периметр  бойы  орналастыру

 
159 
в)  периметр  бойы  орналастыру  –  бұл  жағдайда  ДЭЕМ 
қойылған 
үстелдер 
кабинет 
қабырғаларының 
бойымен 
орналастырылады  (5.1-сурет,в).  Орналастырудың  бұл  нұсқасы 
санитарлық  ережелер  мен  нормалар  талаптарына  неғұрлым  сәйкес 
келеді.  
5.1-сурет.  Оқушылардың  жұмыс  орындарын  орналастыру 
нұсқалары 
Еңбек  қауіпсіздігі  тарапынан  және  жұмыс  кезінде  жарық 
түсірудің  тұрақты  деңгейін  қамтамасыз  ету  тұрғысынан  алғанда, 
оңтайлы  нұсқасы  ЭЕМ  тұрған  жұмыс  үстелдерін  периметр  бойы 
орналастыру  болып  табылады,  бұрышта  орналасқан  екі  көршілес 
үстелдің арасы кемінде 2 метрден тұруы қажет.  
Информатика 
кабинетінде 
қатармен 
орналастыру 
ұсынылмайды,  себебі  іс  жүзінде  ДЭЕМ  тұрған  үстелдердің  арасына  
2 метрден қамтамасыз ету өте қиын.  
ДК  және  ЕМ  пайдаланушылардың  бір  жұмыс  орнына 
электронды-сәулелі түтік негізінде (бұдан әрі  – ЭСТ), соған қоса бой 
жазу объектілеріне арналған аудан, қатармен орналастырғанда  6 м
2 
кем емес, ортада және периметр бойымен орналастырғанда  – 4 м
2
, 
кез  келген  орналасу  кезінде  тегіс  дискретті  экрандар    (сұйық 
кристалды,  плазмалы)  негізінде  ЕТ  пайдалану  кезінде  –  4м
2 
құрайды 
[17].  
ОЖО-ны орналастыруда мына санитарлық-гигиеналық талаптар 
қойылады:  
-  периметр  бойымен  орналастыру  кезінде  мына  аралықты 
сақтаған  жөн:  терезе  ойығы  бар  қабырға  мен  ДЭЕМ  тұрған 
үстелдердің  арасы  –  0,8  метрден  кем  болмауы  тиіс;  терезе  ойығына 
қарама-қарсы  қабырғалар  жанындағы  үстелдер  0,1  метр  қашықтықта 
орнатылуы керек; 
-  оқушылардың  кабинеттегі  жұмыс  орны  мұғалімнің  және 
оқушылардың  сабақ  үстінде  жұмыс  орнына  еркін  жетуді  қамтамасыз 
етіп,  оқушылар  мен  мұғалімнің  белсенді  қарым-қатынас  жасауына 
а) Қатармен 
орналастыру 
б) Ортада  қарама-қары 
топтап орналастыру 
в) Периметр  бойы 
орналастыру 

 
160 
мүмкіндік беруі қажет.  
Оқушылардың  ДЭЕМ  немесе  БДТ  тұрған  жұмыс  үстеліне 
дұрыс  отырғызу  –  мүшелер  мен  ағза  жүйесінің  қалыпты  қызмет 
етуіне,  қабырға  мен  көз  қызметінің  бұзылуын  алдын  алуға, 
денсаулықты  және  жұмыс  қабілеттелігін  сақтауға 
 
әсер  етеді. 
 
Оқушылардың дұрыс орналастырылуын жоғарыда аталған талаптарға 
сәйкес орындық пен үстелдің таңдалуы қамтамасыз етеді.
 
 
Дұрыс отырғызу кезінде оқушылар тік, еңкеймей отыруы керек. 
Арқа  жауырынның  төменгі  бұрыштары  тұсына  тіреліп,  білек  иықтан 
төмен  тік  бұрыш  жасап,  пернетақта  орналасқан  үстел  бетіне  тірелуі 
тиіс, сол арқылы иық пен қол бұлшық етінен статикалық күш түседі. 
Орындықтың  ұшы  оқушыға  қарама-қарсы  тұрған  үстелдің  ұшына  
5-7  см-ге  кіруі  керек.  Жіліншік  пен  жамбас  арасында  түзілге  бұрыш 
90-120° болуы керек, табан еденге немесе аяқ қойғышқа тірелуі керек. 
Бейнемонитор  экраны  мен  көздің  арақашықтығы  60-70  см  құрауы 
қажет.  
5.2.2. Информатика кабинетін жарықтандыру 
Информатика кабинеті табиғи және жасанды жарықтандырылуы 
қажет.  Әлсіз  жарықтандыру  кезінде  бейнетерминалмен  жұмыс 
күрделене түсіп, көздің көру қабілеті әлсірейді.  
Жасанды  жарықтандыру  кезінде  люминесцентті  шамдарды 
пайдалануға  болады.    Жергілікті  жарықтандыру  шамдарынан  қатты 
қыздырылатын,  соның  ішінде  энергияны  үнемдеуші  шамдар 
қолданылады [17, 28]. 
Табиғи жарық солтүстікке және солтүстік-шығысқа бағытталған 
терезелер арқылы түседі. Табиғи жарықтың басым бөлігі сол жақтан, 
кейде оң жақтан да болуы ықтимал. Жарықтың негізгі ағысы алдынан 
және артынан болмауы керек.  
ОЖО  орналастыру  кезінде  тікелей  күн  сәулесінің  түсуіне, 
шамадан  тыс  контрасты  және  дисплей  экранында  жарықтың 
шағылуын  болдырмау  қажет.  Сол  үшін  терезе  ойықтары  жалюзи 
сынды  қолдан  реттеуші  құрылғымен,  ашық  түсті  тығыз  матадан 
бүктеліп  тігілген  біртүсті  шымылдықпен,  сыртқы  күнқағармен  және 
т.б.  жабдықталуы  тиіс.  Шымылдыққа  қойылатын  талаптар  бар:  оның 
түсі  қабырға  бояуымен  және  жиһазбен  үйлесуі  керек  (қара  түсті 
қолдануға  болмайды),  көлденең  ұзындығы  терезеден  2  есе  артық 
болмауы тиіс.  

 
161 
5.3. Информатиканы оқыту құралдары  
5.3.1. Информатиканы оқыту құралдарының құрамы  
Оқу  үрдісін  дұрыс  ұйымдастырудың  қажетті  компоненті  оқыту 
құралдары  болып  табылады.  Информатиканы  оқыту  кезінде  оқыту 
құралдарын  құрастыру  және  оларды  пайдалану  әдістемесі  мен 
теориясы бойынша білім айтарлықтай артады.  
Біріншіден,  оқулықтардың  көптеген  авторлары  информатиканы 
компьютерлік  техниканың  көмегімен  ақпаратты  түрлендірудің  және 
пайдаланудың түрлі аспектілерін зерттейтін ғылым деп  түсіндіреді. 
Екіншіден,  информатика  курсында  компьютер  оқу  әрекетінің 
құралы  және  зерттеу  объектісі  ғана  емес,  оқыту  құралы  ретінде  де 
қолданылады.  
Соңғы  кездері  оқыту  құралдары  түбегейлі  өзгеріп  кетті: 
олардың  құрамына  электронды  оқулықтар,  Интернет  құралдары, 
мультимедиа,  педагогикалық  бағдарламалық  құралдар  (ПБҚ)  және 
т.б.  енді.  Мульти-медиапроектормен  электронды  тақтаны  және 
Интернетке шығу тетігі бар компьютерді пайдаланып сабақ жүргізетін 
бүгінгі  мұғалім,  үйреншікті  «бор  технологиясын»  пайдаланатын 
әріптесінен басым түсетіні айдай анық.  
5.2-суретте 
ұсынылған  сызбада  информатиканы 
оқыту 
құралдары  мына  топтар  бойынша  жіктелген:  оқытудың  техникалық 
құралдары  (ОТҚ),  бағдарламалық  қамсыздандыру,  ақпараттық 
құралдар (баспа және электронды), материал құралдары [27]. 
Оқыту  құралдарын  пайдаланып  сабақ  өткізу  әдістемесі  
(Л.П. Прессман
1
): 
а) сабақ  мақсатын,  оның  мазмұнын,  материалды  оқыту 
логикасын сараптау;  
б) оқушылар меңгеруі тиіс басты элементтерді бөліп алу;  
в) оқу  материалын  құрылымдық-мағыналық  блоктарға  бөлу, 
бұрын  оқытылған  материалмен  байланысын  анықтау;  оқыту 
құралдарын пайдалануды қажет ететін топтарды анықтау;  
г) қажетті оқыту құралдарын таңдау және құру; 
д)  оқыту  құралдарының,  сондай-ақ  оларды  пайдалану  арқылы 
оқушылардың  танымдық  қызметін  ұйымдастыратын  әдістер  мен 
амалдардың рөлін және орнын анықтау. 
Біздің  ойымызша,  ұсынылған  алгоритм  сабақ  жоспарының 
құрамдас бөлігі болуы тиіс. 
                                                 
1
 
Прессман Лев Павлович (1924–1996) – п.ғ.д., профессор, Ресейдің Білім академиясында оқыту 
құралдары ғылыми зерттеу институтында істеген, көптеген медиа жобаларды басқарған.