Тараз қазақстан менің отаным

КСРО халық әртісі Шәкен Айманов 1914 жылы Павлодар облысының Баянауыл ауданында туған. Шәкен бала кезінен домбырамен ән айтқан, үлкендерден ертегі, аңыз- әңгімелер тыңдауды жақсы көрген. Кейін өзі де өлең шығаратын болған. Мектепте көркем өнерпаздар үйірмесіне қатысады. Театрда өнер көрсетуді осы кезде бастайды. Оның әртістік қабілеті Семей педагогикалық училищесінде шыңдалады. Шәкен 1933 жылы қазақ драма театрында әуесқой өнер жолын бастайды. Оның алғашқы ұстаздары қазақ театр өнерінің майталмандары Жұмат Шанин, Қалибек Қуанышбаев, Серке Қожамқұлов, Елубай Өмірзақов болған. Сөйтіп оның өмірінің 20 жылы осы театр сахнасында өтеді. 1964 жылы Лондонға барады. Осында «Отелло» трагедиясында Отеллоның рөлін ойнайды. Ағылшындар оған риза болып, оны сахнадан жібермей қояды.

Шәкен Айманов кино өнер саласында да еңбік етті. Қазақфильм киностудиясында жүріп, «Дала қызы», «Біздің сүйікті дәрігер», «Алдар көсе», «Атамекен», «Атаманның ақыры» сияқты кинолар түсірді. Өзі де фильмдерде рөлдерде ойнайды. Алдар көсе, Жамбылдың рөлдерінде ойнап, әлемге танымал болды. Ол 1970 жылы қайтыс болды. Қазір «Қазақфильм» киностудиясына оның аты берілді.
____________________________________

Дүниеге келу.

Семей педагогикалық училищесі.

Алғашқы ұстаздары.

Зере Абайдың кітапқа берген ықыласын байқап, бір күні кешке:

• 
  Қарағым, осының ақыл. Ішкен менен жегенге мәз боп, мойны-басы былқылдап, ақылдан да, өнерден де кенде боп жүрген бай баласы аз ба? Осы ала қағазыңнан айырылма! Ұқсама аналарға!...- деген.
  

( « Абай жолы » романынан)

__________________________________

Түсінік. Кітапқа анықтап оқталғаны осы- шын көңілімен оқу.

Қарайып қалған еді-ұмыту, естен шығару.

• 
  Ассалаумағалейкум, ата! Не істеп жатырсыз? – деді хан. Қария кісі
  

• 
  Е, балам, ағаш егіп жатырмын. Бәлкім, бұл ағаштың жемісін жей
  

Хан ақсақалдың айтқанына риза болып, онымен қоштасты. Арада екі-үш жыл өткенде, хан бір саяхатында әлгі қария кісіні кездестіреді. Хан қарияны көріп, таң қалды. Ол кісі қолына ыдыс алып, бала-шағасымен бірге жеміс теріп жүр екен. Қария кісі ханды көріп амандасты да , былай деді:

• 
  Ия, бұл менмін. Үш жыл бұрын осында ағаш егіп жатқан шал менмін.
  

• 
  Мына ыдысты босатып, ішіне толтырып алтын алтын салыңдар, деді.
  

-Ата, жемістен ауыз тигізгеніңіз үшін мына сыйлығымды алыңыз. Алдағы уақытта балаларыңыз, немерелеріңіз үшін әлі көп ағаш егіңіз және бала- шағаңызбен бірге оның рахатын көріңіз. Келесі жүздескенше аман-сау болыңыз.

Кездесу.

Бір тостаған алтын.

бұ дүниеге келгенде- туылғанда, дүниеге келгенде

ТОРҒАЙ.

Мен ілгері,жол бойына қарадым.Торғайдың сары жағал, ақ үрпек балапанын көрдім.Ол ұясынан құлап түсіпті.Жел жол жағалауындағы қайыңдардың басын теңселтіп тұр еді.Балапан жаңа ғана өсіп келе жатқан сүйрік қанатын дәрменсіз жайып, қимылсыз отыр.

Ит балапанға ептеп жақындай бергенде, кенет қара тамақ үлкен торғай ағаш басынан зу етіп иттің дәл қасында кеп қонды. Байғұстың зәресі ұшып, түсі бұзылып кеткен, жунін үрпитіп пырылдап жүр. Иттің ақсиған тістері мен арандай аузына қарай бір-екі рет тап берді.

Ол жан ұшырып, өзінің балапаны үшін ажалға қарсы ұмтылды.Ол бал бөбегі балапанын өз денесімен бүркемек болды.Титтей денесі қорыққанынан дірілдеп, даусы шыр-шыр етеді. Ол балапаны үшін өзін-өзі құрбан еткелі безектеп жүр.

Оның көзіне ит қандай дәу болып көрінді десеңші.Бірақ балапаны отқа түскенде, ол бас сауғалап бұтқта отырып қала алмады.Оны өз ықтиярынан, өз еркінен басым бір күш жерге ұшырып түсірді.

Менің итім төбеге ұрғандай тоқтап, кейін шегінді. Ол да әлгі күшті мойындаған тәрізді.

Мен итімді тез өзіме шақырдым. Кішкене ғана торғайдың ұлы аналық жүрегінің күші мені таң қалдырды, мен жөніме кеттім.

_______

2. Торғайдың балапаны.

3.Балапанын қорғау.

4.Иттің әрекеті.

(Ыбырай Алтынсарин)

1. 
   Ел көшу.
   
2. 
   Байұлының әкесіне өтініші
   
3. 
   Әкесінің рұқсаты
   
4. 
   Ақсақалдың батасы
   

(Ыбырай Алтынсарин)

________________________

1. 
   Адамның шын дос жануары.
   
2. 
   Лондон қаласындағы өрт.
   
3. 
   Боб деген иттің ерлігі.
   

Бір күні Абай баласының ақылын сынайын деп, оған сұрақ қояды:

- Әбіш, балам, дүниеде ақ түсті зат асыл ма, қара түсті зат асыл ма? - дейді.

- Әрине, ақ түсті зат асыл, - деп жауап береді Әбіш.

Абай баласының айтқанына қарсы:

- Жоқ, балам, қара түсті зат асыл, - дейді.

Әбіш әкесіне күліп қарап:

- Әке, неге қара түсті асыл дейсіз? - дейді.

Абай біраз ойланып былай дейді:

- Адам барлық нәрсені көзбен көреді. Көздің ішіндегі ақ ештеңені көре алмайды, көздің ішіндегі қара көреді. Тағы бір дәлелім бар: қағаз ақ болады. Бірақ одан ешкім ештеңе оқи алмайды. Ал ақ қағазға қара жазу болса, адам оны оқиды, білім алады. Білім сенің болашағың. Тағы айтарым: адамның жас кезінде шашы қара болады. Ал қартайғанда шашы ақ болады. Жас кездегі күш, білім қартайғанда азаяды. Сондықтан ақтан қараны асыл деп ойлаймын, балам, - дейді.

Сонда Әбіш:

- Әке, осының бәрін қалай ойлап білдіңіз? - дейді.

- Ақылмен ойлап білдім, - дейді Абай.
Шырылдауық құс
Дауысы шіңкілдеген кішкентай бір құс жалғыз өзі өмір сүріпті. Оны «бұл менікі» атапты. Өйткені ол ұлан-байтақ даладан, өзендердің үстінен ұшып бара жатқан сәтінде әрдайым: «Бұл менікі!»- деп шіңкілдей беріпті.

Бірде ол жемісі жартылай пісіп жетілмеген жеміс ағашына кезігеді. Жемісінің мол болғандығы соншалық, әлгі құс оларды бір жыл бойы шоқыса да, тауыса алмайтындай еді. Ағаш маңында бірде-бір құс болмайды.

Құс тапқан осыншалық олжасына шаттанып, ағашқа келіп қонады. Бұтақтарына секендеп, біресе анасын, біресе мынасын шұқылап, ілезде тойып қалады. Бірақ өзі басқа құстар бұл ағашты тауып алып, тәтті жемістерін жеп қояды-ау деп қатты қорқады. Сөйтіп ол: «Бұл менікі, бұл менікі, бұл менікі!»- деп ашына шықылықтайды. Оның шықылықтағаны соншалық, барлық құс оның дауысын естіп, бұған не болды деп, жан-жақтан ұшып келеді. Олар тамаша, шырынды жемістерді көрісімен-ақ шоқып, қылғып жұтады да, ұшып кетеді.

