7.3 Нөлдік тізбектегі тоқтардың сүзгіштері
I
0
тоқтарының
құраушыларын
алу
үшін
бейтарабы
терең
жерлендірілген тораптарда қолданылатын үш трансформаторлы сүзгіштерді
немесе нөлдік тізбектегі арнайы тоқ трансформаторларын қолдануға болады
(7.4 сурет). Айтылып кеткендегідей I
(1)
3
тоқтары өте аз, сондықтан үш
трансформаторлы сүзгіштер пайдаланыла алмайды. Шындығында қарапайым
ТТ мен электр механикалық релені пайдаланып сезімтал селективті сигналды
орындауда біршама қиындықтар кездеседі:
1) қарапайым ТТ номиналды тоғы желінің жүктеме тоғы арқылы
таңдалады, сондықтан да олардағы трансформация коэффициенті
салыстырмалы түрде жоғары болады. Соның әсерінен жерге тұйықталудың
екіншілік тоғының шамасы өте аз болады. Мысалы жерге тұйықталу тоғы 18
А, ал ТТ трансформация коэффициенті 600/5 болса, онда екіншілік тоғы 0,15
А тең;
2) мұндай тоққа қосу үшін ең сезімтал орамдарының кедергісі 80 Ом
РТ-40/0,2 тоқ релесін таңдау керек. Мұндай кедергілері жоғары релені
қосудың нәтижесінде тоқтың жартысы ғана релеге түсіп, сору тоғы деп
аталатын қалған бөлігі пайдасыз түрде ТТ екіншілік орамдары арқылы
зақымдалмаған фазаға тұйықталады.
Жерге бір фазалы тұйықталу кезінде жоғары сезімталдықты, арнайы
НТ ТТ (ТНП) орындалған, шығысында балан емес тоғы аз және соған
байланысты сезімтал РҚ қамтамасыз ететін сигнал бергіш жасайды. НТ ТТ
(ТНП) құрылғысы 7.4, а. суретте көрсетілген. Тарнсформатор болатынан
жиналған 1 магнит сымы қорғалатын кабельді ЭЖЖ барлық үш фазасын
орайтын дөңгңлңк немесе тік бұрыш көлемінде жасалған. НТ ТТ (ТНП)
тесігінен өтетін А, В, С фазаларының сымы, трансформатордың біріншілік
орамы болып табылады, екіншілік орамы ораушының саны
w
= 20
30
магнит сымында орналасады. I
А
, I
В
және I
С
тоқтарының фазалары магнит
сымында сәйкесінше Ф
А
, Ф
B
, Ф
C
магнит ағынын жасайды, олар жиналып
нәтижелік ағынды құрайды:
Ф
рез
= Ф
А
+ Ф
В
+ Ф
C
. (7.3)
Тоқтардың суммасы I
А
+ I
В
+ I
С
= 3I
0
болғандықтан, НТТ бірінішілк
тоғынан пайда болатын нәтижелік тоқ, НТ тоқтарының құраушыларына
пропорционал болады:
Ф
рез
=k3I
0.
(7.4)
35
а) б)
в)
а) қондырғы; б) орынбасу сұлбасы; в) НТТ кабельде орналастыру.
7.4 сурет – нөлдік тізбектегі тоқ трансформаторы
Ф
рез
ағыны, сәйкесінше екіншілік ЭҚҚ Е
2
және екіншілік тоғының I
2
пайда болу шарты бойынша, фаза тоқтарының суммасы нөлге тең емес
немесе басқаша айтқанда НТТ өтетін фазалық тоқтарда I
0
құраушысы болуы
керек. Сондықтан да НТТ екіншілік тізбегіндегі тоқ жерге тұйықталу
болғанда пайда болады. Жүктеме режимінде, үш фазалы және екі фазалы
ҚТ-да фазалар тоғының суммасы I
А
+ I
В
+ I
С
= 0, сондықтан реледе тоқ
болмайды (Ф
рез
= 0).
Бірақ, НТТ екіншілік орамына қатысты А, В, және С фазаларының
бірдей орналаспағандығынан екіншілік орамадр мен осы фазалардың өзара
индукциялық
коэффициенттері
әртүрлі,
біріншілік
тоқтардың
симметриялығына қарамастан қалыпты режимде олардың магнит
ағындарының суммасы нөлге тең емес. Екіншілік орамда ЭҚҚ және I
н6
тоғын
шығаратын баланс емес магнит ағыны (Ф
рез
= Ф
нб
) пайда болады. НТТ балан
емес тоғы үш трансформаторлы сүзгішке қарағанда біршама аз. Оның себебі,
әсіресе ҚТ тоқтары кезінде өзекшенің болаты қаныққан кезде пайда болатын,
трансформация қателігімен (I
нам
)
өзгертілетін екіншілік тоқтардың
қосындысымен түсіндіріледі, ал НТТ тоқ трансформациясы баланс емес тоғы
болмайды. НТТ бір орамды бірінішілік орауыштардың магнит қозғалтқыш
күштері қосылады, олардың қосындысы фаза аралық ҚТ-да нөлге тең. НТТ
36
екінші орауышындағы I
нб
тоқ біріншілік тоқтар фазасының симметриялық
еместігіне байланысты болады. Желіні қорғау үшін НТТ кабельді типте
жасалады (ТЗ, ТЗЛ, ТФ). Әуелік ЭЖЖ РҚ жасау қажет болғанда кабельді
қойылым жасалып оған НТТ орнатылады. Әуелік ЭЖЖ кабельге воронканы
жасау кезінде кигізілетін, алынбайтын магнит сымы бар ТЗ түріндегі, және
де кабельдік воронкасын алудың қажеті жоқ іске қосылып тұрған
кабельдерде орналастырылатын, магнит сымы алынатын ТЗР және ТФ
түріндегі НТТ жасалады. НТТ оралған зақымдалмаған кабельдің қабығынан
I
бр
тоғы өткенде РҚ релесінде РҚ дұрыс жұмыс жасамайтын тоқ пайда
болады. Бұл тоқтар жерге тұйықталу болғанда немесе балқыту
құрылғыларының жұмыс жасауы кезінде пайда болады. РҚ дұрыс емес
жұмысын жою үшін, қорғасын қабығына және кабельдің қаптамасына
тұйықталатын адасу тоқтарының әсерін өтемелеу қажет. Бұл мақсатта
воронкадан НТТ дейінгі бөлікте кабельдің воронкасы мен қабығы жерден
оқшауланады (7.4, в сурет), ал жерлендіргіш сым кабельдің воронкасына
қосылып НТТ терезесі арқылы жүргізіледі.
Мұндай жасалуда кабельдің қаптамасынан өтетін тоқ жерлендірілген
сым арқылы қайтады, сондықтан НТТ магнит сымындағы магнит ағыны
қаптамадағы және сымдағы тоқтан өзара жойылады. НТТ магнит сымы
кабель қаптамасынан берік оқшаулануы қажет.
Достарыңызбен бөлісу: | 
