Таубаева ш. Т., Иманбаева с. Т., Берикханова а. Е

293 
мен шарттарының түрлі ұштасуына байланысты оқытудың түрлі әдістерін 
таңдаудың нақты жақтары қалыптасты. 
Оқыту әдістерін таңдау бірнеше жағдайларға байланысты: 
- оқу, білім беру, тәрбиелеудің және оқушылардың дамуының жалпы 
мақсатына және қазіргі дидактиканың алдыңғы қатарлы нұс-қауларынын 
жалпы бағыттарына; 
- осы ғылымның және оқытылатын пәннің, тақырыптарының 
мазмүнының және әдістерінің ерекшеліктеріне; 
- нақты оқу пәнін оқыту әдістемесінің ерекшеліктерін және жалпы 
дидактикалық әдістерді таңдауға керек ерекше талаптарына; 
- нақты сабақ материалының мақсаты, мазмұны мен мін-деттеріне; 
- материалды оқып-үйренуге берілген уақытына; 
- оқушылардың жас ерекшеліктеріне және олардың нақты, тану 
мүмкіншіліктеріне; 
- оқушылардың дайындық деңгейіне (білімділік, тәрбиелілік және 
даму); 
- оқу мекемесінің материалдық қамтамасыз етілуіне, құрал-жаб-
дықтардың, қөрнекі құралдардың, техникалық қүралдардың болуына; 
- мұғалімнің ерекшеліктері мен мүмкіндіктеріне, практикалық және 
теориялық дайындығы мен әдістемелік шеберлігіне байланысты. 
Аталған жағдайлардың орындалу кезінде мұғалім бірнеше ше-шімді, 
яғни: ауызша, көрнекі немесе практикалық нақты әдістер таң-дау, өзіндік 
жүмысты басқаруының репродуктивтік немесе іздену әдіс-терін ұстану және 
өзін-өзі ұстау әдістерін қолдану туралы шешім қабылдайды. 
11.2.Оқыту әдістерінің жіктемесі. 
Қазіргі кездегі дидактиканың 
көкейкесті мәселесінің бірі - 
оқыту әдістерін жіктеу
. Бұл мәселе туралы 
нақты бір жақты көзқарас жоқ, Дәл қазір жіктеудің негізгі тәсілдері бұрынғы 
кездегі жіктеу бойынша оқыту әдістерін мұғалімнің жұмыс әдісіне 
(әңгімелеу, түсіндіру, әңгіме) және оқушылардың жұ-мыс әдісіне 
(жаттығулар, оздік жұмыс) т.б. бөлген.
 
Оқушының білім алу көздеріне қарай оқыту әдістері былайша 
жіктеледі: 
а)
сөздік
әдіс (білім негізінде ауызша сойлесу немесе басылым сөзі 
жатады); 
в)
практикалық әдіс
(оқушылар практикалық жұмыстарды орындай 
отырып білім алады, біліктілігі артады). 
Оқытудың сөздік әдісі
- оқыту әдістері жүйесінде жетекші 
орын алады. Бір кездері бұл әдіс білім берудің бірден-бір, яғни сөздік әдістері, тәсілі болған. Прогресшіл педагогтар Я.А.Коменский, К.Д.Ушинский т.б. ол әдістерді ғана мойындауға қарсы болған, көрнекілік және практикалық әдістермен толықтыру қажеттілігік 
дәлелдеген. Оларды ескірген, "белсенді емес" деп жиі ай-тып жүр. Сөздік 
әдіс аз уақытта көлемі жағынан үлкен, көп ақпарат бе-руге мүмкіндік 
жасайды. Мұғалім сөз арқылы адамзаттың өткені мен келешегі туралы айқын 
бейнелер арқылы балалардың санасына жет-кізеді. Сөз оқушының ойын, есте 
сақтау қабілетін, сезімін жандан-дырады. 

294 
Сөздік әдістің мынандай түрлері бар: әңгімелеу, түсіндіру, әңгіме. 
пікірталас, дәріе, оқулықпен жұмыс. 
Әңгіме.
Әңгіме әдісі оқу материалының мазмұнын ауызша жет-кізеді. 
Бұл әдіс мектептегі оқыту үдерісінің барлық кезеңдерінде қол-данылады, тек 
әңгіме көлемі, сипаты, ұзақтығы жағынан ғана өзгереді. 
Түсіндіру.
Түсіндіруді оқылатын объектінің, жеке түсініктер мен 
құбылыстардың маңызды қасиеттерін, заңдылықтарын ұғыну деп түсіну 
керек. 
Түсіндіру 
- бұл баяндаудың монологтік формасы. Түсіндіру кө-бінесе 
түрлі ғылымдардың теориялық материалдарын игеруде, химия-лық, 
физикалық, математикалық есептерді, теоремаларды шешуде, табиғат пен 
қоғам өміріндегі құбылыстардың себептері мен салдарын ашуда 
қолданылады. 
Түсіндіру оқытудың әдісі ретінде әр түрлі жастағы балалармен жұмыс 
істегенде кеңінен қолданылады. Бірақ орта және жоғары мек-теп 
жасындағыларға оқу материалының күрделілігіне және оқушы-лардың 
интеллектуалды мүмкіндіктерінің өсуіне байланысты төменгі сынып 
оқушыларына қарағанда бұл әдісті қолдану анағұрлым тиім-дірек. 
Хабарлама - әңгіме
(эвристикалық әңгіме) оқушынға өзін жаңа білімді 
игеру үдерісіне енуіне, білімді алу тәсілдерін іздеуіне, мұғалім-нің қойған 
сұрағына өзінің жеке жауаптарын қалыптастыруға мүм-кіндік береді. 
Эвристикалық әңгіме барысында мұғалім білімі мен практикалық 
тәжірибесіне сүйене отырып, оларды жаңа білімді игеру мен түсінуге, 
ережелер мен қорытындыларды қалыптастыруға апарады. Оқушылардың 
осындай біріккен іс-әрекетінің нәтижесінде өзіндік күш жұмсау мен ойлау 
арқылы жаңа білімді игереді.

жүктеу 2,48 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: