Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Павлодар,

Пән бағдарламасын (Syllabus) бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.4/19

Құрастырушы: _________ аға оқытушы А.Б.Темірғалиева

5В050800 «Есеп және аудит» мамандығының күндізгі оқу түріндегі студенттеріне арналған

201__ж. «__»___________ №___ хаттама

Курс: 3

Семестр: 6

Аудиториялық сабақтардың барлығы – 45 сағат

Дәрістер – 30 сағат

Тәжірибелік сабақтар - 15 сағат

СӨЖ – 90 сағат, соның ішінде СӨЖМ-45 сағат

Жалпы еңбек сыймдылығы - 135 сағат

Курстық жұмыс, емтихан – 6 семестр

Осы пәнді игеру үшін келесі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар қажет: статистика, макроэкономика, микроэкономика, бухгалтерлік есеп қағидалары, қаржылық есеп.

Пәнді игеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар «Қаржылық есептілік талдауы»,«Практикалық аудит» пәндерін меңгеру үшін және диплом жұмысын орындау үшін қажет.

Аты-жөні Темірғалиева Айжан Беркінқызы

Ғылыми дәрежесі, атағы, лауазымы аға оқытушы

«Есеп және аудит» кафедрасы, аудитория А-426

телефон: 673643, 673656

Е-mail: m_t.aizhan82@mail.ru

Пәнді оқытудың нәтижесінде студенттер:

• 
  аудиттің халықаралық стандарттары
  
• 
  аудиттің ішкі және сыртқы бақылауының қазіргі жүйесі;
  
• 
  аудиторлық қызметтің ұйымдастыруы туралы түсініктері болу керек;
  

• 
  халықаралық аудит стандарттарын
  
• 
  ҚР аудиторлық қызметін реттейтін норативті жүйесін
  
• 
  аудиторлық қорытындыларын рәсімделуін білу керек;
  

• 
  аудиторлық жоспарды жасау;
  
• 
  аудитолық тәуекелдігін санау;
  
• 
  аудиторлық дәлелдерді жинауды істей білу керек;
  
• 
  аудиторлық бағдарламасын дайындау;
  
• 
  аудиторлық қорытынды жасау;
  
• 
  аудиттің жұмыс құжаттарын дайындау бойынша практикалық машықтарды иемдену қажет;
  
• 
  кәсіпорындағы бухгалтерлік және салықтық есебін жүргізу саласындақұзыретті болуы керек.
  

Сабақтардың түрлері бойынша академиялық сағаттарды бөлу

Жоспар:

1. 
   Аудиттің мазмұны, мақсаты және мағынасы.
   
2. 
   Аудиттің пайда болуы және дамуы. Қазақстанда аудиттің қалыптасуы және дамуы.
   
3. 
   Аудиттің пәні, объектісі және функциялары.
   
4. 
   Аудиттің сыныпталу түрлері.
   

Аудит - Қазақстан Республикасы заңнамасына сәйкес қаржылық есептілік жасау және өзге де ақпарат туралы тәуелсіз пікір білдіру мақсатымен тексеру.

Аудиттің мақсаты

Қаржылық есеп беру аудитінің мақсаты - аудиторға қаржылық қорытынды есепті құрудың белгіленген концептуалдық негізіне сәйкес барлық елеулі аспектілер бойынша каржылық қорытынды есептің дайындалғаны жөнінде қорытынды беру мүмкіндігін беру /3/. Аудит мақсатының стандартты анықтамасына қарамастан, аудит мақсаты дегенде аудитордың алдына тұтынушы қоятын мақсатты түсінуіміз керек

Аудиттің маңызы тиісті жақтардың мүдделеріне қол жеткізу болып табылады. Оның ішінде:

-экономикалық субъектілердің (фирмалар, акционерлік қоғамдар);

-салық қызметі тұлғасындағы мемлекеттің;

-қаржылық есеп беруді әр түрлі пайдаланушылардың;

-аудиторлардың меншік иесі мен мемлекеттің мүдделерін қорғау, сонымен бірге есеп және қорытынды есеп беруді қамтамасыз ету мақсатында.