Ал сорлы кішкентай құс ағашты шыр айналып: «Бұл менікі, бұл менікі!»- деп шырылдай беріпті.

- Жылағанмен, еш нәрсе өнбес. Көшкен ауылды іздеп табамыз.

- Елді қайдан табамыз, қай жаққа кеткенін де көргеніміз жоқ, - деді Асан.

Үсен үндемеді, Асанды ертіп, көшкен жұртқа келді. Жұртта көзі сынған бір ине жатыр екен, оны алды және бір пышақтың сынығын, бір-екі уыстай қыл тауып, оны да алды. Сонан соң, ауылдың жұртын айналып жүгіріп жүріп, көштің кеткен сүрлеуін (жол) тауып, сол сүрлеуге түсіп жүре берді.

Біраз жер өткен соң, сүрлеу екі айырылды. Мұны көріп, Асан жылай бастады.

- Енді қайсысына түсеміз, - деп. Үсен қарап тұрып біреуіне түсті:

- Мынау жол бүгін жүрген көштің сүрлеуі екен,- деді Үсен.

Біраз жер жүрген соң Асан: «Қарным ашты»,- деп жылады. Үсен үндемей келе жатты. Екеуінің алдынан бір үйрек ұшып, ұзамай қасына қонды. Асанның онымен ісі болмай, жүре берді. Үсен жүгіріп барып, сипалап жүріп, үйректің орнынан алты жұмыртқа тапты.

Бір күні жолаушылап бара жатқан жолдасы Әбу Насырға:

- Менің мына кітаптарымды сақтап қой. Қайтып келген соң алармын, - деп, бір бума кітапты Әбу Насырдың қолына ұстатады. Әбу Насыр оны үйіне апарып, сақтап қояды. Бос уақытында Әбу Насыр кітаптың біреуін алып, оқи бастайды. Кітап сөздері ұнап қалады да, аяғына дейін оқып шығады. Бірақ бірден түсіне қоймайды. Қайта оқиды. Тағы да қанағаттанбайды.

Төртінші рет оқиды. Бесінші рет оқиды. Ақыры кітаптағы ойды толық түсініп алғанша, кітапты қайта-қайта оқи береді. Сонда ғана жазылған жайлардың мағынасын айқын ұғып, анық түсінеді.

Осы табандылығының арқасында Әбу Насыр әл-Фараби асқан білікті философ болып жетілген екен.


Ежелгі қалалар

Ежелгі қалалардың бірі- Отырар. Ол 6-8 ғасырларда Сырдария өзенінің орта тұсындағы ірі мемлекеттің астанасы болған.16-17 ғасырларда Отырар саяси шаруашылық және мәдени орталық болған. Отырар алғашқы кезде Фараб деп аталды. Отырарда медресе, мешіт,базар,монша, басқа да ғимараттар болған.

7 ғасырдан бастап Тараз деген  тағы бір әйгілі қала Ұлы жібек жолы бойындағы ірі қалалардың біріне айналған. Бұл қалада сәулет өнерінің тамаша ескерткіштері болған. Олар Айша бибі кесеңесі мен Бабаша қатың кесеңесі. Әйгілі Тараз моншасы – Орта Азия мен Қазақстандағы ең алғашқы моншалардың бірі. 10-12 ғасырларда- қаланың ең гүлденген кезі. 17 ғасырдан бастап бірте-бірте халқы азайып, шағын елді мекенге айналды.

Қазақ жеріндегі ежелгі қалалардың бірі – Түркістан қаласы. Түркістан қаласы қазіргі Оңтүстік Қ-н облысындағы Түркістан ауданының орталығы, Шымкент қаласынан 225 шақырым жерде. Бұл қаланың орнында 6-10 ғасырларда Шабғар деген үлкен қала болған. 9-10 ғасырлар бұл қала ерекше гүлденіп, Йасы деп аталады. 15 ғасырдан бастап Түркістан деп аталады. Бұл қалада осы уақытқа дейін жақсы сақталған Ахмет Йасауи кесенесі бар.

- Сен қалай мәз болып, сонша қуанып келесің? Төбеңдегі жәшіктің ауырлығы менің басымдағыдан кем емес, өзің де менен күшті емессің.

- Мен жәшігімнің ішіне ауырды жеңілдететін бір асыл шөп салдым,- депті Бәтима.

- Ай, ондай болса, шөбіңнің атын айтшы, мен де ауырды жеңілдетейін,- дейді Зылиқа.

- Ол шөп сенің қолыңа түспес деп қорқамын, ал іздегің келсе, ол шөптің аты - қажырлы еңбек деген шөп,- депті Бәтима.
Өмір сүру
Өмір сүру табиғаттың ең күрделі заңы. Оны мектеп қабырғасында оқытпайды,қалай өмір сүру туралы арнайы рецепт әркімге жеке берілмейді. Тек өмірдің өзі, одан алған тәжірибе адамды алға жетелеп, кейбір қателерден аман алып қалып, тіршіліктің тірегі бола алады. Өз өмірін бақытты етуге мүмкіндік тұғызады.

Кейбір адамдар дүниенің бәрін үлгірмекші болып, тек өзін ғана білімпаз сезініп, өмір бойы асығумен өтеді. Ондай адамдар айналасындағылардың бәрін асықтырып, берекесін алумен болады.

Ал осындай арпалыста ең негізгі нәрсе- өмірдің қуанышынаңғармай қалады. Олар өмір жүйесін білмейді, өзінеде, өзгеге де бақыт сыйлау үшін саналы сезім, саралы ой қажет екендігіне мән бермейді.

«Өмірге жылы жүзбен қарасаң, ол да саған күлімдейді» деген мәтел тегін айтылмаса керек.

Әл-Фараби философия, медицина, математика, музыка салаларында жан-жақты ғылыми талдаулар жасаған. XIII ғасырдағы ғалымдар әл-Фарабидің 112 шығармасының атын атайды. Соңғы жылдары әл-Фараби творчествосын зерттеп жүрген ғалымдардың есебі бойынша, оның 160-тан астам кітап жазғаны мәлім болып отыр.

Әл- Фараби шығармаларының біздің заманымызға жеткені қырық шамалы. Бұл туындылар әлемдегі әр түрлі елдің үлкен кітапаналарында сақталған және талай тілдерге аударылған. Осы бір асқан ғұлама данышпан адам туралы аңыз да көп.
9- сынып
Туған жерім-сағынышым
Менің туған жерім- Алматы қаласы.Менің шыр етіп өмірге келген, былдырлап тілім шыққан, аяғымды апыл- тапыл басқан атамекенім-көрікті де келбетті, сұлу да сымбатты- Алматы.

Бұл қала мен үшін бар қаладан да әдемі. Әсіресе, түнгі Алматы келбетіне көз тоймайды.

Мен жазда көптеген басқа қалаларға, тіпті шет елге де демалуға бардым. Сол кезде Алматыда бір қымбат затым қалғандай, тезірек қайтуға асықтым. Алматымды өз ата-анамды сағынғандай болдым. Құс болсам, барлық қызықты тастап, сол сәтте-ақ Алматыма ұшып кетер едім...

Мен Қаламды мақтан тұтам.Менің арманым көп. Соның бірі-туған қаламның одан әрі көркеюі .

Қазақстан Республикасының мемлекеттік тіл – қазақ тіл. Қазақ тілі – қазақ халқының ана тілі. Ол түркі тілдері тобына жатады. Қазақ тілі сияқты түркі тілдерінің тобынын тараған қазіргі қарақалпақ, ноғай, татар, башқұрт, қырғыз, өзбек, түрікмен, әзірбайжан, ұйғыр, чуваш, тува, саха, т.б. тілдерінде сөйлейтін халықтар бір-бірімен еркін түсінісе алады. 

Қазақ тілі өзенің көп ғасырлық дамуы барасында рулық тіл дәуірін де , тайпалық тіл дәуірін де, халықтық тіл дәуірін де басынан кешірді.

1997 жылы 11 шілдеде Қазақстан Республикасының «Тіл туралы» заңы қабылданды.

Қазақтың атақты батырлары:Қабанбай, Бөгенбай, Жәнібек, әкелі-балалы Хангелді мен Райымбек. Қазір астанамыздағы көшелер сол батырлар мен билердің атымен аталады.

Ол Оралда апорт алмасын өсірген. Соның бір жас бұтағын құмыраға отырғызып, баптап күтіп, ала келеді. Алматы жеріне отырғызады. Әлгі бұтақ аз жыл ішінде үлкен алма ағашқа айналып, жеміс береді. Бір ғажабы жаңа қонысында бұл апорт көлемі мен дәмі жағынан өзінің Атамекеніндегі күйінен әлдеқайда асып түседі.

Сөйтіп, ойда жоқта апорттың жаңа сорты пайда болып, көбейтілді. Жер шарында Алматыдан басқа жерде мұндай апорт түрі өспейді.
Киіз үй

Киіз үй көшпелі халықтардың баспанасы. Ол өте қолайлы және төзімді баспана. Киіз үй көлеміне және сыртқы кейпіне қарай әр түрлі болып келеді. Киіз үйдің негізгі қанқасын киіз сүйегі деп атайды. Оған кереге, уық, шаңырақ, есік жатады. Киіз үйді шебер үйші жасайды. Киіз үй 4, 6, 8, 12 қанатты болады. Киіз үйдегі сәндік жиһздарға ағаш төсек, жүк аяқ, абдыра, кебеже, аяқ  қап тағы басқалар. Қазақстан Республикасының Елтаң басында шаңырақ  бейнеленген. Қазақта: «Шаңырағың, биіқ, керегең кең, босағаң берік болсын!» деген сөз бар.

Ахмет Байтұрсынұлы (1873-1937). Көрнекті тілші ғалым, әдебиет зерттеуші, дарынды аудармашы, ағартушы және оқу құралдарының авторы А.Б. қазіргі Торғай облысындағы Сартүбек деген жерде туған. Әкесі оны Торғайдағы орыс-қазақ мектебіне оқуға береді. 1891 жылы мектепті бітірген соң, Орынборға келеді. Мұнда мұғалімдер даярлайтын мектепке оқуға түседі. Оқуды бітірген соң Ақтөбе, Қостанай, Қарқаралыда балаларға сабақ береді. Әдебиетпен айналысады, өлең-жырлар жазады. Ол тұңғыш рет қазақ тілінде әліппе, басқа да оқу құралдарын жазды. «Тіл құрал» деп аталатын оқулығы 1914-1928 жылдар аралығында 6-7 рет басылып шықты. А.Б. 1913 жылы Орынборда «Қазақ» газетін шығарды.

Шоқан Уәлиханов(1835-1865) 1835 жылы қараша айында қазіргі Қостанай облысының Құсмұрын бекетінде дүниеге келген. Жасында ауыл мектебінен мұсылманша хат таныған ол кейін Омбыдағы кадет корпусында оқиды. Онда әскери сабақтарға қоса жалпы және Ресей                  географиясы мен тарихы, батыс философиясы, физика негіздері, шетел тілдері оқытылған.  Шоқан үздік оқиды. Жазғы демалыс кездерінде ол ел ішіндегі аңыз-әңгімелерді, халықтық жырларды жазып алумен айналысады. Шоқан қазақ тарихын зерттеуге ерекше деп қойды. Шоқанның тамаша еңбектерінің бірі – «Алты шаһардың жайы туралы» деген шығармасы. Шоқан 1865 жылдың сәуір айында қайтыс болды.

Нұрғиса Атабайұлы Тілендиев Алматы облысы Іле ауданына қарасты Шилікемер деген жерінде дүниеге келген. Ол қазақ композиторы, дирижер, додмбырашы, Қазақстанның халы әртісі, халық қаһарманы. Тілендиев Чайковский атындағы Мәскеу консерваториясының дирижерлік факультетін бітірген. «Қазақ фильмі» киностудиясы музыкалық редакциясының бас редакторы болды. Ол төрт жүзге тарта ән мен романстардың «Достық жолымен» бөлетінін, «Алтын таулар» операсының және т.б. көптеген шығармалардың авторы.

