77
көрсетіп отыр.Енді сол тәжірбиенің біздің елімізде де қанат жайып,
өркендеуіне педагогтар қауымы зор үлес қосуы қажет деп ойлаймын.
КӘСІПТІК ЖӘНЕ ТЕХНИКАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУ
ҰЙЫМДАРЫНДА ИНКЛЮЗИВТІК БІЛІМ БЕРУДІҢ НЕГІЗГІ
АСПЕКТІЛЕРІ ЖӘНЕ ЖАҒДАЙЫ
Кабышева Мирамгуль Бакитжановна
Атырау аграрлы-техникалық колледжінің оқытушы,
КЕАҚ «Кәсіпқор» холдингінің штаттан тыс тренері
Бұл мақалада еліміздегі инклюзивті білім берудің, оның ішінде кәсіптік
білім беру жағдайындағы негізгі аспектілері туралы баяндалады.
Түйін сөздер: инклюзия, кәсіп,
білім беру, интеграция.
Қамқорлық пен мейірімге зәру жандар қай заманда да, қай қоғамда
болмасын бар және бола да береді. Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы
Назарбаевтың жыл сайынғы Қазақстан халқына арнаған Жолдауында
әлеуметтік салаға аса зор мән беретіні де сондықтан. Әсіресе барлық
әлеуметтік топтардың жайлы да сапалы өмір сүруіне қажетті жағдайларды
жасау мемлекеттік саясаттың үнемі басты назарында болып келеді.
Мемлекеттік білім саясатында сапалы білімнің қолжетімдігі басым
бағыттардың бірі болып табылады. Инклюзивті білім беру осы бағыттағы
шараларды жүзеге асырады.
Инклюзивтік
оқыту
(фр.inclusif–қамту)–жалпыға
ортақ
оқу
бағдарламасымен білім алушылардың неғұрлым кең ауқымдағы санатын
қамту. Бұл термин ерекше қажеттіліктері бар студенттерді жалпы білім
беретін мектептерде оқыту үдерісін сипаттау үшін қолданылып жүр. Барлық
дамыған елдерде инклюзивті білім беру ұғымы термин түрінде ғана таныс
емес, сонымен қатар заңнамалық түрде бекітілген. Инклюзивті білім беру
үдерісін бүгінде ЮНЕСКО, ЮНИСЕФ сияқты беделді халықаралық ұйымдар
қолдап отыр.
Инклюзивті білім беру мәселесі шет елдерде 1970 жылдан бастау алады,
ал 1990 жылға қарай АҚШ пен Еуропа өздерінің білім беру саясатына осы
бағдарламаны толық енгізді.
92 үкіметтер мен 25 халықаралық ұйымдарды ұсынатын үш жүзден
астам қатысушылар Испания, Саламанкада 1994 жылдың 7-10 маусым
аралығында барлығы үшін білім беру мақсаттарына қол жеткізу және
инклюзивті білім беруден тұратын тәсілді ынталандыру үшін талап етілетін
саясаттың негізгі бағыттары саласында жүзеге асыру қажет өзгерістерді
қарау мақсатымен жиналып: «Ерекше қажеттіліктері бар тұлғаларға білім
беру саласындағы принциптер, саясат және практикалық қызмет туралы»
Саламандық декларацияға қол қойылды.
Ал, біздің елімізде инклюзивті білім беру жүйесінің дамуы туралы ресми
дерек «Қазақстан Республикасының Білім беруді дамытудың 2010-2020
жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында» көрсетілді.
78
Қазақстан Республикасында инклюзивті білім беруді дамытудың
тұжырымдамалық тәсілдерін және 2015–2020 жылдарға арналған инклюзивті
білім беру жүйесін одан әрі дамыту жөніндегі іс-шаралар кешені бекітілді.
Инклюзивті білім беруді дамыту индикаторлары Қазақстан
Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2016-2019
жылдарға
арналған
мемлекеттік
бағдарламасын
бекіту
туралы
бағдарламасына енгізілді (ҚР Президентінің 2016 жылғы 1 наурыздағы
№205 Жарлығы):
«Ерекше білім беру қажеттілігі бар тұлғаларға жағдай жасау мақсатында
мамандықтар бойынша оқу жоспары әзірленетін болады. Білім беру
қажеттіліктері ерекше білім алушылар үшін мамандықтар тізбесі әзірленетін
болады. Колледждерде білім алуға тең қолжетімділікті қамтамасыз ету
мақсатында инклюзивтік білім беру бағдарламалары сынақтан өткізілетін
болады.
2020 жылға қарай ерекше білім беру қажеттілігі бар студенттер үшін тең
жағдайлар мен кедергісіз қолжетімділік жасаған ТжКБ ұйымдарының үлесі
40 %-
ды құрайды» деп көрсетілген.
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқына жолдауында
Қазақстанның әлемдегі барынша қабілетті елу елдің қатарына кіруінде білім
сапасы жоғары, денсаулығы мықты, еліміздің әл-ауқаты үшін қызмет
жасайтын жастарға үлкен сенім білдіріп отыр.
«Біздің түпкілікті мақсатымыз – интеллектуалды ұрпақ тәрбиелеп,
интеллектуалды ұлт қалыптастыру»
Жоғарыда аталған шаралардың қажеттілігі елімізде тұратын 651,9 мың
мүгедектің құқықтарын қамтамасыз ету мен өмір сүру сапасын жақсартуды
қамтамасыз етуге бағытталған. Олардың 62,8 %-ы еңбекке қабілетті жаста,
25%-
ы зейнеткерлік жаста, ал 12,1%-ы 18 жасқа толмаған.
Инклюзивтік білім беру идеясының туындауы студенттерды бір-бірінен
ажырататын кедергілерді жою мәселесіне бағытталады.
Шын мәнінде инклюзивтік білім беру ісі студенттердің дамуына
қатысты проблемаларды барынша игеруге және олардың психофизикалық
денсаулығын сақтауға бағытталған оқытып-үйрету процесін ұйымдастыру
мәселесімен байланысты қарастырылады.
Негізге алынатын мемлекеттік заң шығару құжаттарында мұндай
студенттердің әр түрлі категорияларын белгілі бір жағдайлар жасау арқылы
жалпы білім беру процестеріне қосуға болатындығы туралы нақты жазылған.
Бұл жағдайлар, атап айтқанда, мыналар болып табылады:
•
Даму жағдайындағы мүмкіндіктері
шектеулі студенттерді
интерацияланған жолмен оқыту (жалпы білім беру ортасына қосу) процесін
нормативтік құқықтық тұрғыдан қамтамасыз ететін әзірлемелер жасау
(интерациялық білім беру ісін ұйымдастырудың ережелері);
•
Мүгедек студенттер үшін «Кедергісіз зоналар жасау» (көтергіш
қондырғылар, арнаулы парта, үстел);
•
Мүмкіндігі шектеулі студенттердің психологиялық педагогикалық
тұрғыдан сүйемелдеуін қамтамасыз ету.
Мүмкіндігі шектеулі студенттер мынадай түрге бөлінеді:
