83
байланыстырады. Туберкулез мәселелері Ғылыми орталығы, М.Ә. Айтқожин
атындағы ИМБиБ және Назарбаев Университеті ғалымдары M. tuberculosis
микобактериялар штамдарының генетикалық вариабельділігін зерттеуді
жалғастыруда.
Beijing тұқымдас штамдар Қазақстан үшін аса эпидемиялық қауіп
төндіреді, өйткені ол көптік дәрілік тұрақтылығы бар туберкулез
жағдайларының басты себебі болып табылады, бірақ бұл штамдардың
таралу ошағын анықтау мүмкін емес. Туберкулезге қарсы диспансерлер мен
пенитенциарлы мекемелердің пациенттерінен бөлінген штамдар анализі.
Бұрын жүргізілген зерттеулерде бір емес бір уақытта бірнеше
M. Tuberculosis штамдарымен ауру шақырылған жағдайларды анықтады.
Бұрын
анықталған
160
қазақстандық
изоляттардың
генетикалық
профильдері жасалған дерекқордың негізі болды және молекулалы-
эпидемиологиялық жұмыстар жүргізу кезінде рефернс ретінде қызмет етеді.
24-MIRU-VNTR анализінде қолданылатын 24 вариабельді локустардың
ішінде жеке аллелді нұсқалардың кездесу жиілігі туралы алынған деректер
негізінде 10 ең көп ақпаратты локустармен негізделген типтеудің
редуцияланған схемасы әзірленді. Бұл комбинацияны қолдану ҚР аумағында
генетикалық тұқымдарды және жеке генотиптерді дифференциациялауға ең
аз қажет локустар санын айтарлықтай азайтуға мүмкіндік береді, бұл
сондай-ақ жеткілікті дискриминациялау қабілеттілікті сақтай отырып,
анализ жасау жұмыстарының көлемін азайтуға себепкер болады.
Қазақстанда туберкулезге қарсы үдемелі технологияларды енгізу өзекті
мәселе болып тұр. ҚР туберкулез жұқпасының таралуын бақылау құралы
ретінде бірыңғай кешенді молекулалы-эпидемиологиялық мониторинг
жүйесін іске асыру мақсатында менеджмент жүйесінің ИСО 9001-2009 (2011
ж. маусым айынан) сәйкес GLP сапа сертификатын және Германиядағы
Борстель
(БДСҰ
туберкулез
орталығы)
Супранационалды
лабораториясының сыртқы сапаны бақылау халықаралық сертификатын
алған МҰО референс – лабораториясы құрылды. Қазіргі күнде туберкулез
ауруына шалдыққандардың Ұлттық тіркелімі және үнемі жұмыс істейтін
мониторинг және республика бойынша ТМҒО өткізілетін туберкулезге
қарсы
іс-шараларды
бағалау
жүйесі
енгізілген.
Туберкулезді
диагностикалаудың инновациялы молекулалы-генетикалық экспресс әдістері
енгізілді (2 тәулік ішінде мультирезистентті туберкулезді анықтауға
мүмкіндік беретін HAIN–тест, 2 сағат ішінде анықтайтын Xpert–TB).
Клапанды бронхоблокациямен бірге силиконды имплантты қолдану арқылы
өкпенің туберкулезбен зақымдалған жерінің гиповентиляциясы мен
ателектазын шақыра отырып дренаждаушы кеңірдек тарамдарын
оқшаулауға бағытталған кең ауқымды дәрілік тұрақтылығы бар туберкулез
ауруларын хирургиялық жолмен емдеудің жетілдірілген әдісі енгізілуде.
Бұл әдіс дені сау халыққа өте қауіпті болып табылатын кең ауқымды дәрілік
тұрақтылығы бар ТБ ауруларды емдеп шығаруға және аурулар контингентін
азайтуға мүмкіндік береді.
84
ТМҰО соңғы 2-3 жылдағы басты жетістіктері: өте ауыр емделетін
туберкулездің мульти- және супертұрақты түрлерімен ауыратын ауруларды
емдеудің жаңа схемасы енгізілді. Дер кезінде тіркеуге және ауырған кезінен
бастап диспансерлік тіркеуден шыққанға дейінгі аурудың тағдырын
қадағалауға мүмкіндік беретін туберкулезге шалдыққандардың Ұлттық
тіркелімі енгізілді.
MTBDR-plus молекулалы-генетикалық әдісі негізінде алғаш рет
Қазақстанның әртүрлі аймақтарындағы туберкулезге шалдыққандардың
rpoB, katG, inhA генасындағы туберкулез микобактерияларының ДНК –дағы
мутациялар ерекшеліктері зерттелді.
ҚР азаматтық және пенитенциарлық денсаулық сақтау секторларында
алғаш анықталған және созылмалы дәрілік тұрақтылығы бар өкпе
туберкулез түрлеріне шалдыққан аурулардың rpoB, katG, inhA
геналарындағы туберкулез микобактерияларының ДНК-дағы мутациялар
ерекшеліктері зерттелді.
MIRU-VNTR-анализ әдісімен типтелген M. Tuberculosis штамдарының
молекулалы-генетикалық әртүрлілігін кешенді бағалау жүйесі әзірленді.
Алғаш рет Қазақстанның азаматтық секторында тұратын өкпе
туберкулезі
ауруына
шалдыққандардан
бөлінген
туберкулез
микобактерияларының
изоляттарын
MIRU-VNTR
типтеу
негізінде
генетикалық тұқымдастықтың 6 түрі анықталды, бірақ Beijing тұқымдас
изоляттар басым (82%).
Алғаш рет КДТ ТБ ошағында байланыста болған балалар мен
жасөспірімдерге химиопрофилактиканың тиімділігі зерттелді және оларды
бақылау ұсынымдары берілді. Туберкулез гонитінің экспериментті үлгісін
емдеу үшін туберкулезге қарсы ПИРЭФ 4 препараты арқылы теңіз
шошқасына құйылған наномайды клиникаға дейінгі зерттеу жүргізілді.
Онкология саласында, обыр (рак) шартты түрде емдеуге болатын ауру
саналатынына қарамастан, ол жыл өткен сайын миллиондаған адамдардың
өмірін жалмауда. Хирургиялық амалдар, сәуле және химия терапиясы
сияқты ісікке қарсы емдеудің дәстүрлі әдістері көбінесе осы қорқынышты
аурудың алдында дәрменсіз болып отыр.
Қазақстанда онкологиялық аурулардан болатын өлім-жітім халықтың
жалпы өлім-жітімінде екінші орында. Жыл сайын обырдан 17000 адам көз
жұмады, олардың 42%-ы – еңбекке қабелітті жастағы адамдар. Халыққа
онкологиялық көмек көрсетуді бас ұйым – Қазақ онкология және радиология
ғылыми зерттеу институты, 17 онкологиялық диспансер (ООД – 13, РОД – 2,
ГОД – 2), 2 онкологиялық бөлімше (Батыс Қазақстан мемлекеттік
университетінің Ақтөбе МО және Жезқазған өңірлік көпбейінді ауруханасы
жанында) жүзеге асырады. Жыл сайын Қазақстанның стационарлық
онкологиялық ұйымдарында 80 мыңға жуық науқас емделеді және
Қазақстанның шамамен 2,5 миллион тұрғыны скринингтік онкологиялық
тексерістен өтеді.
Достарыңызбен бөлісу: |