2. Аудиттің пайда болуы және дамуы. Қазақстанда аудиттің қалыптасуы және дамуы.

Аудиттің көп ғасырлық өзіндік тарихы бар. Арнайы аудитті зерттеуге арналған әдебиеттерде оның пайда болу кезеңдері әр түрлі анықталады. Мысалы, шет елдерде шығатын Контроллинг журналында мынандай мәліметтер келтірілген: тарихи жазбаларға сүйенсек,Қытай мемлекеті дүние жүзінде бірінші болып аудиторлық қызметті құрған ел.

Ежелгі Қытай жазбалары біздің эрамызға дейін 700-ші жылдыңөзінде-ақ, Бас Аудитор қызметінің болғанын көрсетеді. Оның негізгі міндеті, өзінің қызметі, міндеттемесінің түрі бойынша мемлекеттік ақша мен мүлікті пайдалану құқығы бар өкімет шенеуніктерінің адалдығына кепілдік беру болатын. Кейінірек үкіметтік аудиторлық мекемелердің міндеттері, құқығы мен түрлері бір қоғам сатысынан екінші қоғам сатысына көшуге байланысты өзгеріп отырған.

Бір авторлар аудиттің пайда болуын бухгалтерлік есептің арнайы ғылыми білімінің бір саласы ретінде қалыптастыру кезеңінде апаруға болады деп санайды, бухгалтерлік есеп жөніндегі алғашқы ғылыми кітапты белгілі итальян математигі Лука Почелли (1445-1515) жазғаны белгілі. 1494 жылы жарыққа оның "Счеттар мен жазбалар туралы трактат" атты еңбегі шықты. "Қалай, неге және кіммен көп жерледе көпестік кітаптар куәландырылады" атты 7-тарауында Италияның түрлі жерлерінде көпестік кітаптар ресми түрде көпестер үшін арнайы бюроларда тіркелетіні айтылған. Бюро қызметкерлері бұл кітаптың бірінші бетінде оларды өзінің жазуымен куәландырып мөрмен бекітеді. Бұл жоғары мақтауға тұратын жағдай деп атап көрсетеді Лука Почелли. өйткені, біреуін сатып алушыға, екіншісінсатушыға көрсететін екі түрлі кітап ұстайтын адамдар көп. Тағы бір ерекшелік осы кітаптарға негізделе отырып олар ант береді. Егер кітапты, бюроға тіркеуге тапсыратын болса, өтірік айту, соныменен өзіңнің жақындарыңды да алдау соншалықты оңай емес. Осы кітаптар мұқият белгіленіп, дұрыс тіркелген уақытта алаңсыз үйіне барып, өзінің істеріңді жазуды бастай бер деп жазады.

1773 жылы Шотландия астанасы-Эдинбургтің адрестік кітабында жеті аудитордың есімі жазылған. Кейінірек, 1854 жылы мұнда бухгалтер-аудиторларды біріктірген. "Бухгалтерлер қоғамы" құрылды. Бұл жеке авторларға "батыс елдерінде кәсіпқой аудит Шотландияда ХІХ ғасырдың ортасында пайда болды деген қорытынды жасауға негіз болды. К.А. Угольниковтің пікір бойынша аудит 200 жылдан астам уақыттан бері бар. Оның пайда болуының түп-тамыры кәсіпорынды басқарумен тікелей шұғылданатындар мен оның қызметіне инвесторлардың көзқарастары арасында бөліну туындағануақытқа кетеді. Осы уақытта акционерлік қоғамдар пайда болып, аудитор (ревизор) сыртқы есеп берудің қоғамдық бақылаушысы ретінде орталық орында болуында"-дейді.

Басқаша айтқанда, бухгалтер-аудитор мамандығы акционерлер, кредиторлар және салық қызмет органдары кәсіпорындардың қаржы жағдайы туралы объективті қорытынды бере алатын тәуелсіз маманды іздеуге мәжбүр болған уақыттағы акционерлік қоғамда пайда болды.

Аудиттің әрі қарай дамуына 1862 жылы қабылданған британ компаниялары жайындағы заң жаңа серпін беріп, тез дамуына жол ашты. Онда компаниялардың қорытынды есептерін кемі жылына бір рет міндетті түрде тексеріліп отырылуы белгіленді. Бұл кәсіпорындардың нақты қаржы жағдайы мен белгілі бір кезең үшін оның шаруашылық қызметті жайлы шын мәліметтер алу үшін акционерлік қоғамның қорытынды есебін объективті бағалау қажеттілігінен туындады. Серіктестіктің өзіне бүтіндей сенім артуы қауіпті еді, өйткені соңғы нәтижесінде акционерлер мен пай қосушылар немесе кредиторлар өздерінің капиталын жоғалтатын кәсіпорынның банкрот болып қалуы кездесті. Бұл жағынан, акционерлер мен кредиторлардың, екінші жағынан, салық органдарыныңбухгалтерлік баланс пен табыс жайлы қорытынды есептерге сенімсіздігі акционерлік қоғамның қорытынды есебін зерттеп, талдайтын және оның дұрыстығы жайлы кәсіптік қорытынды беретін бухгалтер-аудиторлардың пайда болуына көмектесті. Акционерлердің жалпы жиналысындағы қоғамның жылдық қорытынды есебін талқылауда аудитордың қорытындысы тыңдалатын және тек осыдан кейін ғана қорытынды есеп бекітіліп (бекітілмей) және қоғамды бақылау ісіне баға берілетін.

Осылайша, тәуелсіз аудиторлар мен аудиторлық фирмалар кәсіпорынның баспада жарияланғандай қаржы жағдайының бар екендігіне кепіл болатын болды. Аудиторлық тексерудің мәліметтеріне сүйене отырып, мәліметті пайдаланушылар "кіммен жұмыс жасауға болатынын" өздері шеше алады.

Біздің елімізде аудит дамуы 1987жылы "Инаудит" акционерлік қоғамы пайда болуынан басталады. Ол КСРО Министрлер Кеңесінің арнайы қаулысына сай құрылған. Оның құрылуы елімізде аудитты арықарай дамытуға зор ықпал етті.

Қазір Қазақстанда аудиторлық қызмет көрсететін ірі халықаралық аудиторлық ұйымдар мен жергілікті аудиторлық фирмалар өз қызметтерін дамытуда. Қазақстан Республикасының Қаржы министрінің 05.04.2001 жылғы №173 "Аудиторлық ұйымдар мен кредиттік рейтингтік агенттіктер тізімін бекіту туралы" бұйрығымен /10/ жыл сайын ұйымдар аудитін жүргізу және кредиттік рейтингті ҚР Үкіметінің 2001 жылғы 28-ақпанындағы №290 "Кейбір акционерлік қоғамдар мен республикалық мемлекеттік кәсіпорындар (ұлттық компаниялар) қызметін тиімді басқару мен бақылауды ұйымдастыру жөніндегі шаралар туралы" қаулысына /11/ сәйкес дәлелдеу мақсатында "ПрайсуотерхаусКуперс" ЖШС, "КПМГ Жанат" ЖШС, "ЭрнстЭндЯнг" ЖШС, "ВДО Қазақстанаудит" ЖШС (соңғы аудиторлық фирма ҚР Қаржы министірінің 2004 жылғы 19-шілдедегі №294 бұйрығымен бекітілген) сияқты аудиторлық ұйымдар тізімі бекітілген.

3. Пән анықтамасы осы ғылымның басқа ғылымдардан айырмашылығын көрсететін ерекшеліктерді қамтуы керек. Оның ішінде:

• 
  Ғылымның мақсаты мен мазмұны;
  
• 
  Өзіндік ерекшелігі бар зерттеу принциптері;
  
• 
  Зерделеу объектісі;
  
• 
  Ақпарат көздері.
  

Аудит төмендегідей қызметтер атқарады: