз жазаға ұшыраған ғалымдарды, жазушыларды, басқа да салалар бойынша мамандарды ақтау жүзеге асты. А. Байтұрсыновтың, М. Жұмабаевтың, М. Дулатовтың, Ш. Құдай-бердиевтің, Ө. Бөкейхановтың, X. Досмұхамедовтың, Ж. Аймауытовтың басқалардың кітаптары жарық көрді. Бұлардың шығармалары ұмыт болып, мектептерде, арнаулы орта және жоғары оку орындарында соңғы кезге дейін оқытылмаса, енді оқу орындарының бағдарламаларына кеңінен енгізіліп, окушы-студент жастарға олар жөнінде жан-жақты дәріс беріледі.

4) Иллюстрациялы материалдар: презентация, карта

Бақылау сұрақтары:

1. Қазақстандағы әлеуметтік реформалардың негізгі бағыттарын атаңыз?

2. Тұрғындарды әлеум еттік қорғауда қандай реформалар жүргізіліп жатыр

3. Денсаулық сақтауды жаңартудағы негізгі кезеңдерді атаңыз?

4. Қазақстан спортының негізгі жетістіктерін атаңыз?

5.Зейнеткерлік жүйені жетілдірудің шарттарын көрсетіңіз?

6. Заманауи білім беру жүйесін жаңартудың өзекті мақсаттары мен міндеттерін атаңыз?

7. Мамандарды үшдеңгейлі дайындау нені білдіреді?

2. Қазақстанның сыртқы экономикалық ынтымақтастығы және инвестициялық қызметі.

3. Еуразиялық идея және заманауи Қазақстан.

4. Қазақстан және ТМД елдері.

Олардың бесеуі жаңадан ашылса, жетеуі Алматыдан көшіп келген. Осындай басымдықтардың бірі Ресей Федерациясымен одақтастық қарым-қатынастарды нығайту болып табылады. ҚХР-мен стратегиялық байланыстар тереңдей түсуде. Орталық Азия мемлекеттерімен ынтымақтастықты арттыру қазақстандық сыртқы саясаттың маңызды бағыты болып қала бермек. АҚШ-пен стратегиялық әріптестік кеңейтілмек.Еуропа елдерімен және Еуропалық Одақпен ынтымақтастықты жандандыру мақсатында Қазақстан Президенті ағымдағы жылы «Еуропаға жол»мемлекеттік бағдарламасын бекітті. Н.Назарбаев ислам әлемінің ажырамас бөлігі болыптабылатын Қазақстан Шығыстың араб және мұсылман мемлекеттерімен ынтымақтастыққа үлкен маңыз беретінің атап өтті.

Жапония, Үндістан, Бразилия, Түркия, Корея Республикасы, Оңтүстік-Шығыс Азия,Латын Америкасы мен Африканың жетекші мемлекеттерімен әріптестікті дамыту Қазақстанның басты назарында болмақ.»Қазақстан Республикасы көпжақты ынтымақтастық пен мемлекеттердің жаһандық проблемаларды шешуге ұжымдық жауапкершілігі принципін нығайтуды көздейтін белсенді және теңдестірілген сыртқы саясатты ұстанады»,-дейді мемлекет басшысы. Бүгінде еліміздің АӨСШК-ке,Азиядағы ынтымақтастық жөніндегі диалогқа төрағалық етуі, сондай-ақ ШЫҰ аясындағы белсенді қызметі Қазақстанның өңірдегі ынтымақтастық пен қауіпсіздікті қамтамасыз етуге қосқан қомақты үлесі болып табылады.Қазақстан ықпалдастық үдерістерді алға жылжыту мен ЕурАзЭҚ аясында Кедендік Одақ құруды жалғастыра береді.ТМД қызметі бұрынғыша өзекті болып отыр. Қазақстан 2011 ж.Ислам Ұйымы конференциясы министрлер конференциясына төрағалық етуді осы ұйымның жетекші мемлекеттерімен қарым-қатынасты нығайту мүмкіндігі ретінде ғана емес,сондай-ақ Шығыс пен Батысың әртүрлі өркениеттерді мен діндері арасындағы ашық үн-қатысуды кеңейту мен тереңдетудің бірегей мүмкіншілігі ретінде қарастырады.

Ядролық қаруды таратпау режімін ілгерілетудегі  біздің белсенді роліміз. Ядролық қаруды таратпау режімін нығайту жөніндегі бастамаларымыз –әлемдік тұрақтылыққа, тәртіп пен қауіпсіздікке қосқан сөзсіз үлесіміз.

Әлемде алғашқы болып Семей ядролық полигонын жауып жәнеатом қаруынан бас тарта отырып, біз жетекші ядролық державалардан – АҚШ-тан, Ресейден, Ұлыбританиядан, Франциядан және Қытайдан қауіпсіздігімізге берік халықаралық кепілдік алдық.Біз Орталық Азияда  ядролық қарусыз аймақ құруда негізгі рөл атқардық және жер шарының басқа да аймақтарында, әсіресе, Таяу Шығыста  осындай аймақтар құруға белсенді қолдау көрсетеміз.Біз  әлемдік қауымдастықтың ядролық терроризм қатеріне қарсы тұрудағы күш-жігеріне қолдау жасаймыз.Қазір біз ядролық қатерді таратпау жөнінде одан әрі табанды шешімдер қабылдау қажеттілігі туралы батыл айтамыз. Ядролық қаруды таратпау туралы шарт  таратпау режімінің  арқауы болды және солай бола бермек.Ядролық сынақтарға жаппай тыйым салу туралы шарттың  тезірек күшіне енуі таратпау режімін нығайтудың маңызды қозғаушысы  болуға иіс.Бұдан үш жыл бұрын БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы29 тамызды  Халықаралық ядролық сынақтарға қарсы іс-қимыл күнідеп жариялау туралы  ұсынысымды қолдады.Осының барлығы -  жаһандық саясаттағы біздің рөлімізді тану.Осындай жауапты саясатының арқасында Қазақстан ядролық қаруды таратпау режімінің көшбасшысы, басқа мемлекеттер үшін үлгі  болып танылды.

Вашингтонда өткен ядролық қауыпсіздік жөніндегі IV саммит беибітшілік сүйгіш қоғамдастықты айрықша толғандырған оқиға болды. Президентымыз осы саммитте «Әлем ХХІ ғасыр» атты манифесын жариялап, ол БҰҰ Бас Ассабляясы мен Қауіпсіздік Кеңесінің ресми құжатына айналып, жоғары мәртебеге ие болды. Елбасының бұл сөзі жер бетіндегі бейбітшілік сүйетін жандардың көкейінен шыққаны даусыз.

Манифесте Елбасы барша адамзаттың ХХІ ғасырға жаһандық ынтымақтастықтың жаңа дәуірі ретінде үміт артқанымен, бүгінде оның елесті сағымға айналып, әлемге тағы да жаһандық соғыс қатері төніп тұрғанын атап көрсетеді. Он бес жылдан бергі кезеңде әлемде аумалы – төкпелі ахуал қалыптасып отырғанын сөз етіп, саммитте Елбасы мұның бірнеше себептеріне тоқталды. Біріншіден, ең басты себеп ретінде Ядролық қаруды таратпау туралы туралы шарт өзінің міндеттерін орындай алмай отырғанын атап өтті. Екіншіден, әлемдегі халықтың қолында 1 миллиардтан астам атыс қаруы барын еске салды. Сол қарудың әлемде мыңдаған адамнаң ажал құшқаны себеп болы отыр. Үшіншіден, қазір әскери қауіп те бүкіләлемдік қасыретке айналатындай сипатқа ие болуда. Төртіншіден, халықаралық қатынаста жанжал тұтанатындай болса, әскери қақтығыстардың ауқымы кеңейіп, әлем тарихындағы соғыстар Европаның шығысындағы, Африканың солтүстігіндегі, Таяу Шығыстағы соғыс қимылдарының шегінен асып түсуі де мүмкін.

Елбасы адамзаттың бейбіт өміріне қауіп – қатер төндіру отырған осындай себептерді ашып айтып, халықаралық терроризмнің қаупіне де тоқталды. Себебі, дау, жан – жалдың кесірінен тұрақтылығынан, бейбіт өмірінен айырылған елдер көбейді. Мллиондаған адам туып – өскен жерін тастап, таныс емес мүлде жат елге, жат жерге босқын болып ағылуда. Қазіргі кезеңде миллиондаған босқындар, қалалардың қиралуы, құнды тарихи ескерткіштердің жойылуы әдеттегі көрініске айналуда. Манифесте Елбасы «Сондықтан адамзатқа ХХІ ғасыр : Соғыссыз әлем» атты кең ауқымды бағдарлама қажет - деп атап көрсетеді. Бұл құжатта үш басты қағидатты нақты мазмұндау керектігін ашып көрсетеді.

«Біріншіден, қазіргі кездегі бірде – бір соғыста жеңімпаз болмайды және бола алмайды, онда бәрі жеңіледі.

Екіншіден, жаңа соғыста жаппай қырып жоятын қарулар – ядролық, химиялық, биалогиялық және ғылым жетістігі негізінде ойлап табылатын басқа да кез келген қару түрлерін қолданудан қашып құтылу мүмкін болмайды. Бұл бүкіл адамзаттың қырылуына алып келеді.

Үшіншіден, мемлекеттер арасындағы талас – тартыстарды раттеу үшін бейбітшілік пен қауіпсіздікке тең жауапкершілік, өзара құрмет және ішкі іске араласпау қағидаттары Қазақстан  әлемдегі ауқымы жөнінен төртінші ядролық арсеналдан өз ықтиярымен бас тартты. Сондай-ақ Қазақстан ТМД-да алғашқылардың бірі болып Ядролық қаруды таратпау туралы Шартқа және Ядролық сынақтарға баршаны қамтитын тыйым салу туралы Шартқа қосылды. Біздің мемлекет осылайша тәуелсіздігінің алғашқы жылдарынан-ақ аймақтағы және әлемдегі қауіпсіздікті қамтамасыз етуге аса  ықыласты екенін айқын әрі нақты ісімен білдірді. Қазақстанның мұндай шешімдері мен қадамдарын бүгінде барша әлем құрметтейді. Одан кейін Елбасының бастамашылдығымен 1993 жылғы мамыр айында «Жаппай саяси қуғын-сүргін құрбандарын ақтау туралы» Заң қабылданды. Осылайша біздің мемлекет кезінде кертертпа жүйенің кесірінен еліміздің азаттығы мен тәуелсіздігі жолында құрбан болған азаматтарды ақтап, бәзбіреулердің өктем саясатымен жасалған тарихтың қателігін түзеді.

Әрине Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары Кеңес Одағының шекпенінен шыққан өзге мемлекеттердегідей Қазақстан үшін де оңайға соқпады. Халық нарық қағидаттарына бірден бейімделе алмады. Одақ кезінде шикізат шығаруға ғана бейімделген, алайда оны өндіруге аса дағдыланбаған біздің еліміздің экономикасы күрт құлдырап кетті. Инфляция шарықтап, халықты жұмыссыздық жайлады. Дүкен сөрелерінде күнделікті тұрмысқа қажетті тауарлардың тапшылығы байқалды. Қысқасы тоқсаныншы жылдардың басы Қазақстан үшін экономикалық тұрғыдан да, саяси жағынан да аса сындарлы кезең болды. Алайда, Н. Назарбаевтың таңдаған, стратегиялық бағытының арқасында көпұлтты Қазақстанда ең бастысы қандай да бір қақтығыстардың тұтануына жол берілмеді. Тыныштықты ту етіп, бейбітшілікті тал бесікте тербеткен еліміз «алдымен экономика, содан кейін саясат», деген қағиданы қатаң ұстанып, дамудың өзгеге ұқсамайтын өзіндік моделін жасап, соны жүзеге асырды. Алдымен елдің еңсесін көтеруге, экономиканы қалпына келтіріп, қарқындатуға күш салынды. Қоғамдағы саяси реформалар да рет-ретімен жүргізілді. Осылайша бір-бірімен үйлескен әр саладағы іргелі реформалардың нәтижесінде Қазақстан 90-шы жылдардың ішіндегі тоқыраудан сансырап емес, салиқалы оймен әрі нық сеніммен шықты. Ал, жиырма бірінші ғасыр басталғаннан кейін мемлекетіміз дұрыс құрған экономикалық жүйесінің арқасында дамудың даңғыл жолына түсті. Қазақстанның экономикадағы, саясаттағы реформамалары аймақ деңгейінде ғана емес, әлемдік ауқымда да мойындала бастады. Елбасы аймақтың ғана емес, дүниежүзінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуде заманауи маңызы зор идеялар мен бастамаларды көтеріп, олардың өмірде іске асуына себепші болып жүр. Жалпы Қазақстанның қай кезеңде көтерген бастамалары болмасын жұртшылық жадында өміршеңдігімен сақталып қалуда. Қазақстанның өмірдің әр саласында  қол жеткізген табыстары бүгінде біздің еліміздің ТМД-дағы жетекші мемлекеттердің біріне айналуына әкелді. Оның үстіне еліміздің қоғамды демократияландырудағы ерен еңбегін ескеріп Еуропа елдері терезесін айқара ашып отыр. 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға төрағалық жасады.

1. ҚР ішкі және сыртқы саясатының стратегиялық мақсатын анықтаңыз?

2. ҚР сыртқы саясатының негізгі бағыттарын атаңыз?

3. Еуразиялық идеяның мәні неде?

4. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары республика қандай халықаралық ұйымдарға кірді?

5. Алыс шетел мемлекеттерімен Қазақстанның сыртқы экономикалық одақтастығының маңызы неде?

6.Орталық Азиядағы Қазақстанның ролі?
ҚОҒАМДЫҚ-САЯСИ ДАМУДАҒЫ АЛҒА БАСУЛАР ЖӘНЕ ҰЛТАРАЛЫҚ КЕЛІСІМНІҢ НЫҒАЮЫ

Құзыреттіліктер - Қазақстанның қоғамдық-саяси басымдықтарын, ұлтаралық келісімнің нығаюы және азаматтық қоғаммен оның саяси институттарының дамуын айқындау.

2. Азаматтық қоғам және оның саяси институттарының дамуы.

3. «Нұрлы көш» бағдарламасы және отандастардың оралуы.

4. Қазақстан халық Ассамблеясы: мақсаты мен міндеттері.

Мемлекеттік немесе қатынас тілді білмеу белгілеріне байланысты азаматтардың құқықтары мен бостандықтары шектелуіне тиым салынбады. Қазақстан қоғамын дамыту барысында Конституциядағы кемшіліктер мен оның шындықтан алыс жатқандығы байқала бастады. Онда Қазақстан демократиялық мемлекет деп жарияланды.Конституцияда Заңда мемлектеттің құқықтық және әлеуметтік бағдары анықталғанымен, басқару түрі туралы нақты айтылмады.

Парламент тұрақты негiзде жұмыс iстейтiн екi Палатадан: Сенаттан және Мәжілiстен тұрады.Сенат әр облыстан, республикалық маңызы бар қаладан және Қазақстан Республикасының астанасынан екi адамнан, тиiсiнше облыстың, республикалық маңызы бар қаланың және республика астанасының барлық өкiлдi органдары депутаттарының бiрлескен отырысында сайланатын депутаттардан құралады. Сенаттың жетi депутатын Сенат өкiлеттiгi мерзiмiне Республика Президентi тағайындайды. Мәжiлiс жетпiс жетi депутаттан тұрады. Алпыс жетi депутат республиканың әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiсi ескерiле отырып құрылатын және шамамен сайлаушылардың саны тең бiр мандатты аумақтық сайлау округтерi бойынша сайланады. Он депутат бара-бар өкiлдiк жүйесi бойынша және бiртұтас жалпыұлттық сайлау округiнiң аумағы бойынша партиялық тiзiмдер негiзiнде сайланады. Сенат депутаттарының өкiлеттiк мерзiмi - алты жыл, Мәжiлiс депутаттарының өкiлеттiк мерзiмi - бес жыл. 1995 жылғы 30 тамызда жалпы халықтық референдумда қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясында «Парламент» ұғымы алғаш рет ресми түрде бекітілді. Осыдан кейін ғана ел Президенті Н.Ә.Назарбаев «Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Констициялық заң күші бар Жарлыққа қол қойды, оған сәйкес қос палаталы Парламентке депутаттарды сайлау процесі 1995 жылдың соңында өткізілді.

 Қазақстан Республикасындағы саяси партиялар, қоғамдық қозғалыстар мен ұйымдар.

ХХ ғасырдың 90 жылдарынан басталған демократиялық өзгерістер еліміздегі партиялық жүйені түбірімен өзгертті. Елімізде 70 жылдан астам үстемдік құрған бірпартиялық жүйе орнына көппартиялық жүйе қалыптаса бастады. Қазақстандағы демократиялық үдерістің дамуына кеңестер одағындағы Коммунистік партияға балама ретінде қалыптасқан саяси оппозиция мен бей ресми қозғалыстардың ықпал еткені сөзсіз. Бейресми қозғалыс пен саяси оппозиция қатарында еліміздегі алдыңғы қатардағы зиялы қауым өкілдері, ХХ ғасырдың 70-80 жылдарындағы саяси диссиденттер, 1986 жылғы желтоқсан оқиғасына қатысушылар мен оны қолдаушылар болғанын айтуымыз қажет.Жалпы қазақстандық партиялар қызметіне таптық мүддені қорғаудан гөрі ұлт-азаттық мүддені бірінші орынға қою тән. Бiздiң ойымызша, қазақстандық саяси партиялардың ерекшелiгi отарлау саясатына күрес нәтижесiнде пайда болуында деп бiле

мiз. Біздің бұл ұстанымымызды «Алаш» партиясының бағдарламасы да дәлелдей түседі, онда қазақ жерiнде завод-фабрика аздығына байланысты, жұмысшылар санының аздығы туралы айтылуы бекер емес.

Сондықтан елімізде тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында, жаңбырдан кейінгі саңырақұлақтай, дүниеге келген жүздеген саяси партиялар мен қоғамдық-саяси қозғалыстар ұлттық идея төңірегінде топтасты. Олардың қатарында: азаматтық демократиялық «Азат» қозғалысы, «Желтоқсан» қоғамдық қозғалысы, 1991 жылы Қазақстан халық конгресі және 1992 жылы - Қазақстан халқының бірлігі одағы дүниеге келді. Бірақ партиялардың көбі ұйымдық тұрғыдан әлсіз, бағдарламасы бұлыңғыр, қолдаушы тобы аз болатын.Осы он сегіз жылдан астам уақыттан бері біздің еліміздегі партиялар саны да бірде азайып, бірде көбейіп өзгеріп отырды. Ол графикте айқын көрінеді.Әрине, саяси партиялар сандық тұрғыдан ғана өзгерген жоқ, олардың қызметіндегі сапалық өзгерістерді де байқаймыз. Бұл өзгерістер бір жағынан, уақыт талабынан, яғни партиялар қызметінің заңдық-құқықтық негіздеріндегі өзгерістерге байланысты туындап отырса, екінші жағынан партиялардың есею кез-зеңін бастарынан өткеріп, жетілгендігінің де дәлелі. 2006 жылы 4 шілде де кезектен тыс өткен IХ съезде «Отан» партиясы «Асар», кейін «Азаматтық» партияларымен бірікті. Осы өзгерістердің нәтижесінде партия аты да «Нұр Отан» болып өзгертілді. Сонымен қатар, қазіргі Қазақстанның «Азат» демократиялық партиясы «Нағыз Ақ жол» партиясы ретінде Қазақстанның Демократиялық партиясынан бөліну нәтижесінде 2005 жылдың 29 сәуірде дүниеге келді. 2009 жылдың 1 шілдесінде Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінен ресми тіркеуден өткен он саяси партия қызмет жасауда. Олар «Қазақстанның «Азат» Демократиялық партиясы», «Қазақстанның «Ақ жол» Демократиялық партиясы», Қазақстанның социал-демократиялық «Ауыл» партиясы, «Әділет» Демократиялық партиясы, «Жалпыұлттық социал-демократиялық партиясы», «Нұр Отан» Халықтық Демократиялық партиясы, «Руханият» партиясы, Қазақстанның Коммунистік партиясы, Қазақстанның коммунистік халық партиясы, Қазақстанның патриоттар партиясы.

80 жылдардың аяғына қарай демократиялық процестің жандауына байланысты Қазақ КСР-де қоғамдық ұйымдар құрыла бастады.

1989 жылдың көктемінде Қазақстанда алғашқы болып «Невада - Семей» экологиялық қозғалысы құрылды. Бұл қозғалыстың лидері ақын О.Сулейменов болды. Қозғалыстың мақсаты – республика жеріндегі Семей және басқа полигондарды жабу, полигон зардабын шеккен халыққа көмек көрсету. Қозғалыс төрағасы – О. Сулейменов пен қоғам қайраткері М.Шахановтың бастамасымен Балқаш және Арал проблемалары бойынша комитет құрылды. Комитеттің негізгі мақсаты Арал төңірегіндегі экологиялық апаттың зардабын шеккендерге көмек беру, теңіздің экологиялық апатына үкімет назарын аудару болды. 1989 жылы «Әділет» коғамы құрылды. Қоғамның негізгі мақсаты ұжымдастыру кезіндегі ашаршылық, сталиндік репрессия шындығын ашу болды. Бұдан басқа Қазақстанда «Азамат», «Ақиқат», «Қазақ тілі», «Мұсылман әйелдер лигасы» сияқты қоғамдық саяси қозғалыстар құрылды.

1990 жылы «Азат» азаматтық қозғалысы құрылды. Басты мақсаты Қазақстанның мемлекеттік егемендігін алу болды.

1990 жылы ұлтаралық «Единство» қозғалысы құрылды. Қозғалысқа ғылыми-техникалық интеллигенция өкілдері кірді. Осы кезде «Желтоқсан» партиясы құрылды. Бұл партияның құрамына 1986 жылғы желтоқсан оқиғасына қатысқандар кірді. 1991 жылы «Азат» азаматтық қозғалысының партиясы құрылды. Жастар өздерінің саяси қозғалысы «Алаш» партиясын құрды. 1991 жыл Қазақстан социал-демократиялық партиясы құрылды. 1990 жылы Қазақстанда 100-ден аса қоғамдық-саяси қозғалыс болды. Алматыда ғана 40-қа жуық саяси қозғалыс жұмыс істеді. Бұл кезде Қазақстандағы көптеген қоғамдық – саяси қозғалыстар әлсіз және қалыптасу кезінде болды. «Невада - Семей», «Қазақ тілі» сияқты қоғамдық қозғалыстар біршама мықты, көптеген мүшелері мен белгілі дәрежедегі қаржылық қорлары бар ірі қозғалыстар болды. 1990 жылдың аяғына қарай қатарында 800 мыңға жуық коммунист болған Қазақстан коммунистік партиясы сан жағынан неғұрлым көп саяси күш болды. Дегенмен, бүкіл елімізде компартияға деген халықтың сенімсіздігі күшейді. Бұл жағдай компартия беделінің түсуіне айтарлықтай әсер етті. 1990 жылы компартия мүшелерінің 42% - ы өз еркімен партия қатарынан шықты. Осы жылы партия мүшелерінің қатары 49000-ға кеміді. 90-жылдардың басына қарай Қазақстанда бұрын патша үкіметінің жазалаушы күші болған қазақтар ұйымы пайда болды. 1991 жылы 15 қыркүйекте Орал қаласында қазақтар патша үкіметіне қызмет етуінің 400 жылдығын мерекелеуге шешім қабылдады. Бұл, шындығында, қазақ халқының ұлттық мүддесімен сонаспағандықтың дәлелі. «Азат», «Желтоқсан», «Парасат» қозғалыстары бұл әрекетке ашық түрде қарсы шықты. Жаппай қақтығысқа ұласа жаздаған бұл әрекет жоғарыда аталған қозғалыстар мен құқық қорғау органдарының араласуымен тоқтатылды. Кез келген қоғамдық ұйымдардың абайсыз іс - әрекеттері үлкен қасіретке айналуы мүмкін екендігіне Оралдағы оқиғалар тағы да көз жеткізді.

Ассамблеясын құру туралы» Жарлығымен елдегі қоғамдық тұрақтылық пен ұлтаралық келісімді нығайту мақсатында 1995 ж. наурыздың 1 құрылған.ҚХА-ның мақсаты — республикадағы оқиғаларға баға беру және саяси жағдайларға болжам жасау негізінде қоғамдағы ынтымақты қамтамасыз ететін іс-тәжірибелік ұсыныстарды ойластыру, ҚР Президентінің республика азаматтарының құқықтары мен бостандықтарын қорғау кепілі ретіндегі қызметіне атсалысу.

Ассамблея:мәдени-ағартушылық— тілдер мен ұлттық мәдениеттерді, салт-дәстүрлерді қайта жаңғырту және насихаттау;тәрбиелік — қазақстандық және ұлттық отан сүйгіштікті қалыптастыру;ұлтаралық қатынастарды қадағалау негізінде ұлтаралық татулық пен келісімді нығайту;Қазақстанды мекен еткен ұлт өкілдері арасында достық қарым-қатынастардың дамуына негіз болатын мемлекеттік саясат жүргізу жөнінде ұсыныстар дайында ісімен айналысады.

Ассамблеяның 350-ге жуық мүшесі барҚХА-ның төрағасы — ҚР Президенті. Ол Ассамблея мүшелерінің ұсынысы бойынша төрағаның екі орынбасарын тағайындайды. Ассамблея мәжілістері арасындағы жұмысты ҚР Президентінің шешімімен Ассамблея кеңесі жүргізеді. ҚХА кеңесі ұлттық-мәдени орталықтар, ардагерлер кеңесі өкілдерінен, кіші Ассамблея жетекшілерінен, сондай-ақ, Ассамблеяға мүше басқа тұлғалардан құралады.ҚХА-н құру идеясын алғаш рет ҚР Президенті Н.Ә. Назарбаев 1992 ж. тәуелсіздіктің бір жылдығына арналған Қазақстан халықтарының 1-форумында ұсынды.ҚХА 2003 ж. дейін қызметі барысында 9 сессия өткізілді. ҚХА Қазақстанда өмір сүріп жатқан барлық халықтардың мәдениетін, тілін дамытуға қолайлы жағдай жасау бағытында Қазақстан халықтарының фестивальдерін, тілдер фестивальдерін, жексенбілік мектеп окушыларының мемлекеттік тіл мен ана тілін білу дәрежесін анықтайтын байқауларын, тіл саясаты мәселелері бойынша халықаралық және республикалық ғылыми-практикалық конференциялар мен семинарлар, т.б. өткізеді.Ассамблея Кеңесінің мүшелері жетекшілік ететін республикалық, аймақтық және қалалық Ұлттық мәдени орталықтар жұмыс істейді. Әзірбайжан, айсор, юнан, ингуш, неміс, шешен, поляк, т.б. халықтардың ұлттық мәдени орталықтарының жексенбілік мектептері бар.Форум Қазақстан Тәуелсіздігінің 20 жылдығы аясында, «Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ, ҚР Индустрия және жаңа технологиялар министрлігінің қолдауымен Мемлекет басшысының ҚХА-ның ХVI және ХVII сессияларында берген Ассамблеяның Қазақстанды индустриалды-инновациялық дамыту және әлеуметтік жаңғырту процесіндегі рөлін күшейту бойынша тапсырмаларын орындау мақсатында өткізіліп отыр.Форумның мақсаты: бизнес-қауымдастықты этносаралық толеранттылық пен қоғамдық келісімді қамтамасыз ету бойынша азаматтық процесске, Қазақстан этностарының тарихи шығу елдерімен байланысын пайдалана отырып инновациялық экономиканы дамытуға тарту.Форум 3 секциялы кең көлемді көрменің таныстырылымымен ашылады, онда: этномәдени бірлестіктердің бизнес, ауыл шаруашылығы, индустриалды-инновациялық даму салаларындағы 60-тан аса жобасы, ҚХА-ның әлеуметтік қолдау және қоғамды әлеуметтік жаңғыртуға қатысуы бойынша 20 жобасы, сондай-ақ бірегей қолөнер бұйымдары мен шеберлік жұмыстарының жаппай сатылымы ұйымдастырылатын этномәдени бірлестіктердің қызметінде қолданбалы қолөнерді дамыту саласындағы 20 жоба таныстырылады.

Бақылау сұрақтары:

1. ҚР ұлттық қауіпсіздік саясатының негізгі басымдықтарын атаңыз?

2.Саяси партиялар және партиялық жүйелердің дамуы туралы айқындаңыз?

3.»Азаматтық қоғамға» анықтама беріңіз?

4. «Халықаралық ынтымақтастық» түсінігін түсіндіріңіз?

5. Дүниежүзілік қазақ құрылтайының мақсаты мен міндетін атаңыз?

6. ҚР ақпараттық саясаты нем ен айқындалады?
ҚР ЖАСТАР САЯСАТЫ ЖӘНЕ РУХАНИ ЖАҢАРУ БАҒЫТЫ
Құзыреттіліктер - Қазақстанның жаңа конфессиялық ақиқаттың қалыптасуын және жастар ісі саясатының негізгі бағыттарын түсіндіру.
1. Жастар саясаты және оның негізгі бағыттары.

2 ҚР жастар саясаты туралы «Қазақстан 2020» даму бағдарламасы .

3. Рухани даму және қауіпсіздік мәселедегі Қазақстанның конфессиялық саясаты.

4. «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы: мақсаттары мен міндеттері.

Қазақстан Республикасының мемлекеттік жастар саясатының негізгі мақсаты - жастардың азаматтық, әлеуметтік дербес тұлғалық қалыптасуын жүзеге асыру үшін қажет құқықтық, экономикалық, ұйымдастырушылық жағдайларды жасау мен нығайту. Алға қойған мақсаттарды жүзеге асыру жастар саясатының мына бағыттарына басылымдық беруді көздейді:

• 
  1. Жастар бойында патриотизмді қалыптастыру, жастардың ізгілікті әрі рухани дамуы.
  
• 
  2. Еңбек, білім беру және денсаулық сақтау саласындағы жастардың әлеуметтік құқықтарын қамтамасыз ету.
  
• 
  3. Жастардың әлеуметтік-экономикалық қажеттіліктерін дербес жүзеге асыруына жағдай жасау.
  
• 
  4. Жастардың денесін шынықтырып, интел- лектуалдық дамуына жағдай жасау.
  
• 
  5. Жастардың қоғамдық игі бастамаларын қолдау мен ынталандыру.
  
• 
  6. Қазақстандық жастарды халықаралық мәдени, экономикалық, ғылыми және білім беру проңестеріне тарту. Мемлекеттік билік органдары тарапынан жастар саясатын қалыптастыру мен іске асыру мәселесінде біртүтас көзқарас қалыптастыру төмендегі басты қағидалар мүддесіне орай іске асырылуы қажет:
  
• 
  жастар мәселесіндегі демократиялық, жас азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын сақтау;
  
• 
  өркендеу мен жаңашылдық;
  
• 
  тұрақты негіздегі мақсатты, нақты әрі тиімді іс-қимыл;
  
• 
  жалпыға ортақтық - барлық жастарды жынысына, үлтына, әлеуметтік жағдайына және діни ұстанымына қара- мастан жаппай қамту;
  
• 
  жас шамасы мен әлеуметтік әртектілік проблемалары ескерілетін сараланған көзқарас;
  
• 
  жастардың әлеуметтік жағынан неғұрлым аз қорғалған бөлігін, соның ішінде, мүгедек балаларды, денсаулығы дімкәс балаларды, жетім балаларды, көп балалы, жағдайы нашар отбасыларындағы балаларды тікелей қорғау және қолдау. Жастар саясатын қалыптастырудағы осы басты қағидалар заңнамалық және атқарушы биліктің орталық және жергілікті органдары тарапынан ескеріліп, олардың қызметтерін бағалаудың бір өлшеміне айналуы тиіс.
  

• 
  жастардың құқықтары мен бостандықтарының сақталуын қамтамасыз ету;
  
• 
  білім, еңбек және жүмыспен қамту саласындағы кепілдіктермен қамтамасыз ету;
  
• 
  жастардың кәсіптік, рухани және дене тәрбиесінің дамуына жағдай жасау;
  
• 
  жас таланттарды қолдау мен шыңдау;
  
• 
  жастарға әлеуметтік көмек көрсету мен қазіргі жағдайға бейімделу жүйесін қалыптастыру;
  
• 
  балалар мен жастар бірлестіктерін дамытуға жәрдемдесу.
  

1. Жастар ісі саясатының негізгі бағыттарын көрсетіңіз?

2. ҚР жастарын патриоттық және интернационалдық тәрбиелеудің маңызы неде?

3. ҚР жастар саясаты туралы «Қазақстан 2020» даму бағдарламасының негізгі басымдықтарын ашып көрспетіңіз?

4. Қазақстанда жаңа конфессиялық ақиқаттың қалыптасуының себептерін атаңыз?

5.МКБД қызметіндегі негізгі бағыттарды атаңыз?

6. Қауіпсіздік мәселеде Қазақстанның конфессионалдық саясаты неде?

7.«Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасының негізгі мақсаты мен міндеттерін атаңыз.

1. Қазақ халқының және мемлекеттілігінің қалыптасуындағы жаңа көріністер

2. Заманауи тарихнаманың толғануындағы ортағасырлық ғалымдардың еңбектерінің маңызы

3. «Мәңгілік ел» - ұлттық идеяның маңызы мен мәні.

1. Қазақ хандығының құрылуы туралы мәселелер бойынша жаңа көзқарастардың пайда болуына әсер еткен жазбаша деректерді атаңыз?

2. Батыр және би институттарын зерттеуде қандай үдерістер жүріп жатыр?

3. «Ауызша историсофия» түсінікке анықтама беріңіз?

4. «Мәңгілік ел» идеясының мәні неде?

5. Әлемдік өркениетте «Мәңгілік ел» идеясының орны?

6. «Мәңгілік ел» идеясын іске асыудағы мемлекеттік бағдарламаларды атаңыз?

7. Қазақ хандығының тарихнамасын қайиа бағалауда М.Х. Дулати, Кадыргали Жалаири еңбектірінің маңызы қандай?

Сабақтың мақсаты: жастардың тарихи санасын қалыптастыруда ҚР тарихының орны мен мәнінің маңыздылығын студенттер игеруі керек. Сонымен қатар, ХІХ және ХХ ғасырлар тоғысындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайына сипаттама беру және ашып көрсету, жүргізіліп жатқан саясаттың ерекшеліктеріне студенттердің назарын аудару.

Сабақтың жоспары:

1. 
   Қазақстан тарихы пәнінің негізгі зерттеулерін;
   
2. 
   Қазақстан тарихы пәнінің мақсаттары мен міндеттерін;
   
3. 
   Қазақстан тарихының кезеңдерін;
   
4. 
   пәннің негізгі мағлұматтары мен дерек көздерін;
   
5. 
   қазіргі Қазақстан тарихының өзекті мәселелерін;
   
6. 
   орыс және басқа еуропалық тұрғындарды қазақ жеріне қорыныстандыру ісінің қарқын алуы;
   
7. 
   қазақ жерінде өнеркәсіп ошақтарының қалыптасу ерекшеліктері;
   
8. 
   қазақ қоғамының дәстүрлі шаруашылығындағы өзгерістер.
   

1. Қазақстанның қазіргі заманғы тарихының пәні, мақсаты және міндеттері, деректер мен тарихнамасы, кезеңдері.

2. Ұлттық тарихтың негізгі басымдықтары. «ҚР тарихи сананың қалыптасуның тұжырымдамалары».Жетісуға

3. Орыс және басқа еуропалық тұрғындарды қазақ жеріне қорыныстандыру ісінің қарқын алуы

4. Қазақ қоғамының дәстүрлі шаруашылығындағы өзгерістер.

5. Қазақ жерінде өнеркәсіп ошақтарының қалыптасу ерекшеліктері

Бақылау сұрақтары:

1. Қазақстан тарихын оқып білудің негізгі мақсаттары мен міндеттерін атаңыз?

2. Ғасырлар тоғысындағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуындағы негізіг қайшылықтарды талдаңыз?

3. Патшалықтың қоныс аудару саясатының мақсаттары неде?

4. Қазақстанда аграрлық саясаттың ерекшеліктері неде?

5. ХХ ғасырдың басында Қазақстан тұрғындар санының өсуі қандай жағдаймен байланысты?

6. Темір жолдар құрылысының маңызы қандай болды?

Құзыреттіліктер -«Ғылыми ізденістердің дағдылары"құзіреттілігі

Сабақтың мақсаты: Әлемдік ұлттық-демократиялық қозғалыстардың құрылымдық бір бөлігі ретінде қазақтардың ұлттық-демократиялық қозғалысын көрсету

Сабақтың жоспары:

1. 
   қазақ ұлттық интелегенциясының қалыптасуы: әлеуметтік құрамы, білімі, қызметі;
   
2. 
   джадидизм және оның ағартушылық ойларының Қазақ даласына әсері;
   
3. 
   1905-1907 жылы Қазақстандағы І буржуазиялық демократиялық революцияның әсері;
   
4. 
   бірінші дүние жүзілік соғыс жылдарындағы Қазақ даласы;
   
5. 
   1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс;
   
6. 
   Ресейдегі ақпан ревалюциясының Қазақстанға әсері.
   

1. Қазақ ұлттық интелегенциясының қалыптасуы: әлеуметтік құрамы, білімі, қызметі.

2. Бірінші дүниежүзілік соғыс қарсаңында және жылдарындағы Қазақстан.

3. 1916 жылғы ұлт -азаттық көтеріліс: себебі, қозғалыс күші, барысы және негізгі кезеңдері

4. Ресейдегі ақпан буржуазиялық-демократиялық революциясы және оның Қазақстанға тигізген әсерінің ерекшеліктері.

5) Білім берудің және оқытудың әдістері: кіші топтармен

Бақылау сұрақтары:

1. Қазақ интеллигенциясының қалыптасу кезеңдерін және ұлттық ойдың орын алу эволюциясын көрсетіңіз?

2. Джадидизмге анықтама беріңіз?

3. Алғашқы қазақ тіліндегі баспасөз басылымдар қандай бағытта болды?

4. 1905-1907 жж. бірінші орыс революциясы Қазақстанға қандай әсерін тигізді?

5. Бірінші дүниежүзілік соғыс бұқара халықтың жағдайына қандай әсерін тигізді?

6. 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің ерекшіліктері, сипаты және себебтері неде?

7. Бірінші дүниежүзілік соғыс пен Ақпан революциясының байланысы қандай?

8. Қазақ әдебиетінде қандай негізгі ойлар мен бағыттар ұстанылды?

1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс

Сабақтың мақсаты: Қазан революциясына баға беру, оның Қазақстандағы саяси оқиғаларға әсерін көрсету. Азамат соғыс жылдарында Қазақстанның ролін, Қазақ Кеңестік мемлекеттіліктің құрылуы және Қазақстандағы «әскери коммунизм» саясаты туралы мәліметтерді игеру.

Сабақтың жоспары:

1. 
   Қазақстанда Кеңес өкіметінің орнауы;
   
2. 
   Алаш қайраткерлері және Алашорда үкіметі;
   
3. 
   азамат соғысы және Қазақ АКСР-ның құрылуы;
   
4. 
   өлкедегі Кеңестік мемлекеттік құрылыс;
   
5. 
   ЖЭС-тің әлеуметтік-экономикалық қорытындысы.
   

1. Қазан революциясы, оның алғышарттары және Қазақстанда Кеңес өкіметінің

орнауының ерекшеліктері.

2. Кеңестер, Алашорда үкіметі және Қоқан Автономиясының.

3. Қазақстан азамат соғыс жылдарында.

4. Қазақ АКСР-ның құрылуы.

5. Қазақстан жаңа экономикалық саясат кезеңінде және оның қорытындысы.

5) Білім берудің және оқытудың әдістері: презентация

Бақылау сұрақтары:

1.Қазақстанда әскери іс-әрекеттердің қалай бағалануы қажет?

2.Қазақстанның қандай аймақтарында Кеңес үкіметі қиын жолмен құрылды?

3. Қандай саяси партиялардың көзқарасын, қандай әлеуметтік топтар қорғады?

4. «Алаш» партиясының тарихи маңызы?

5. Неге Қазақ АКСР-ның астанасы Орынбор болды?

6. Неге ЖЭС-ке өту мәжбүр болды?

Құзыреттіліктер -«Коммуникативтік дағдылар» құзіреттілігі

Сабақтың мақсаты: Қазақстанда тоталитарлық жүйенің қалыптасу жөнінде объективті тарихи білім беру, дәстүрлік құрылымның құлауын және оның зардабын көрсету. Саяси және идеялық оппозицияны жәбіллеу және идеологиялық пен саяси террордың үдейе түсуі.

Сабақтың жоспары:

1. 
   экономиканың агаралық саласын мемлекеттендіру;
   
2. 
   индустриализациялаудың қарқыны мен көлемі;
   
3. 
   құғын-сүргін жылдары және тоталитарлық жүйенің орнауы;
   
4. 
   1931-1933 жылдардағы ашаршылық;
   
5. 
   Қазақ КСР-ның құрылуы;
   
6. 
   1920-1940 жылдардағы мәдениет.
   

1. Ауыл шаруашылығын ұжымдастыру.

2. Қазақстандағы индустриализация.

3. Қоғамдық-саяси жағдай.

4. Соғыс алдындағы әлеуметтік-экономикалық жағдай.

5. Мәдени құрылыс.

Бақылау сұрақтары:

1. Қазақстандағы индустриализациялаудың ерекшеліктері қандай?

2. Қазақстанда күштеп ұжымдастырудың нәтижелері қандай?

3. 1931-1933 жж. ашаршылық пен құғын-сүргін саясатының нәтижесінде Қазақстандағы демографиялық ахуал қандай болды?

4. Қазақстанда мәдени құрылыстың ерекшелігі неде?

5. Көшпенділерді отырықшылыққа көшірудегі экономикалық және саяси мақсаттарын атаңыз?

6. Халық біліміне сипаттама беріңіз?

Сабақтың мақсаты: Ұлы Отан соғысында Қазақстанның майдан арсеналы ретінде ролін, қазақстандықтардың тыл жұмыстарында және Ұлы Отан соғысы шайқастардағы ерліктерін көрсету.

Сабақтың жоспары:

1. 
   ІІ дүниежүзілік және Ұлы Отан соғысының басталуы мен сипаты;
   
2. 
   қазақстандықтардың Москва мен Ленинградты қорғаудағы ерліктері;
   
3. 
   әскери экономикаға өту және халықтың майданға көмегі;
   
4. 
   Ұлы Отан соғысы жылдарында мәдениеттің дамуы.
   

1. Соғыстың басталуы және оның сипаты.

2. Экономиканың соғыс жағдайына сай қайта құрылуы.

3. Қазақстандықтар майданда. Партизан қозғалысында қазақстандықтардың қатысуы.

4. Ұлы Отан соғысында Кеңес халқының жеңісінің тарихи маңызы.

5) Білім берудің және оқытудың әдістері: кіші топтармен

Бақылау сұрақтары:

1. Фашистік Германияның жоспарында Қазақстан қандай орын алған?

2. Қазақстан экономикасын әскери бағытқа ауыстыру процесі қалай жүргізілді?

3. Қазақстандықтар қандай майдандарда ерлік көрсетті?

4. Азат етілген облыстарға Қазақстан қандай көмек көрсетті?

5. Ұлы Отан соғысында кеңес халқының жеңісінің маңызы неде?

6. ҰОС жылдарында ғылымдағы негізгі жетістіктерді атаңыз?

7. Оңтүстік Қазақстаннан шыққан ҰОС батырларын атаңыз?

Практикалық сабақ 6.

Тақырыбы: Соғыстан кейінгі және “жылымық” жылдарындағы Қазақстан (1946 – 1964 жж)

Құзреттіліктер -«Коммуникативтік дағдылар» құзіреттілігі

Сабақтың мақсаты: соғыстан кейінгі жылдардағы қоғамдық-саяси өмірге, Сталиннің жеке басына табынушылыққа, 1946-1964 жж. республиканың әлеуметтік-экономикалық дамуында тепе-теңдіктің болмауына сипаттама беру

Сабақтың жоспары:

1. 
   экономиканы бейбіт өмірге қайта құру;
   
2. 
   Қазақстанның 1946-1964 жылдардағы саяси өмірі;
   
3. 
   Қазақстанның 1946-1964 жылдарда қоғамдық-экономикалық тенденциялары;
   
4. 
   өнеркәсіп пен транспорттың дамуы.
   

1.Соғыстан кейінгі жылдардағы Қазақстан (1946-1953 жж.)

2. «Хрущев жылымығы» жылдарындағы Қазақстан (1953-1964жж.)

3. Тың және тыңайған жерлерді игеру.

4. Мәдениет және білім беру салаларының даму проблемалары

5) Білім берудің және оқытудың әдістері: ауызша сұрау

Бақылау сұрақтары:

1. ХХ ғ. 50-60 жж. республиканың қоғамдық-саяси өмірі қандай ірі оқиғалармен сипатталды?

2. Экониканы бейбіт өмірге қайта құру қалай жүргізілді?

3. Ауыл шаруашылығын көтеруде қандай әрекеттер жасалынды?

4. Тың және тыңайған жерлерді игерудегі қателіктер мен артықшылықтардың көрінісі неде?

5. Н.С. Хрущевтің реформасының жартылылығының көріністері неде болды?

6. Ауыл шарушылығын дамуында қандай дағдарыстық көріністер пайда болды?

Сабақтың мақсаты: 1965-85 жылдардағы Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық дамуының тенденцияларын, қазақстандық қоғамның барлық саласында тоқыраулық көріністердің белен алуын көрсету.

Сабақтың жоспары:

1. 
   Қазақстандағы шаруашылықтық, рухани тоқырау;
   
2. 
   тоқырау кезеңіндегі экологиялық мәселелердің өршуі;
   
3. 
   КСРО-ның ірі кәсіпорындарының дамуына Қазақстанның атсалысуы;
   
4. 
   әдебиет және өнер, ғылым салаларындағы жетістіктер мен кемшіліктер.
   

1. Қазақстандағы шаруашылықтық, рухани тоқырау.

2. Тоқырау кезеңінде экологиялық мәселелердің өршуі.

3. КСРО-ның ірі кәсіпорындарының дамуына Қазақстанның қосқан үлесі.

4. Әдебиет және өнер, ғылым салаларындағы жетістіктер мен кемшіліктер.

5) Білім берудің және оқытудың әдістері: пікірталас

Бақылау сұрақтар:

1. Кеңес қоғамының барлық саласындағы тоқыраулық көріністердің пайда болуы неден?

2. 70-80 –ші жылдарда мәдениет пен білімнің даму үрдістері қандай?

3. «Әміршіл-әкімшіл жүйе» ұғымын түсіндіріңіз?

4. Неге КСРО-да 70-ші жылдары мұнай мен газ экспорттың негізгі тауары болды?

5. Экономиканы басқаруды реформалау неден туындады?

6. Қазақстандағы экологиялық проблемалардың негізгі ошақтарын атаңыз?

Ұсынылған әдебиеттер:

1. Жұмақаева Б. Д. Қазақстан тарихы : оқу құралы. 2011. - 320 бет.

2. Қазақстан тарихы: лекциялар курсы / ред. басқ. Қ. С. Қаражан, 2011. - 376 бет

3. Мусин Ч. Қазақстан тарихы: Көне дәуірден 2008 жылдың басына дейін: оқулық . 2008. - 640 бет.

4. Мұхамедов М. Б. Қазақстан тарихы : оқу құралы . 2007. - 341 б.

5. Қазақстан тарихы : көне заманнан бүгінге дейін. 5 томдық. Т. 3, 2002. - 708 бет., суретті, карталы

6. Абдурахманов Н.А. Қазақстан тарихы: оқу құралы.- Шымкент, 2013

7. Қозыбаев М. Қазақстан тарихы: оқулық . 2004. - 240 бет

8. Кан Г. В. Қазақстан тарихы оқулық Алматы : Алматы кітап баспасы, 2012.

9. Қуандық , Е. С. Қазақстан тарихы (ХХ және ХХI ғасырдың алғашқы жылдарындағы республика тарихының өзекті мәселелері бойынша лекциялар): оқулық. - Алматы : ЖШС РПБК "Дәуір", 2012. - 512 бет

10. Қазақстан тарихы [Электронный ресурс] : лекциялар курсы / ред. Қ. С. Қаражан, 2009. - 376 бет эл. опт. диск (CD-ROM)

11. Қазақстан тарихы. 5 Т. Т. 2. [Электронный ресурс] : оқулық. - Электрон. текстовые дан. (21,5 Мб). - Алматы : Атамұра, 1998. - эл. опт. диск (CD-ROM).

Сабақтың мақсаты: 1985-1991 жылдардағы қоғамның қоғамдық-саяси және әлеуметтік-экономикалық өміріне объективті тарихи сараптама беру. «Қайта құру» саясатының негізгі этаптарын, Алматыдағы 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасын және КСРО-ның құлауының себептерін сипаттау.

Сабақтың жоспары:

1. 
   Қазақстандағы «Қайта құру» саясаты (1985-1990 жж);
   
2. 
   80-ші жылдардың екінші жартысындағы мемлекеттегі қоғамдық-саяси өмірдегі
   
3. 
   өзгерістер;
   
4. 
   1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы;
   
5. 
   КСРО құлауы және салдары;
   

1. Қазақстандағы 1985-1990 жылдарындағы «Қайта құру» саясаты.

2. Қоғамдық-саяси қайта жаңғыру және экономикалық реформалар.

3. 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасы: себебі және тарихи бағасы.

4. Қайта құрудың дағдарысы және КСРО құлауы.

5) Білім берудің және оқытудың әдістері: ауызша сұрау

Бақылау сұрақтары:

1. Қайта құру қандай себептерден пайда болды?

2. Мемлекетте жариялылық саясаты қалай қалыптасты, ол реформалардың жүргізілуіне тиімді немесе кедергі болды ма?

3. 80-ші жылдардың екінші жартысында қоғамның демократияландырылуы қалай көрініс тапты?

4. Желтоқсан оқиғасының себептерін атаңыз?

5. «Неведа-Семей» қозғалысының қандай мақсаттары болды?

6. Қазақ интеллигенциясының өкілдерін ақтау қай жылдары басталды?

Құзреттіліктер -«Ғылыми ізденістердің дағдылары құзіреттілігі

Сабақтың мақсаты: Қазақстанның тәуелсіздік алуының кезеңдері мен бағыттарын, мемлекеттік құрылысын қалыптасуын және мемлекеттік ұйымдардың негізінің құрылуын ашып көрсету.

Сабақтың жоспары:

1. 
   тәуелсіздікке жетудің негізгі кезеңдері;
   
2. 
   ҚР мемлекеттік рәміздері;
   
3. 
   ҚР Конституциясының баптары мен ұғымдары;
   
4. 
   ҚР мемлекеттік құрылысы;
   

1. Тәуелсіздік ұлттық және мемлекеттік құрылыс факторы ретінде.

2. ҚР рәміздерін бекіту. ҚР Конститутциялары (1993ж.,1995ж.).

3. Мемлекеттік құрылыс және әкімшілік-аймақтық бөліну.

4. ҚР ұзақжылдық даму жолындағы «Қазақстан-2050» стратегиясы.

5) Білім берудің және оқытудың әдістері: презентация

Бақылау сұрақтары:

1.«Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі туралы» заңның қабылдануының маңызы қандай?

2. Қазақстан Республикасының рәміздерінің әрқайсының маңызы қандай?

3. Қазақстанның саяси реформасының мәні неде?

4. ҚР Конституцияларындағы айырмашылықтарды атаңыз?

5. Тәуелсіздік алудағы негізгі этаптарды атаңыз?

6. Ұзақ мерзімді дәріжесіне қарай басылымдықтардың іске асырылуын бөліп көрсетіңіз?

Сабақтың мақсаты: ХХІ ғасырдағы Қазақстанның жаңа эконмикалық саясатын және экономикалық дамудың қазақстандық үлгісін түсіндіру және ашу.

Құзыреттіліктер -«Ғылыми ізденістердің дағдылары құзіреттілігі

Сабақтың жоспары:

1. 
   -өтпелі кезеңдегі экономикадағы қиындықтары;
   
2. 
   -экономикалық дамудағы қазақстанның үлгісі;
   
3. 
   қазіргі кезеңіндегі Қазақстанның экономикалық дамуы;
   

Тақырып бойынша тапсырмалар

1. Өтпелі кезеңдегі экономикадағы қиыншылықтары.

2. Экономикалық дамудың жасампаздық кезең.

3. Мемлекеттік экономикалық бағдарламалары.

4. «Нурлы жол-болашаққа жол»- Қазақстанның жаңа экономикалық саясаты.

Бақылау сұрақтары:

1. Қазіргі кезеңдегі Қазақстанның экономикалық дамуының негізгі қиыншылықтары қалай тұжырымдалады?

2.Қазақстандағы экономикалық дамудың үлгісінің маңызы неде?

Сабақтың мақсаты: білім және денсаулықты дамыту, әлеуметтік саланы реформалаудың мемлекеттік бағдарламаларды меңгеру және түсіндіру.

Сабақтың жоспары:

1. 
   әлеуметтік сала және әлеуметтік модернизациялау
   
2. 
   денсаулық сақтау, спорт және дене шынықтыруды дамыту;
   
3. 
   заманауи білім беру жүйесін жаңартудың өзекті мақсаттары мен міндеттері;
   
4. 
   ғылымды дамытудың жаңа оңтайлықтарын қалыптастыру.
   

1.Әлеуметтік жүйені реформалау жолындағы мемлекеттік бағдарламалар.

2. Денсаулық сақтау, спорт және дене шынықтыруды дамыту.

3. Заманауи білім беру жүйесін жаңартудың өзекті мақсаттары мен міндеттері

Бақылау сұрақтары:

1. Қазақстандағы әлеуметтік реформалардың негізгі бағыттарын атаңыз?

2. Тұрғындарды әлеум еттік қорғауда қандай реформалар жүргізіліп жатыр

3. Денсаулық сақтауды жаңартудағы негізгі кезеңдерді атаңыз?

4. Қазақстан спортының негізгі жетістіктерін атаңыз?

5.Зейнеткерлік жүйені жетілдірудің шарттарын көрсетіңіз?

6. Заманауи білім беру жүйесін жаңартудың өзекті мақсаттары мен міндеттерін атаңыз?

7. Мамандарды үшдеңгейлі дайындау нені білдіреді?
Практикалық сабақ 12.

Қазақстан - қазіргі әлем мойындаған мемлекет

Құзреттіліктер -«Коммуникативтік дағдылар» құзіреттілігі

Сабақтың мақсаты: мемлекеттің көпвекторлық сыртқы саясатын және Қазақстанның әлемдегі орнын, ядролық қаруды кеңінен таратпау жаһандық қозғалыстағы көшбасшылығын оқыту.

Сабақтың жоспары:

1. 
   егеменді мемлекетті халықаралық мойындау;
   
2. 
   әлемнің жетекші мемлекетерімен стратегиялық серіктестігі;
   
3. 
   жаһандық рейтингтердегі Қазақстаның орны;
   
4. 
   Еуразиялық кеңістіктегі Қазақстанның ролі.
   

1.Қазақстанның сыртқы саясатының қалыптасуы.

2. Қазақстанның сыртқыэкономикалық ынтымақтастығы және инвестициялық қызметі.

3. Еуразиялық идея және заманауи Қазақстан.

4. Қазақстан және ТМД елдері.

5) Білім берудің және оқытудың әдістері: презентация

Бақылау сұрақтары:

1. ҚР ішкі және сыртқы саясатының стратегиялық мақсатын анықтаңыз?

2. ҚР сыртқы саясатының негізгі бағыттарын атаңыз?

3. Еуразиялық идеяның мәні неде?

4. Тәуелсіздіктің алғашқы жылдары республика қандай халықаралық ұйымдарға кірді?

5. Алыс шетел мемлекеттерімен Қазақстанның сыртқы экономикалық одақтастығының маңызы неде?

6.Орталық Азиядағы Қазақстанның ролі?

Құзыреттіліктер -«Коммуникативтік дағдылар» құзіреттілігі

Сабақтың мақсаты: Қазақстанның қоғамдық-саяси басымдықтарын, ұлтаралық келісімнің нығаюы және азаматтық қоғаммен оның саяси институттарының дамуын айқындау.

Сабақтың жоспары:

1. 
   Қазақстан Республикасының қоғамдық-саяси дамуы;
   
2. 
   азаматтық қоғамның дамуы және оның саяси институттары;
   
3. 
   Қазақстан халық Ассамблеясының қызмпеті, оның мақсаты мен міндеттері;
   
4. 
   Қазақстан Республикасының бірыңғай мемлекет тұжырымдамасы;
   
5. 
   Қазақстанның ұлттық бірлік Доктринасы;
   

1. Қазақстан Республикасының қоғамдық-саяси дамуы.

2. Азаматтық қоғам және оның саяси институттарының дамуы.

3. «Нұрлы көш» бағдарламасы және отандастардың оралуы.

4. Қазақстан халық Ассамблеясы: мақсаты мен міндеттері.

5) Білім берудің және оқытудың әдістері: пікірталас

Бақылау сұрақтары:

1. ҚР ұлттық қауіпсіздік саясатының негізгі басымдықтарын атаңыз?

2.Саяси партиялар және партиялық жүйелердің дамуы туралы айқындаңыз?

3.»Азаматтық қоғамға» анықтама беріңіз?

4. «Халықаралық ынтымақтастық» түсінігін түсіндіріңіз?

5. Дүниежүзілік қазақ құрылтайының мақсаты мен міндетін атаңыз?

6. ҚР ақпараттық саясаты нем ен айқындалады?

Құзыреттіліктер - Компьютерлік және ақпараттық құзіреттілік.

Сабақтың мақсаты: Қазақстанның жаңа конфессиялық ақиқаттың қалыптасуын және жастар ісі саясатының негізгі бағыттарын түсіндіру.

Сабақтың жоспары:

1. 
   жастардың патриоттық және интернационалдық тәрбиелеу;
   
2. 
   жастардың білім, рухани және мәдени дамуының әлеуметтік-экономикалық шарттары;
   
3. 
   Қазақстанда конфессияаралық келісім және еркін ддіни сенімдерін заңды түрде қамтамасыз ету;
   
4. 
   жастар және рухани саясатының мемлекеттік бағдарламалары.
   

1. Жастар саясаты және оның негізгі бағыттары.

2 ҚР жастар саясаты туралы «Қазақстан 2020» даму бағдарламасы .

3. Рухани даму және қауіпсіздік мәселедегі Қазақстанның конфессиялық саясаты.

4. «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы: мақсаттары мен міндеттері.

5) Білім берудің және оқытудың әдістері: жазбаша жұмыс

Бақылау сұрақтары:

1. Жастар ісі саясатының негізгі бағыттарын көрсетіңіз?

2. ҚР жастарын патриоттық және интернационалдық тәрбиелеудің маңызы неде?

3. ҚР жастар саясаты туралы «Қазақстан 2020» даму бағдарламасының негізгі басымдықтарын ашып көрспетіңіз?

4. Қазақстанда жаңа конфессиялық ақиқаттың қалыптасуының себептерін атаңыз?

5. МКБД қызметіндегі негізгі бағыттарды атаңыз?

6. Қауіпсіздік мәселеде Қазақстанның конфессионалдық саясаты неде?

7.«Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасының негізгі мақсаты мен міндеттерін атаңыз?
Практикалық сабақ 15.

Қазақ хандығының 550 жылдығы және «Мәңгілік ел» - ХХІ ғасырдағы Қазақстанның Ұлттық идеясы.

Құзыреттіліктер -«Коммуникативтік дағдылар» құзіреттілігі

Сабақтың мақсаты: «Мәңгілік ел» ұлттық идеяның мәнін және Қазақ хандығың -550 жылдығын мерекелеудің маңызын түсіндіру.

Сабақтың жоспары:

1. 
   қазақ халқының және мемлекеттілігінің қалыптасуындағы жаңа көріністер;
   
2. 
   заманауи тарихнаманың толғануындағы ортағасырлық ғалымдардың еңбектерінің маңызы;
   
3. 
   «Мәңгілік ел» -ұлттық идеяның маңызы мен мәні;
   
4. 
   -«Мәңгілік ел» кеңістігіндегі мемлекеттік стратегиялық бағдарламар
   

1. Қазақ халқының және мемлекеттілігінің қалыптасуындағы жаңа көріністер

2. Заманауи тарихнаманың толғануындағы ортағасырлық ғалымдардың еңбектерінің маңызы

3. «Мәңгілік ел» - ұлттық идеяның маңызы мен мәні.

4. «Мәңгілік ел» кеңістігіндегі мемлекеттік стратегиялық бағдарламар.

5) Білім берудің және оқытудың әдістері:ауызша сұрау

Бақылау сұрақтары:

1. Қазақ хандығының құрылуы туралы мәселелер бойынша жаңа көзқарастардың пайда болуына әсер еткен жазбаша деректерді атаңыз?

2. Батыр және би институттарын зерттеуде қандай үдерістер жүріп жатыр?

3. «Ауызша историсофия» түсінікке анықтама беріңіз?

4. «Мәңгілік ел» идеясының мәні неде?

Студенттің оқу ізденіс жұмысы жеке тақырып бойынша ұйымдастыр-

ылады, сондықтан ол терең меңгеруді талап етеді, ол бойынша лабораториялық сабақтар қойылған, студент ғылыми ізденіссін жалғастыра алады, эксперименттер жүргізу және түрлі нұсқаларын қарастыру арқылы. «Қазақстанның қазіргі заман тарихы» пәні бойынша – бұл эссе, баяндама жазба, тақырып бойынша реферат, презентация дайындалуы мүмкін.

СӨЖ нәтижесі көп жағдайда дұрыс жоспарланумен анықталады.

СӨЖ материалды өз бетінше меңгермен және үй жұмысын орындау.

ОСӨЖ – аудиториялық сабақта оқытушының көмегімен материалды меңгеру (Office House). СӨЖ және ОСӨЖ тапсырмалары практикалық сабақта жүргізіледі, сондықтан барлық оқу материалдары Syllabusта ұсынылған.

Дәріс конспектісі студентке тақырыпты меңгеру барысында жол көрсетіп отырады. Пәнді жеткілікті түрде меңгеру үшін студент міндетті түрде барлық ұсынылған әдебиеттерді қарастыруы қажет және өзіндік жұмыстың толық көлемін орындауы керек.

Тест тапсырмалары студенттің пән бойынша өз білімін тексеруге көмектеседі.

1. 
   жүргізіп(тез) оқу (Skim) – «Бағдарламалық оқытуға (Syllabus)» сәйкес берілген материалды оқу.
   
2. 
   тақырып бойынша шолу (Review) – қысқаша түрде әдебиеттен 1-2 бет жазба жұмысын ұсынылған тақырып бойынша шығарылымдардағы қосымша материалдарды және интернеттегі ақпарат ресурстарын пайдалана отырып жазу.
   
3. 
   глоссарий жазу (Glossary) – ұғымдар мен терминдер анықтамасын түсіндіріп жазу.
   
4. 
   презентация (Presentation) – таңдаған тақырыбы бойынша студенттің өз ойын – пікірін дүниетануын білдіруі және оны қорғауы. Презентация тақырыпты қалай айқындауы, ашуы, қызықтыруымен бағаланады (8-10 минут).
   
5. 
   Айқындап жағдайды үйрену- нақты жағдайларда қойылатын сұрақтарға өз ойынша жауап беру немесе жауаптарды өзінше жобалау.
   
6. 
   Іскерлік ойын (Business Game) – Болашақ мамандығына қажетті дағдыларды қалыптастыру мақсатында келешек мамандығында атқаратын жұмыстарын ойын ретінде белгілі рольде, топта ойнау (алдын-ала дайындалу керек).
   
7. 
   Топтық жоба,- 4-5 студенттен құралған топтар, оқу материалы бойынша өз жобаларын жасап, оларды қорғайды. КТК (КВН) түрінде өткізуге болады.
   
8. 
   Жеке жоба - маңызды және өте қызық ғылыми зерттеулер нәтижелері, жетістіктерді қамтитын баяндамалар білім деңгейі жоғары студенттер ұсынысы бойынша тақырыпқа сәйкес жасалады.
   

• 
  білім алушы өзі атқаратын жұмысының мақсатын түсіну;
  
• 
  білім алушы өз жұмысының оң нәтиже беруіне қызығу;
  
• 
  білім алушы өз жұмысының ойдағыдай аяқталуына сену;
  
• 
  білім алушы жұмысты өз тарапынан орындауы;
  
• 
  білім алушы өз ой-әрекетін басқара алуы;
  
• 
  түрлі құбылыстар мен ғылыми үдерістерді болжауы.
  

• 
  СӨЖ-ді оқу жұмысының басқа түрлерімен дұрыс ұштастыра білу;
  
• 
  білім алушының жеке дербестігін арттыру;
  
• 
  білім алушының икем дағдыларын қалыптастыру;
  
• 
  білім алушының өзіндік білім алу қабілетін жүйелі түрде дамыту;
  
• 
  білім алушының шығармашылық даралығының дамуына үн қосу;
  
• 
  білім алушының өзіндік жұмысының мазмұнына ағымдық ақпараттарды енгізу;
  
• 
  жаңа ақпараттық технология мүмкіндіктерін кең қолдануға;
  
• 
  білім алушының белсенді үрдіске енуіне жағдай жасау;
  

• 
  өз бетінше әрекет етуге машықтандыру;
  
• 
  ғылыми талдау негіздері туралы түсінік қалыптастыру.
  

ОБСӨЖ 1.

1. Абу Нәср Аль-Фарабидің еңбектері.

2. Қ.А.Ясауи аен Ибн Синалардың еңбектері.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

1. М.Кашғари, Ю.Баласұғын.

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

ОБСӨЖ 2

1. Түрік, Батыс Түрік қағанаттарының саяси, экономикалық және әлеуметтік дамуы.

2. Түркеш, Қарлұқ қағанаттары.

3. Оғыз, Қимақ мемлекеттері.

4. Қыпшақ хандығы.

5. Қарахан, Қарақытай мемлекеттері.

6. Наймандар, жалайырлар, керейттер.

4) Орындау түрі: презентация

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

ОБСӨЖ 3

1. Ортағасырлық қалалардың құрылымы

2. Саяси, сауда және мәдениет орталығы болған қалалар.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

1. Қазақстан территориясындағы Ұлы Жібек жолы.

2. Отырар – ортағасырлық қала.

4) Орындау түрі: презентация

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

ОБСӨЖ 4

1. Қазақстан территориясындағы этногенез және этникалық процестер.

2. «Қазақ» этнонимі және қазақ халқының қалыптасуы.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

3. Жүздердің құрылуы.

4. Қазақтардың өзге халықтармен қарым-қатынасы.

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

ОБСӨЖ 5.

1. Қазақтардың дәстүрлі көшпелі мәдениеті.

2. Халықтың рухани мәдениеті. Әдет-ғұрып және дәстүрлері.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

1. Қазақтардың рухани мәдениеті.

2. Қолөнер және үй кәсіпшілігі.

4. Қала мен даланың ара қатынасы.

5. Майқы бидің, Асан Қайғының, Шалкиіздің, Ақтамбердінің негізгі ойлары мен мұрасы.

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

ОБСӨЖ 6.

1. Көшпенділердің әскери өнерінің ерекшеліктері.

2. Қазақтардың қарулану жиынтығы және қалыптасу тарихы.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

3. Қазақтардың дәстүрлі әскери ұйымы.

презентация қорғау.

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

ОБСӨЖ 7.

1.Музыка мәдениеті және өнері..

2. Халық құрылымы және ғылымы.

3. Абай Құнанбаев және қазақ әдебиеті.

4. ХІХ ғасырдағы қазақтардың материалдық мәдениеті.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

1. Шохан Уалихановтың ғылыми зерттеулерін атаңыз?.

2. Қазақ халқының дамуындағы Абай Құнанбаевтің тарихи орны?

3. Орыс мәдениетінің қазақ халқының рухани өміріне тариха зерттеулерінің әсері?

4. ХІХ ғасырда оқытудың қандай әдістері болды?

5. Халықты оқытудағы медресенің орны?

6. ХІХ ғасырдағы қазақтардың музыкалық мәдениеті және өнері?
3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

1. Қазақ интеллигенциясының реформаторлық ерекшеліктері.

2. 1905 жылғы орыс революциясы және оның Қазақстанға әсері.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

3. Ұлттық сананың қалыптасуында «Айқап» журналы мен «Қазақ» газетінің рөлі.

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

ОБСӨЖ 9

1. Бірінші дүниежүзілік соғыс және Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық жағдайы.

2. 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілістің себептері мен барысы.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

3. І-ші дүниежүзілік соғыс және 1916 жылғы көтерілісте ұлттық интеллигенцияның ролі.

4. Көтерілістің жеңілуінің себептері мен тарихы маңызы.

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

ОБСӨЖ 10.

1. 1917 жылы Қазан революциясы және кеңес үкіметінің Қазақстанда орнауы.

2. Қазан революциясынан кейінгі саяси партиялар мен ағымдар.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

3. Қазақстан территориясындағы 1918-1920 жж. Азамат соғысы.

Реферат құрылымы: Кіріспе

Негізгі бөлім

Қорытынды

Әдебиет

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

Қазақ жерінің автономиясын жариялауда қазақ ұлттық интеллигенциясының ролі және алашордалықтардың саясатының салдары.

1. Алаш партиясының құрылуы мен қызметі.

2. Алаш Орда және Түркістан автономиясы.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

3. Алаш партиясының басшылары және олардың қызметі.

4. Алаш қозғалысының сипаты және тарихи маңызы.

Орындау түрі: Баяндама

Баяндаманың құрылымы:

Кіріспе

-негізгі бөлім

-әдебиет

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

1. Қазақстандағы жер-су реформасы.

2. Қазақстан және Орта Азиянының әкімшілік-территориялық бөлінуінің тарихы.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

3. Қазақ АССР құрамына кірген территориялар.

Баяндаманың құрылымы:

Кіріспе

-негізгі бөлім

-әдебиет

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

1. Қазақстандағы ауыл шаруашылығын ұжымдастыру.

2. Кулак-бай шаруашылықтарын жою бағыты.

3. 1932-1933жж. ашаршылық.

4. Шаруалардың қарсылық көтерілістері.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

1.Ф.Голощекиннің „Кіші октябрь“ саясаты.

2.Ұжымдастыру кезеңіндегі қазақ шаруларының көтерілісі.

3.Ауыл шаруашылығындағы ұжымдастырудың салдары.

4.ХХ ғасырдың 30 –шы жылдары басындағы ашаршылық.

4) Орындау түрі: презентация

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

студенттер ХХ –шы ғасырдың 20-30 жылдары кеңестік саяси-экономикалық тәжірибелерінің салдарына арналған, ғылыми-тарихи зерттеулердің материалдарымен танысу.

1. 1930 жылдардағы тарихи зерттеулердегі қазақ халқының көтеріліске қатысуы.

2. Тарихи зерттеулердегі өктем индустриализация мен ұжымдастыру.

3. 1937-1938 жылдардағы Қазақстандағы саяси репрессия. Құжаттардың жинағы.

4. Депортация тарихынан. 1930-1935 жж. Қазақстан.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

1.Жеке архивтегі суреттердің тарихи зерттеулерде қандай мағынасы бар?

2.Тарихи зерттеуледің мәні неде?

3.Қазақстанда ашаршылықтың туындау механизмін ашуда, қандай құжаттардан маңызды аспектілерді табуға болады?

4.1920-1930 жылдарындағы оқиғаларды айқындауда кеңестік тарих ғылымы қандай роль атқарды?

5. Шаруалар көтерілісіне арналған алғашқы жариялымдардың авторлар кім?

6. «Қайта құру» жылдарындағы идеологиялық тиымдардың жойылуы отан тарихын зерттеуде қандай мүмкіндіктер берді?

Орындау түрі: Реферат.

Реферат құрылымы: Кіріспе

Негізгі бөлім

Қорытынды

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

Қазақстандағы 1937-1938 жылдардағы бұқаралық саяси құғын-сүргін, олардың себептерін және қазақ халқының қасіретін талдау және ашып көрсету.

1. Тоталитарлық тәртіп- саяси құғын-сүргіннің негізі.

2. Қазақстандағы саяси құғын-сүргіннің әдістері мен түрлері.

3. ЛАГМБ (ГУЛАГ)- құғын-сүргінді ұйымдастырудың әдісі ретінде.

4. Қазақстандағы 1937-1938 жылдары құғын-сүргінге ұшырағандардың тағдыры.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

1.Қазақстандағы ұжымдастыру үдерісіндегі құғын-сүргін мен террордың мәні?

2.Тоталитарлық тәртіптің қалыптасуы кашан басталды?

3.Тоталитаризмнің негізінде не жатыр?

4.1931-1933 жылдардағы ашаршылықтан құрбандыққа ұшырағандардың құны қаншалықты?

5. Қазақстанда саяси құғын-сүргіннің қандай әдістері мен түрлері болды?

6. Карлаг қырыны бойынша қандай деп саналды?

Орындау түрі: Баяндама.

Баяндама құрылымы: Кіріспе

Негізгі бөлім

Қорытынды

Әдебиет

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

Б. Момышұлы батырдың үлгісінде Ұлы Отан соғысы жауынгерлерінің ерліктері, борышы туралы ұғымдарды қалыптастыру.

1. Өз халқының ұлы.

2. Ұлы Отан соғыс жылдарындағы Бауыржан Момышұылының ерліктері.

3. Жауынгер – жазушы.

4. Бауыржан Момышұлының атақты афоризмдері.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

1. Б. Момышұлының туылған жері, жылы және отбасы?

2. Қай жылы батальон командирі болды және жасы нешеде еді?

3. Кеңес Одағының батыр атағына қай жылы және қандай ерлігі үшін ұсынылды?

4. Соғыстан кейін қай жерде және кім болып жұмыс істеді?

5. Б. Момышұлының негізгі шығармашылық бөлімін атаңыз?

1. Б. Момышұлының туылған жері, жылы және отбасы?

2. Қай жылы батальон командирі болды және жасы нешеде еді?

3. Кеңес Одағының батыр атағына қай жылы және қандай ерлігі үшін ұсынылды?

4. Соғыстан кейін қай жерде және кім болып жұмыс істеді?

5. Б. Момышұлының негізгі шығармашылық бөлімін атаңыз?

4) Орындау түрі: Реферат.

Реферат құрылымы: Кіріспе

Негізгі бөлім

Қорытынды

Әдебиет

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

1. Кеңестік қазақстандық ғылым Отан соғыс қызметінде.

2. Соғыс кезіндегі мектептер мен ЖОО.

3. ҰОС жылдарындағы өнер және әдебиет.

1. ҰОС жылдарында ғылымның даму шарттарын атаңыз?

2. Мәдени-ағарту қызметін дамытуда қазақстандық ғалымдардың үлесі?

3. ҰОС жылдарындағы Қазақстан өнерінің дамуының негізгі бағыттары?

4. Осы кезендегі Қазақстан әдебиетінің өкілдері мен орталық тақырыбы?

5. Соғыс жылдарында Қазақстанның мәдени келбеті қандай болды?

Реферат құрылымы: Кіріспе

Негізгі бөлім

Қорытынды

Әдебиет

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

1. Қазақстан территориясындағы ядролық полигондардың құрылуының тарихы.

2. Арал теңізінің экологиялық проблемалары.

3. Қазақстандағы экологиялық апаттар зонасы.

1. Неге аудан экологиялық апат жері деп жарияланады?

2. Қазақстанның қай аймақтары экологиялық апаттар зонасына жатады?

3. Қазақстанның қанша және қай аймақтары ядролық сынақтардан өтті?

4. Радиоактивті зақым жерлер мен оның ауқымы туралы не білесіз?

5. Экологиялық апаттардың түрлеріне сипаттама беріңіз?

Реферат құрылымы: Кіріспе

Негізгі бөлім.

Қорытынды

Әдебиет

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

1965-1985 жылдары Қазақстанның ғылым, өнер және білім жүйесінің дамуындағы позитивті өзгерістерді көрсету, өзінің және өзге халықтардың ұлттық мәдениетін құрметтеуді үйрету.

1. Қазақстанда білім және ғылымның дамуы.

2. Өнердің дамуы.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

3. Қазақстанның көркем әдебиеті.

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

ХХ ғасырдың екінші жартысындағы саяси-экономикалық реформалардың қайшылықтарының себептерін, олардың мәні мен салдарын түсіндіру және ашу.

1. Хрущевтың реформасы және оның Қазақстанға әсері.

2. 1965 ж. экономикалық реформалар және оның аяқсыз қалуы.

3. Идеологиялық тоқырау.

4. Мәдени және рухани өмірдегі қайшылықтардың тереңдетілуі.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

1. Жеті жылдық білім беру қашан енгізілді?

2. КОКП ХХІІ съездінде қандай шешім қабылданды?

3. «Волюнтаризм» қандай мағынаны білдіреді ?

4. «Кеңхалшар» (совнархоз) пайда болуының мәнін түсіндіріңіз?

5. Қазақстанда әдебиет пен ғылым саласында қандай жетістіктер мен қайшылықтар болды?

6. Ұлттық саясаттың деформациялануы нені білжіреді?

Орындау түрі: баяндама

Баяндама құрылымы: Кіріспе

Негізгі бөлім

Қорытынды

Әдебиет

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

ОБСӨЖ 22.

1. 1986 жылғы Желтоқсан оқиғасының себептері.

2. көтерілістің барысы мен салдары.

2. Желтоқсан оқиғасының тарихи маңызы.

1. 1986 ж Алматыдағы Желтоқсан оқиғасының себептері?

2. «Жариялылық» дегеніміз не?

3. Невада-Семей антиядролық қозғалысы.

4. Қайта құру жылдарындағы республикадағы қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстар.

4) Орындау түрі: презентация

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

1. Қазақ тілі мәртебісінің қалыптасу кезеңдері.

2. Заманауи қоғамдағы қазақ тілінің маңызы және ролі.

3. Қазақ тілі – біздің мұрамыз.

Реферат құрылымы: Кіріспе

Негізгі бөлім.

Қорытынды

Әдебиет

5) СӨЖ-ді орындау және бағалау критерилері:

1. Берілген жұмыстың тақырыбы мен негізгі сұрақтарымен танысу.

2. Орындау критерийі мен бағалаумен танысу.

3. Ұсынылған әдебиетті тиянақты оқу.

4. Жұмыс СӨЖ формасында жазбаша түрде және электронды тасымалдағышта, слайдтар формасында орындалуы тиіс.

5. Әрбір тапсырма А-4 формасында жекелей парақта орындалған болуы тиіс.

6. Қағаздар көлемі – 10

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

1. Ұлтшыл-дәстүршілдер деген кімдер?

2. Ұлтшыл- нигилистшілер деген кімдер?

3. Ұлтшыл-синкренистер деген кімдер?

4. Даму және өсу жолындағы қазақ тілінің құндылығы?

5. Ана тілін дамытуда жас буынның ролі?

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

Қазақстан Республикасындағы қазіргі саяси партиялар, коғамдық қозғалыстар мен ұйымдар қызметін және олардың мемлекеттің қоғамдық пен саяси өміріндегі маңызын қарастыру.

1. Қазақстанда қоғамдық қозғалыстар мен көппартиялықтың қалыптасуы.

2. Партиялар мен қозғалыстардың қызметі.

3. 2010 жылдан бастап Қазақстандағы қоғамдық-саяси партиялар.

Реферат құрылымы: Кіріспе

Негізгі бөлім.

Қорытынды

Әдебиет

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

1. 1980-ші жылдары Қазақстанда саяси партиялардың құрылу тарихы туралы баяндаңыз?

2. Партияның «тұғырнамасы» дегеніміз не?

3. Қоғамдық қозғалыстардың негізгі қызметі?

4. Қоғамдық бірлестіктердің қызметін реттейтін негізгі заңнамалық актілерді атаңыз?

5. «Қоғамдық ұйымдар» деген түсінікке анықтама беріңіз?

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

Қазақстан Республикасының саяси және ұлттық үрдісі мәнмәтінде этнодемографиялық саясат пен этнодемографиялық үрдісті қарастыру және талдау.

1. Қазақстанның әлеуметтік саясатының дамуы.

2. Қазақстандағы этнодемографиялық үрдістер.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

3. ҚР қоғамдық келісім және этноаралық толерантылықтың саясаты.

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

1. ҚР білім беру саласының даму бағыттары.

2. Ғылым саласының даму бағыттары.

3. Мәдените саласының даму бағыттары.

Баяндама құрылымы: Кіріспе

Негізгі бөлім

Қорытынды

Әдебиет

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

1.ҚР жоғары білім беру саласының дамуының негізгі параметрлерін атаңыз?

2. Ғылым саласындағы негізгі стратегиялық бағыттарын атаңыз?

3. Қазіргі жастар мәдениеттің дамуында қандай роль атқарады?

4. Медициналық білімді ғылыми қамтамассыз ету мәнісі неде?

5. Білім беру саласына қатысты экономиканың диверсификациялау мәнісі неде?

6. ҚР медициналық ғылыми мамандарды даярлауда қандай жүйе қолданылады?

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

қазіргі Қазақстандағы қоғамның дамуының маңызын және мемлекттік бағдарламалардың тапсырысының мақсатын меңгеру.

1. Білім және ғылымдағы мемлекеттік бағдарламалардың дамуы.

2. «Денсаулык» - денсаулық сақтаудағы мемлекеттік бағдарламалардың дамуы.

3. «Казахстан-2050» мемлекеттік бағдарламаның дамуы.

Реферат құрылымы: Кіріспе

Негізгі бөлім.

Қорытынды

Әдебиет

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

1. «Мемлекеттік бағдарлама» түсінігіне анықтама беріңіз?

2. «Қазақстанның мемлекеттік бағдарламасының дамуы» қашан енгізіле бастады?

3. 2016-2019 жылдардағы білімді амытудағы мемлекеттік бағдарламаның негізгі мақсаты?

4. ҚР 2016-2019 жылдардағы «Денсаулық» денсаулық сақтау мемлекеттік бағдарламадағы тапсырмасының негізгі мақсатын атаңыз?

5. Қазақстан-2050 стратегиясын енгізудегі негізгі кезеңдерді атаңыз?

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

1. Биліктің ұлттық мемлекеттік органдарының қалыптасуы.

2. Қоғамдық ұйымдар мен БАҚ және саяси партиялардың қызметі.

3. Қоғамдық-саяси тұрақтылықты қамтамассыз ету.

1. Мемлекеттік меншікті жекешелендіруде қандай критерийлер негізге алынды?

2. Металургия мен таукен өнеркәсібінің дамуы жөнінде мәлімет бееріңіз?

3. Ауыл шаруашылығын дамыту жолдарында қандай іс-шаралар атқарылды?

4. Республиканың транспорттық жүйесінің дамуы жөнінде не білесіз?

5. Республиканың халық шаруашылығына шетел инвестициясының тартылуы жөнінде мәлімет беріңіз?

Реферат құрылымы: Кіріспе

Негізгі бөлім

Қорытынды

Әдебиет

3. Үйге берілген тапсырма:

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

білім және ғылым жүйесіндеегі жүргізіліп жатқан реформаларды қарастыру, сонымен қатар қазіргі кезеңдегі қазақстандықтардың рухани дамуын сипаттау.

1. «Мәдени мұра» атты мемлекеттік бағдарламасы.

2. Білім және ғылым жүйесіндегі реформалар.

2. Талқылауға арналған сұрақтар:

3. Өнер мен рухани өркендеу.

Баяндама құрылымы:

Кіріспе

-негізгі бөлім

-әдебиет

• 
  Skim (жүргізіп(тез)оқу) тақырып 1
  
• 
  Глоссарий құрастыру (GKT- Glossary of Key Terms) тақырып 1 бойынша
  

• 
  Глоссарии құрастыруға көмек
  
• 
  Библиографиялық шолу дайындауға көмек, ақпаратты ашу
  

• 
  Глоссарийді талдау
  
• 
  Тақырып бойынша әдебиеттік шолумен танысу
  

Студенттің өзіндік жұмыс тапсырмасының мазмұны мен нысаны оқытушымен өзгертілуі мүмкін. Барлық тапсырма түрлері студенттермен орындалып және қатаң бекітілген мерзім ішінде оқытушыға тапсырылады.

«Қазақстанның қазіргі заман тарихы» пәні бойынша студенттің өзіндік жұмысының ерекшелігі келесідей қорытындыланады:

- Пәннің берілген бөліміндегі базалық дәріс материалдарын меңгергеннен кейін барлық СӨЖ тақырыптары студенттермен орындалады;

- СӨЖ барлық тақырыптары бойынша бақылау ОСӨЖ аудиториялық сабақтарында өткізіледі, онда студенттер міндетті түрде жазбаша жұмысын ұсынуы қажет;

- СӨЖ барлық тақырыптарының қорғалуы сұхбаттасу нысанында, практикалық тапсырмалар және жағдаяттарды меңгеру бойынша жаттығулар орындау бойынша жүргізіледі, студент меңгерген тақырыбы бойынша білімін практикалық түрде ұштастыра білуі керек.

1. Презентация «1916 жылғы Жетісу өңіріндегі Ұлт-азаттық көтеріліс.»

2. Іскерлік ойын «1916 ж көтеріліс кезіндегі қазақ зиялыларының ұстанған саясаты.»

СӨЖ 2

1. Презентация «Қазақстандағы қос үкімет және оның саясаты»

2. Реферат ««Алаш» партиясының құрылуы және оның бағдарламасы»

СӨЖ 3

1.Презентация «Түркістан істері бойынша»

2. Эссе «Қазақстанда азамат соғысының ошақтарының құрылуы»

СӨЖ 4

1. Реферат «БОАК мен ХКК комиссияларының қызмет»

2. 1. Реферат «Алашорда өкіметінің құрылуы және оның қызметі _»

СӨЖ 5

1. Реферат «Қазақ комитетінің құрылуы және олардың қызметі»

2. Реферат «Қазақ өлкесін басқару туралы революциялық кмитетінің құрылуы (Кирревком).»
СӨЖ 6

1. Презентация «Қазақстан мен Орта Азияны ұлттық мемлекеттік межелеу және біртұтас Қазақстан атырабының қалыптасуы.»

2. Реферат «Қазақ елі «нәубет» жылдары»

СӨЖ 7

1. Баяндама «М.Тынышбаевтың Түркістан-Сібір темір жолын салуға қосқан үлесі.»

1.Баяндама «1936 жМосквада өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің алғашқы апталығы және оның маңызы.»

2.Баяндама «Күштеп ұжымдастыру және оған қарсы көтерілістер..
Ұлы –Отан соғысы кезіндегі Қазақстанның мәдениті мен ғылымы.»

СӨЖ 9

1. Реферат «Қазақстан партизандарының ерліктері»

2. Презентация «20 ғасырдың 50-жылдарындағы Қазақстанның қоғамдық саяси ахуалы.»

СӨЖ 10

1.Кейс «Тың және тыңайған жерлерді игерудің экологиялық, экономикалық зардаптары»

2. Баяндама «Қ. Сәтбаев –көрнекті ғалым.»

СӨЖ 11

1. Реферат «Қазақстанда тарих ғылымының қалыптасуы мен Е.Бекмаханов.»

2. Презентация «Бекмаханов» ісі және жаңа көзқарастар »

СӨЖ 12

1. Реферат «Қазақстанда тарих ғылымының қалыптасуы мен Е.Бекмаханов.»

2. Баяндама «Тың және тыңайған жерлерді игеру және оның нәтижелері..»

СӨЖ 13

1. Іскерлік ойын және т.б. «Олар қорғанысы..»

2. Баяндама «Черкаск қорғанысы»

СӨЖ 14

1. Реферат «1960-1980 жылдардағы мәдениет»

2. Презентация «1965 жылғы реформа және оның халық шаруашылық маңызы _»
СӨЖ 15

1. Баяндама «1970-80 жж. Халықтың демографиялық өсуі»

2. Презентация «1986ж желтоқсан оқиғасы мен оның тағылымы _»
СӨЖ 16

1. Баяндама «Нарықтық экономикадағы жекешелендіру салдары»

2. Баяндама «Тәуелсіз Қазақстан Республика-

сының шет мемлекеттермен дипломтиялық қарым –қатынысы»
СӨЖ 17

1. Баяндама «Саяси партиялардың құрылу эволюциясы»

2. Презентация «Қазақстан Республикасының экономикалық дамуы және оның негізгі бағыттары.»
СӨЖ 18

2. Презентация «ҚР-дағы демографиялық саясаттың ерекшелігі (1991-2006жж).»

2. Эссе ««2030» бағдарламасы»

СӨЖ 19

1.Презентация «Экологиялық тепе- теңдіктің бұзылуы. Семей ядролық полигоны.

Арал трагедиясы және т.б.»

2. Презентация «Қазақстан қайта құру кезеңінде.»

СӨЖ 20

1. Баяндама «КСРО- ның ыдырауы және ТМД-ның құрылуы.»

2. Реферат «Тәуелсіздік алғанан кейінгі Қазақстан Республикасының қоғамдық -саяси өмірі.»
СӨЖ 21

1. Презентация «Қазақстан Республикасының Конституциясы(1993ж28 қаңтар),

(30 тамыз 1995) мемлекеттің сипаты, азаматтық құқықтар, бостандықтар және міндеткерліктері туралы.»

2. Реферат «Қазақстан Республикасының Конституциясы(1993 ж 28 қаңтар), (30 тамыз 1995) мемлекеттің сипаты, азаматтық құқықтар, бостандықтар және міндеткерліктері туралы.»

1. Іскерлік ойын «Қазақстандағы 1986 ж. Желтоқсан оқиғасы.Себептері және салдары._»

2. Реферат «ХІХ-ХХғ. басындағы Қазақстан мәдениеті. »

СӨЖ 23

1. Баяндама ««Қазақстан -2030» - Қазақстан Республикасының таяу онжылдықтағы даму бағдарламасы.»

2. Презентация «Мәңгі ел құндылығы - Қазақстан мемлекетінің түп қазығы»

СӨЖ 24

2. Презентация «Тәуелсіз Қазақстанға- 25 жыл»

1. 
   Бірінші дүние жүзілік соғыстың Қазақстан экономикасына әсері.
   
2. 
   1917ж. Ақпан революциясының Қазақстанға әсері.
   
3. 
   1917ж. Қазан төңкерісі, оның алғышарттары.
   
4. 
   Алаш партиясы, оның бағдарламасы.
   
5. 
   Алаш Орда үкіметі.
   
6. 
   «Үш жүз» партиясы.
   
7. 
   Азамат соғысы, оның Қазақстанға әсері.
   
8. 
   «Әскери коммунизм» саясаты.
   
9. 
   Қазақ АҚСР-ның жне Қазақ ССР-ның құрылуы.
   
10. 
    Қазақстандағы жаңа экономикалық саясат. *
    
11. 
    Қазақстандағы жер-су реформасы.
    
12. 
    Орта Азия республикаларын ұлттық-мемлекеттік тұрғыдан межелеу саясаты, оның Қазақстанға әсері.
    
13. 
    Қазақстандағы индустриализациялау және оның нәтижесі.
    
14. 
    Қазақ байлары мен кулақтарды тәркілеу.
    
15. 
    Қазақстанда ауыл шаруашылығын ұжымдастыру науқаны.
    
16. 
    Голощекиннің "Кіші Қазан" саясаты, мәні және себебі.
    
17. 
    Отызыншы жылдардағы ашаршылық, оның себептері.
    
18. 
    1929-1931 жж. Қазақстандағы көтерілістер.
    
19. 
    1930ж. Қазақстандағы қоғамдық-саяси ситуация.
    
20. 
    1920-1930 жж. Қазақстанда жүргізілген халыққа білім беру шаралары.
    

21. 
    1920-1940 жж. өнердің дамуы.
    
22. 
    Ұлы Отан соғысының бастапқы кезіндегі сәтсіздіктер.
    
23. 
    Қазақстандықтардың Ұлы Отан соғысы майдандарындағы ерлігі.
    
24. 
    Ұлы Отан соғысы жылдарында Қазақстанға еріксіз қоныс аударылған халықтар, олардың тағдыры.
    

25. 
    Ұлы Отан соғысының жеңіспен аяқталуы. Қеңес халқы жеңісінің маңызы.
    
26. 
    Ұлы Отан соғысынан соңғы жылдардағы халық шаруашылығын қалпына келтіру, оған Қазақстанның қатысуы.
    
27. 
    Ұлы Отан соғысынан кейінгі Қазақстанда өнеркәсіптің дамуы.
    
28. 
    Қазақстан соғыстан кейінгі жылдарда (1946-1953жж.)
    
29. 
    Қазақстан «Хрущев декадасы» жылдарында (1953-64жж.)
    
30. 
    1946-1953жж. тоталитарлық жүйенің қалытасуы және күшеюі.
    
31. 
    Ұлы Отан соғысынан кейінгі жылдары Қазақстанда халыққа білім беру ісінің дамуы.
    
32. 
    Қазақстанда тың жер игерудің демографиялық, экологиялық және рухани зардаптары.
    
33. 
    1960-80жж. Қазақстанның экономикалық жағдайы
    
34. 
    1960-80жж. Қазақстандағы ғылым, білім және мәдениеттің дамуы. Эколоғиялық жағдай.
    
35. 
    ХХғ. 80-90жж. экономикалық реформалар қайта құру.
    
36. 
    1986ж. желтоқсан оқиғасы, оның сипаты.
    
37. 
    Кеңес Одағының ыдырауы, оның себептері.
    
38. 
    Қазақстандағы тұңғыш президент сайлауы, Қазақстанның тәуелсіздігін жариялау.
    
39. 
    Қазақ диаспорасы. Дүние жүзі қазақтарының I, II және III құрылтайы.
    
40. 
    Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі демократиялық проңесстер.
    
41. 
    Қазақстанда нарықтық экономикаға өту бағдарламасы, оның орыидалу барысы.
    
42. 
    Қазақстан Республикасында бүгінгі таңдағы демографиялық, экологиялық хал ахуалы.
    
43. 
    Қазақстан халықаралық саяси және экономикалық ұйымдардың мүшесі.
    
44. 
    Қазақстан Республикасының 1995 ж. Конституциясы.
    
45. 
    "Қазақстан-2030" бағдарламасы.
    
46. 
    Қазіргі кезеңдегі Қазақстандағы көппартиялық жүйе.
    
47. 
    Қазіргі кезеңдегі Қазақстанның әлеуметтік саясаты.
    
48. 
    Қазақстандағы экономикалық реформалар.
    
49. 
    Қазақстанның қазіргі кезеңдегі мәдени өмірі.
    
50. 
    Қазіргі Қазақстанның сыртқы саясатының негізгі бағыты.
    
51. 
    Тәуелсіз Қазақстан Республикасында билік құрылымдарының қалыптасуы.
    
52. 
    ҚР президенті Н.Назарбаевтың 2007 ж. халыққа Жолдауы.
    
53. 
    Қазақстандагы азаматтық қоғам институттарының дамуы. Қазақстан Халықтар Ассамблеясы.
    

2)Коммерциялық негізде жүзеге асырылатын қызметтер тұрпаты; өндірісті ұйымдавстырудың техникалық және экономикалық мүмкіндіктерін бағалау; жабдықты және осы жабдық орналастырылатын үй-жайларды жобалау;тәжірибелік үлгілердің сызбаларын дайындау; құрылысты қадағалау;өндірісті техникалық жағынан басқаруға көмектесу; қызметкерлерді оқыту; жабдықтарды пайдалану жөнінде ақыл-кеңес беру; технологиялық үрдістерді оңтайландыру; өнім өткізуді ұйымдастыру т.б.

1. Қазақстан тарихы. 5 томдық. 1-5-томдар. –Алматы., 1996, 1997, 2000, 2010.

2. Қазақстан тарихы: Лекциялар курсы. / Ред. басқ. т.ғ.д., проф. Қ.С. Қаражан. – Алматы: Нұрпресс, 2011. – 376 б.

3. Қазақстанның қазіргі заман тарихы. Хрестоматия. (1917-1939). 1т. Ред. басқарған Қ. С. Қаражан. Алматы, 2007.

4. Назарбаев Н.Ә. Тарих толқынында. Алматы: Атамұра, 1999

5. Қазақстан (Қазақ елі) тарихы. – 4 кітаптан тұратын оқулық. Алматы, Қазақ университеті, 2016.

6. Аяған Б.Ғ., Әбжанов Х.М., Махат Д.А. Қазіргі Қазақстан тарихы. – Алматы, 2010.

7. Қазіргі Қазақстан тарихы: Хрестоматия /Б.Ғ.Аяғанның ред. – Алматы, 2010.

8. Қазақстан тарихы: Оқу құралы. / Ред. басқ. проф. Б.С. Сайлан. – Алматы: ҚазМемҚызПУ, 2012. – 452-б.

9. Қазақстанның жаңа және қазіргі заман тарихы. Ред. басқарған Қ.С.Қаражан. Алматы, 2005.

10. Дарашова, З. Б. Қазақстан тарихы: оқу-әдістемелік құрал.; ОҚМФА. -. - Шымкент : "Ернияз" жарнама өндірістік фирмасы, 2014.

11. Жұмақаева Б.Д. Қазақстан тарихы : оқу құралы. 2011. - 320 бет.

12. Қазақстан тарихы: лекциялар курсы / ред. басқ. Қ. С. Қаражан, 2011. - 376 бет

13. Мусин Ч. Қазақстан тарихы: Көне дәуірден 2008 жылдың басына дейін: оқулық . 2008. - 640 бет.

14. Мұхамедов М. Б. Қазақстан тарихы : оқу құралы . 2007. - 341 б.

15. Қуандық , Е. С. Қазақстан тарихы (ХХ және ХХI ғасырдың алғашқы жылдарындағы республика тарихының өзекті мәселелері бойынша лекциялар): оқулық. - Алматы : ЖШС РПБК "Дәуір", 2012. - 512 бет

16. Абдурахманов Н.А. Қазақстан тарихы: оқу құралы.- Алматы : Эверо, 2014

Қосымша:

1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. – Алматы, 1995.

2. Назарбаев Н.Ә. Тәуелсіздік белестері. – Алматы, 2003.

3. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан жолы. – Астана, 2007.

4. Назарбаев Н.Ә. Бейбітшілік кіндігі. - Астана, 2002.

5. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан - 2030. Ел Президентінің Қазақстан халқына жолдауы. А., 1997.

6. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан - 2050» стратегиясы – қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты». ҚР Президенті-Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. – Егемен Қазақстан, 15 желтоқсан 2012 ж.

7. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан Республикасының  Тәуелсіздігі – Мәңгілік Елдің Ұлы тарихы. Тәуелсіздік күніне орай салтанатты шарада сөйлеген сөзі. - Егемен Қазақстан, 16 желтоқсан 2014 ж.

8. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан жаңа жаһандық нақты ахуалда: өсім, реформалар, даму. Қазақстан Республикасының Президенті-Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2015 жылғы 30 қараша. – Егемен Қазақстан, 1 желтоқсан 2015 ж.

9. Назарбаев Н.А. Ғасырлар тоғысында. – Алматы, Өнер, 1996. – 272 б.

10. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан жолы. – Астана, 2007.

11. Омарбеков Т. Қазақстан тарихының өзекті мәселелері. Көмекші оқу құралы. Алматы: «Өнер», 2003. – 552 б Абылхожин Ж. Очерки социально-экономической истории Казахстана. XX век. — Алматы, 1998.

12. Омарбеков Т. Қазақстан қасіреті: Көмекші оқу құралы. – Алматы: Санат, 1997. – 320 б.

13. Омарбеков Т., Омарбеков Ш. Қазақстан тарихына және тарихнамасына ұлттық көзқарас. –Алматы: Қазақ университеті, 2004. – 388 б.

14. Әбжанов Х. Қазақстан: тарих, тіл, ұлт. – Астана, 2007.

15. Қозыбаев М. «Өркениет және ұлт». – Алматы, 2001. -369 б.

16. Атабаев Қ.М. Қазақстан тарихының деректанулық негіздері. – Алматы, 2002. – 172 б.

17. Қойгелдиев М.Қ. Алаш қозғалысы. –А., 1995.

18. Омарбеков Т., Омарбеков Ш. Қазақстан тарихына және тарихнамасына ұлттық көзқарас. –Алматы: Қазақ университеті, 2004. – 388 б.

19. Нұрпейісов К. Алаш һәм Алаш - Орда. –А., 1995.

20. Тоқаев Қ.К. Қазақстан Республикасының дипломатиясы. – Алматы, 2002.

21. Қазақстан: мемлекеттілік кезеңдері. Конституциялық актілер / Құрастырған Ж.Бәйішев. Алматы: Жеті жарғы, 1997. – 496 б.

22. Тәуелсіз Қазақстан тарихы: Хрестоматия. /Құрастырғандар: Қ.С. Қаражан, К.Е.Абикенова, С.Смағұлов. – Алматы: Қазақ университеті, 2013. 260 бет.

23. Сайлан Б. Жастар ұйымының жетекшісі – Садықбек Сапарбекұлы // Садықбек Сапарбеков. Құжаттар мен материалдар. – Астана: Әдебиет әлемі. – 2013. –251-256 бб.

24. Қозыбақова Ф.А.Қазақстандағы кеңестік әкімшіл-әміршіл жүйенің аграрлық саясаты және оның салдары (1920-1930 жж.). учебное пособие. – Алматы, 2011 5,4 п.л

25. Сыздықов, С. "Мәңгілік ел" идеясы: қалыптасуы, үш негізі, тарихи сабақтастық: қоғамдық- саяси әдебиет - Астана : Фолиант, 2013.

26. Сахов, С. Толқынды теңіз заманам : тарихи әдебиет . - Шымкент : Ордабасы, 2010.

1. Қазақстан тарихы [Электронный ресурс] : лекциялар курсы / ред. Қ. С. Қаражан, 2009. - 376 бет эл. опт. диск (CD-ROM)

2. Қазақстан тарихы. 5 Т. Т. 2. [Электронный ресурс] : оқулық. - Электрон. текстовые дан. (21,5 Мб). - Алматы : Атамұра, 1998. - эл. опт. диск (CD-ROM).

3. Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінге дейін. 4 Т. 1 - ші т. [Электронный ресурс] : моногр. / ред. К. А. Ақышев.-А., 1996.- эл. опт.диск (CD-ROM).–Всего 1 экз.

4.Akorda.kz, http://kazakhstan.awd.kz/; http://www.president.kz; http://www.unesco.org/culture/asia/html_eng/volume1.htm; http://kazchronic.host.kz/

5.Дәріс, Конференция «Қазақстанның қазіргі заман тарихы» Б. Ғ. Аяған. Алматы: Атамұра, 2009

6.Осипова Ж.Қ. ҚАзақстанның Қазіргі заман тарихы оқу-әдістемелік құрал. Ш. Уәлиханов атындағы КМУ, 2009

7. «Қазақстанның қазіргі заман тарихы»пәнінің оқу-әдістемелік кешені. Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті.30.09-2013

Мазмұны

ТӨЛЕГЕН Ұ.Ш., ЖАНЫСБЕКОВ М.Ә.

Басуға 28.02.2017 жылы қол қойылды. Көлемі 10 б.т. Офисті қағаз.

Сандық басылым. Тапсырыс №50

Халықаралық гуманитарлық – техникалық университеті, 2017