Абай Құнанбаев – ұлы қазақ халқының ақыны, Семей облысы, Шыңғыстау бөктерінде дүниеге келген. Ол жас кезінен-ақ өлең-жыр, әңгіме, аңыз-ертегілерді құмарта тыңдап өскен. Абай Семей қаласындағы медреседе оқып жүргенде көп уақытын кітап оқуға өздігінен ізденуге жұмсайды. Шығыстың классик ақыдарының ертегі, дастан, хисса сияқты әдеби шығармалармен Абай осы кезде танысып, оларды қызыға оқыған. Осы медреседе оқуымен қатар ол өз бетінше орыстың приходтық мектебінен сабақ алып, орыс тілін үйренеді.

Жеті қазына – қазақтың дәстүрлі дүниетанымындағы философиялық түсініктердің бірі. Қазақ халқы 7 қазынаны ер жігітінің өмірімен байланыстырып, оның ұғымына мыналарды жатқызады: 1. Жүйрік ат; 2.Қыран бүркіт; 3. Құмай тазы; 4. Берен мылтық; 5. Қанды ауыз қақпан; 6. Майланғыш ау; 7. Өткір кездік.

Жеті ырысқа мыналарды жатқызады: 1. Адамның ақылы, ой- санасы; 2. Денсаулық; 3. Ақ жаулық, 4. Бала; 5. Көңіл; 6. Жер; 7. Ит.

8- сынып

Қабанбай батыр.

Қабандайдың шын аты – Ерасыл. Оның Қабанбай аталуы ды қызық. Ол 1724 жала Түркестанды қорғау соғысына қолбасшылық еткен. Бөгенбай батыр. Бөгенбай 1680 жылы дүниеге келіп, 1775 жылы қайтыс болған. Ол сарбаздар мектебінде оқыған. Бөгенбай 18 ғасырда болған шайқастарға қатысқан. Ол 1708 жылы 30 мың жасаққа қолбасшы болған. Бөгенбай 1725-1727 жылдары болған соғыста қазақ жасақтарын басқарған.

Қазақстан – көп ұлтты, егеменді мемлекет. Халқының саны – 17 млн. 1991 жылы 1 желтоқсанда Президент сайлауы болды. Тұңғыш Президент болып Н. Ә. Назарбаев сайланды. 1991 жылы 16 желтоқсанда Қазақстан тәуелсіз болып жарияланды. 1992 жылы Қазақстан Республикасының Елтаңбасын, мемлекеттік туын және әнұранын бекітті.Қазақстанның бас қаласы және астанасы – Астана. Қазақстанда көптеген өзен, көл мен су қоймалары бар. Қазақ жері – пайдалы кендерге өте бай. Қазақстан табиғаты өте әдемі.

Домбыра - қазақ халқының көне музыка аспабының бірі. Домбырамен күй тартады, халық әндерін сүйемелдейді. Қазақ халқының атақты күйшілері: Құрманғазы, Дәулеткерей, Дина өздерінің күйлерін осы домбырамен шығарған.

Бұл жөнінде көрнекті ақын Мұқағали Мақатаев былай деген:

Домбыра, жүрегіммен үндес едің,

Өзіңмен сырласымдай тілдесемін.

Бабамнан қалған мұра сен болмасаң,

Өнердің не екенін де білмес едім.

Біздің заманымызға қазақ халқының ән-күйлері, жыр дастандары осы домбыра арқылы жеткен. Домбыраны әрбір қазақ қастерлеп, үйінің төріне іліп қояды.

Бұрын Арал теңізі ең үлкен көлдердің бірі екен. Мұнда кемелер жүзіпті. Тұз зауыты, көптеген балық аулайтын мекемелері болыпты. Бұған Әмудария мен Сырдария өзендері құяды. Қазір бұл өзендердің де суы тым аз. Себебі судың көбі Өзбекстандағы мақта шаруашылығына, Қызылорда облысындағы күріш егісіне бөлінеді. Солардан қалғаны ғана Аралға құяды. Теңіздің деңгейі күн санап төмендеп барады. Соған қарай ауа райы өзгерген. Адамдар түрлі аурумен ауырып, өмірлеріне қауіп төнуде. Әсіресе, кішкентай балаларға қиын-ақ. Ел Арал маңынан басқа жаққа көшіп жатыр.

Сейіт жол үстінде келе жатып, бір арбаға келіп, аңғарусыз соғып кетіп, аяғын сындырып алыпты. Ойбайлап жылап жатқан баласын көріп, шошынғаннан шешесі есінен танып қалыпты. Мұны көрген соң Сейіт жыламақ түгіл, сынған аяғын орнына салып, таңып жатқанда да, дыбысын шығармапты, қабағын да шытпапты. Сонда сынықшы кісі:

-Аяғың ауырмай ма, қабағыңды шытпайсың,- деп сұрапты.

Сейіт шешесі шығып кеткен соң, демін алып, сынықшыға сыбырлап:

- Ауырмық түгіл, жаным көзіме көрініп жатыр, бірақ менің жанымның қиналатынын көрсе, шешемнің жаны онан жаман қинала ма деп, сабырлылық қылып шыдап жатырмын,- депті.
Жамбыл Жабаев

Ұлы ақын Ж. Жабаев – халқымыздың мақтанышы. Ол 1846 жылы Жамбыл тауының баурайында туған. Жасынан домбырамен өлең айтуға құмар болады.

Жамбыл атақты ақын Сүйінбай Аронұлына барып, бата сұрайды. Сүйінбай:

«Ақын болудан асқан өнер жоқ. Алған бетіңнен қайтпа! Халқымыздың қорғаны болған батырларды жырла! Әрқашан шындықты айт», - дейді бала Жамбылға.

Сүйінбай өзінің домбырасын Жамбылға сыйлайды. Бұл кездесу болашақ ұлы ақын үшін алғашқы мектеп болады. Жамбыл Сүйінбайды өмір бойы ұстаз тұтып өтеді.
Жомарт деп кімді айтамыз?
Ертеде Атымтай деген жомарт адам өмір сүріпті. Осы кісіден біреулер: “Өзіңізден асқан жомарт адамды көрдіңіз бе?”- деп сұраған екен.

- Бір күні жол жүріп, шаршап келе жаттым. Шөл далада тігулі тұрған күрке көрдім. Онда бір кемпір баласымен тұрады екен. Кеш батып қалған кез. Әлгі күркеге аялдауға тура келді. Үй иелері іргеде байлаулы тұрған ешкісін мейманасыға сойды. Күркенің ағашын отқа жағып, ет пісірді. Сөйтіп, мені сыйлады. Сөйтсем, бұлардың жалғыз ешкісі мен күркесінен басқа еш нәрсесі жоқ екен. Соның өзін аямады. Міне, жомарттық деп осыны айт, - депті ол.

Ежелгі қалалардың бірі- Отырар. Ол 6-8 ғасырларда Сырдария өзенінің орта тұсындағы ірі мемлекеттің астанасы болған.16-17 ғасырларда Отырар саяси шаруашылық және мәдени орталық болған. Отырар алғашқы кезде Фараб деп аталды. Отырарда медресе, мешіт,базар,монша, басқа да ғимараттар болған. 7 ғасырдан бастап Тараз деген  тағы бір әйгілі қала Ұлы жібек жолы бойындағы ірі қалалардың біріне айналған. Бұл қалада сәулет өнерінің тамаша ескерткіштері болған. Олар Айша бибі кесеңесі мен Бабаша қатың кесеңесі. Әйгілі Тараз моншасы – Орта Азия мен Қазақстандағы ең алғашқы моншалардың бірі. 10-12 ғасырларда- қаланың ең гүлденген кезі. 17 ғасырдан бастап бірте-бірте халқы азайып, шағын елді мекенге айналды.

Бір күні Қожа ымырт жабылған кезде құдықтан су алып жатып, құдықтың түбіндегі айды көреді.Дереу айды тартып шығармақ болып, арқанға ілмек темір байлап, құдыққа тастайды. Ілмек темір барып тастың арасына қыстырылып қалса керек,Қожа бар күшін салып, шірене тартқанда, ілмек темір шығып кетіп, ол шалқасынан түседі. Көзін ашып, жоғары қараса, әлгіңдегі айдың аспанда тұрғанын көреді.

Сонда Қожа :

-Бәрекелді, машақатым да аз болған жоқ, бірақ, әйтеуір, айды аспанға бір шығардым-ау!-депті.