2. Қарастырылатын сұрақтар: 1.Мотивация - мақсаттары.
2. Қажеттіліктің түрлері.
4. Дəрістің мақсаты: Тақырыпты жан-жақты қарастырып , ақпарат беру.
5. Дəріс мазмұны:
1.Мотивация
– бұл өзін жəне басқаларды өзінің жеке бастық мақсатына
немесе ұйым мақсатына жету үшін жандандыратын, ынталандыратын
процесс.
Бұл мақсаттарды жүзеге асыру үшін келесі мотивациялық құралдарды
қолданады: мəжбүр ету, көтермелеу, бұйыру, көндіру.
Спецификалық формаға айналған керек нəрселер қажеттіліктер болып
табылады. Адамда үнемі қажеттілік болады да, ол қызметте іс-əрекет
жасауға əкеледі.
Қажеттіліктер 2 түрге бөлінеді, бірінші (физиологиялық) жəне екінші
(психологиялық) қажеттіліктер.
1.«Х», «У», «Z» теорияларының негізінде адамның еңбекке жəне əртүрлі
қажеттіліктер деңгейіне бағытталған.
«Х»
теориясында
нерадивый
жұмысшының
қасиеттері
байланыстырылған, сондықтан оларда ынталандыру ретінде мəжбүр ету,
ал қосымша материал ретінде көтермелеу қолданылады.
«У» теориясы «Х» теориясын антипод болып табылады да, қоғамның
белсенді тобын көрсетеді де, еңбекке ынталандыру өзін-өзі көтеру,
моральді жəне материалды ынталандыру. «Z»теориясы бойынша адам
мотивінде əлеуметтік жəне биологиялық қажеттіліктер байланысады.
1. Мазмұндық теориялар адамды басқаша қызмет жасауға итермелейтін
ішкі ояту идентификациясына негізделеді. Ол теория өкілдері: А. Маслоу,
Альдефер, Д.Макклеланд, Ф. Герцберг т.б.
Маслоу иерархиясының негізгі мақсаттары:
-
адамдар үнемі қандайда бір қажеттілікті сезінеді;
-
адам қажеттіліктерін жеке топтарға бөлу керек;
Мотивация мақсаттары
Басқарушының лауазымдық орындары қажетті
мамандығы бар адамдармен қамтамасыз етуі
Басқару еңбегінің тиімділігін арттыру
Кəсіпкерлік өсу жəне қызметте көтерілуі
-
қажеттіліктер тобы иерархиялық түрде орналасады (Маслоу
пирамидасы жəне т.б.)
Альдефер теориясы бойынша қажеттіліктер үш топқа біріктірілген (өмір
сүру қажеттілігі, байланыс қажеттілігі, өсу қажеттілігі).
Макклеланд теориясы бойынша қажеттіліктер адамды мынаған
ынталандырады – бұл билікке, сəттілікке жəне меншікке қажеттілік.
Герцбергтің екі жақты теориясы бойынша қажеттіліктер гигиеналық
жəне мотивацияға бөлінеді.
4.Процессуалды теориялар адам əр түрлі мақсатқа жету кезінде жəне нақты
іс-қызмет кезінде өз күшін қалай бөлетіндігін талдайды.
Келесі үш процессуалды теорияны бөледі.
Үміттену
теориясы
мынадай
қағидаға
негізделеді:
белсенді
қажеттіліктің болуы адамдардың мақсаттарға жетуінің бірден бір себебі –
мотивациясы болып саналады. Адам өзінің таңдап алған мінез-құлық типі
өзін қанағаттандыратындығына жəне ойлаған мақсатына жеткізетіндігіне
сенеді.
Адамның əділеттілік теориясы бойынша адамдар жұмсаған күш-
жігеріне тиісті көтермелеуді субъективті бағалап, осы тектес жұмысты
басқа адамдар қалай қабылдайтынын салыстырады.
Портер-Лаулер моделі мотивация қажеттіліктің басты функциясы деп
қарастырылады. Жұмыскер еңбегінің нəтижесі оның жұмсаған күш-
жігеріне, оның мүмкіндіктері мен ерекшеліктеріне жəне өз рөлін
бағалауына байланысты.
5. Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:1. Физиологиялық жəне психологиялық
қажеттіліктер.
2. Теориялардың түрлері.
6. Пайдаланатын əдебиеттер:
1,2,4,5,6,7,9,12,14,15,16
1. Тақырыбы: Бақылау функциясы.
2. Қарастырылатын сұрақтар:1. Бақылаудың негізгі принциптері.
2. Бақылау классификациясы.
3. Бақылау обьектілері.
4. Дəрістің мақсаты: Тақырыпты жан-жақты қарастырып , ақпарат беру.
5. Дəріс мазмұны:
1. Бақылау функциясы үнемі өндірістік процестің ретін жəне қойылған
бағдарлама, жоспарға сəйкес қажет қимылдарды қарап, бақылауға
негізделген.
2.
Бақылау объектілері болып келесі шағын жүйелер табылады:
- жүйені ғылыми тұжырымдау;
- мақсатты шағын жүйесі;
- функционалды шағын жүйесі;
- қамтамасыз ету шағын жүйесі;
- сыртқы орта;
- басқарушы шағын жүйе.
Осы шағын жүйелерден бақылау заттарын бөледі. Мысалы, ғылыми
тұжырымдауда бақылау заты: менеджменттің ғылыми көзқарастармен
принциптерін қолдану, тауардың ұтымды даму циклдары мен өндірісті
ұлғайту циклдерінің болжамдарының қажеттілігі мен нақтылығы т.б.
Бақылауды жүргізу уақытына байланысты: алдын ала, ағымдағы жəне
қорытынды бақылау деп бөлінеді.
Бақылаудың негізгі принциптері
Бақылау кең көлемде жан-жақты бөлу керек
Бақылау – басқару роцесінің басты элементі
Бақылау – жүйелі бөлу керек.
Бақылау өз уақытында жүргізілуі керек
Бақылау классификациясының белгілері
- объектінің өмірлік цилінің кезеңі
- бақылау объектісі
- өндірістік процесс стадиясы
- орындаушы
- объектіні келещекте зерттеу мүмкіндігі
- қабылданатын шешім
- объектіні бақылаумен қамту дəрежесі
- механикаландыру дəрежесі
- бақылау уақыты
- мəліметтерді қорыту, зерттеу, беру
тəсілдері
- бақылау операциясының орындау кезегі
5.Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:1.Негізгі принциптер.
2. Тиімді бақылау сипаттамасы. 3.Бақылау процесі.
6. Пайдаланатын əдебиеттер:
1,2,4,5,6,7,9,12,14,15,16
1.Тақырыбы: Басқарудың жалпы əдістері. Экономикалық жəне
əкімшілік əдістер.
2. Қарастырылатын сұрақтар:1. Басқару əдісі.
2. Əкімшілік ықпал.
4. Дəрістің мақсаты: Тақырыпты жан-жақты қарастырып , ақпарат беру.
1.
5. Дəріс мазмұны:
Басқару əдісі түсінігі.
2. Басқарудың экономикалық рычагы.
3. Ұйымдық ықпал.
4. Ұйымдық – биліктік ықпал.
1.
Басқару əдісі дегеніміз
– тəсілдер немесе адамның іс-қызмет
аясындағы амалдарының жиынтығы, белгілі мақсаттарға жету тəсілі.
Бақылау процесінің этаптары
І кезең – критерийлер мен стандарттарды
белгілеу
ІІ кезең – қол жеткен нəтижелерді стандартпен
салыстыру
ІІІ кезең - стандарттар мен критерийлерді нақты
нəтижелермен таразылау жəне қажетті іс-қимыл
бағытын қабылдау
Тиімді бақылау сипаттамасы
Бақылаудың стратегиялық бағытталуы
Нəтижелерге бағытталуы
Жұмысқа сəйкес келуі
Бақылау уақыттылығы
Бақылау бейімділігі
Бақылау қарапайымдылығы
Достарыңызбен бөлісу: |
