ҚР ҚН 5.01-06-2013
9
түтін сорғыштардың, желдеткіштердің және осыған ұқсас машиналардың іргетастарын
жобалауға таралады.
6.3.2 Айналатын бӛлшектері бар машиналардың іргетастарын рамалық, қабырғалық,
массивтік немесе жеңілдетілген етіп жобалау керек.
Іргетастың конструктивтік жүйесін таңдау кезде іргетастың машина валының осьі
арқылы ӛтетін вертикаль жазықтыққа қатысты симметрияны сақтау керек.
Қабырғалық іргетастарды мейлінше машина мойынтіректерінің астында орналасқан
кӛлденең қабырғалармен жобалау керек.
6.3.3 Қуаттылығы 25 мың және одан да кӛп кВт турбоагрегаттардың іргетастарын
кез-келген іріліктегі және ылғалдылықтағы борпылдақ, майда және шаңды су сіңіргіш кез-
келген тығыздықтағы құмдарға, I
L
0
6 ағу кӛрсеткіші бар шаңды-сазды топырақтарға,
сондай-ақ 10 МПа (100 кгс/см
2
) кем деформация модулі бар топырақтарға, суффозияның
су сіңірген күйіне ұшыраған топырақтарға сүйеуге жол берілмейді. Осы аталған
топырақтарға сүйенетін қадалар үшін күш түсетін қабілеттілікті ұзақ уақыт әрекет етуші
динамикалық жүктемелерді далалық сынау нәтижелері бойынша анықтау керек.
6.3.4 Қисық тиекті-шатундық механизмі бар машиналардың іргетастарын массивтік
немесе қабырғалық етіп жобалау керек, ал жеке жағдайларда қисық тиекті-шатундық
механизмі вертикаль орналасқан машиналар үшін рамалық іргетастардың құралын
қарастыруға жол беріледі.
6.3.5 Массивтік
іргетастарды
тұтас,
машинаның,
жабдықтың
және
коммуникацияның бӛлшектерін орналастыру үшін қажетті шұңқырлары, құдықтары мен
тесіктері бар конструктивтік арматураланған бетон массив түрінде жобалау керек.
6.3.6 Машиналардың іргетастарына жеке алаңдар мен тіректерді, сонымен қатар
ғимарат
конструкциясымен
қосылмаған,
жанасқан
іргетастар
арасындағы
арақабырғалардың салымдық телімдерін еркін сүйеуге жол беріледі.
6.3.7 Балға іргетастарын қатты тақтайша немесе монолиттік бұғат түрінде, құлайтын
бӛлігінің массасы 3 тоннаға дейінгі балғаларды қоса, жобалау керек. Бір ортақ іргетасты
олар бір сызықтың бойынша орналасқан жағдайда, бірнеше балғаның астына орнатуға
жол беріледі.
6.3.8 Бірнеше балғаның астына ортақ іргетасты жобалау кезінде, бір сызытың
бойында орналасқан балғалардың арасындағы қашықтықты қызмет кӛрсету және балғаны
жӛндеу шартынан, сонымен қатар технологиялық процестің талаптарынан шыға,
минималдық етіп таңдауға кепілдеме беріледі.
6.3.9 Бір іргетасқа қатарынан тӛрттен аса балғаларды орнату кезінде, соңғы
балғаларды олардың ауыртпалық орталығы іргетас инерциясының ең үлкен негізгі
жазықтығында болатындай және іргетас орталығына симметриялы орналасатындай етіп
орнату керек. Бұл жағдайда іргетасты серпінді негіздемедегі арқалық ретінде есептейді.
6.3.10 Балға іргетастарының тербелістері мен олардың қызмет кӛрсетуші тұлғаға,
технологиялық процестерге, жақын орналасқан жабдыққа және ғимарат пен имараттың
конструкцияларына зиянды әсер етуін азайту үшін, әдетте, балға іргетастарының дірілін
оқшаулауды қарастыру керек.
6.3.11 Дірілді оқшаулағышты қолдану құлайтын бӛлігінің массасы 1 тонна және одан
да кӛп балға іргетастары үшін, егер темір цех ғимаратының балға іргетастары мен күш
ҚР ҚН 5.01-06-2013
10
түсетін құрылыс конструкциялары негіздемелері майда және шаңды су сіңіргішті
құмдардан құралған болса, міндетті болып табылады.
6.4 Қҧю ӛндірісінің қалыптық машиналарының іргетастары мен жиналмалы
темірбетон ӛндірісіне арналған қалыптық машиналардың іргетастарын жобалау
6.4.1 Құю ӛндірісінің қалыптық машиналарының іргетастарын, әдетте, темірбетон
массивтік етіп жобалау керек.
6.4.2 Жоспардағы іргетастардың негізгі ӛлшемдері қалыптық машиналардың
механизмдерінің ӛлшемдері мен орналасуынан, іргетас денесінде туннельдердің, арналар
мен шұңқырлардың орналасуынан шыға анықталуы керек. Конструктивтік анықталған
іргетастардың ӛлшемдерін есептеп тексеру керек.
6.4.3 Айналмалы-лақтырмалы механизмі бар қалыптық машиналарды айналмалы-
лақтырмалы механизмін құрылыс конструкцияларының жағына қаратып, іргетасқа
орналастыру керек.
6.4.4 Айналмалы-лақтырмалы
механизмі
бар
қалыптық
машиналардың
іргетастарының айналмалы тербелістерін азайту үшін динамикалық жүктеменің
қосымшасының эксцентриситетін соққылық жүктеменің қосымшалау нүктесінің орын
ауыстыруы болатын іргетас табаны жағының 5-10% ӛлшеміне дейін шектеу керек.
6.4.5 Машина іргетасының ауыртпалық орталығы мен іргетас табанының
ауыртпалық орталығында орналасқан эксцентриситет, табанның ауыртпалық орталығы
динамикалық жүктеменің қосымшалану жағына қарай орын ауыстыратын бағыттағы
іргетас табаны жағының ӛлшемінің 15% жете алады
6.4.6 Майда немесе шаңды су сіңіретін құмдармен тӛселген негіздеме кезінде, жүк
кӛтергіштігі 10 тс және одан да асатын машиналар үшін іргетастарды діріл оқшаулайтын
етіп жобалау керек.
6.4.7 Осы
бӛлімнің
талаптары
жиналмалы
темірбетон
бұйымдар
мен
конструкциялардың ӛндірісіне (қалыптасуына) арналған машиналардың:
серпінді тіректердегі діріл алаңдарының;
серпінді тіректердегі діріл-соққылық алаңдардың;
қозғалатын бӛлшектерінің еркін құлауы бар соққылық (жұдырықтық)
алаңдардың;
стационарлық және сырғитын діріл таңбалардың түрлерінің іргетастарын
жобалауға таралады
6.4.8 Жиналмалы темірбетон ӛндірісі үшін қалыптық машиналар астындағы
іргетастарды массивтік тақтайша немесе бұғат түрінде жобалау керек.
6.4.9 Іргетастағы жұмыс орны МемСТ 12.1.012-78 талаптарына сәйкес дірілден
қорғалуы керек.
6.4.10 Жоғары формадағы (мысалы кассеталық) бұйымдарды қалыптастыру кезінде
қалыптың (кассеталардың) маңындағы алаңдарға қызмет кӛрсететін қалыптық
машиналардың іргетастарына сүйеуге және олармен қосуға жол берілмейді.
6.4.11 Дірілдік, діріл-соққылық және соққылық алаңдардың астына, сонымен қатар
стационарлық діріл таңбаларының астына іргетастарды іргетас табаны алаңының
