127
технологияның түрі. В.П.Беспалько деңгейлеп, саралап оқытудың жаңа
жолдарын ұсынып, оны төмендегідей деңгейлерге жіктейді:
Бірінші - оқушылық деңгей. Аталған деңгейде ұсынылатын тапсырмалар
бағдарлама талабына сәйкес беріледі.
Екінші - алгоритмдік деңгей. Бұл деңгейде тапсырмалардың мазмұны
күрделендіріле ұсынылады.
Үшінші - ізденушілік деңгей. Бұл деңгейде ұсынылатын тапсырмалар
оқушыны ізденушілікке жетелейтіндей болуы шарт. Олар өзара сабақтастыққа,
жүйелілікке негізделіп, оқушылардың танымдық қабілетін мен танымдық
құзіреттілігін жетілдіруге бағытталады.
Төртінші
-
шығармашылық
деңгей.
Бұл
деңгей
оқушының
шығармашылық қабілетін, дарындылығын, талантын ұштауға, оның жеке
қабілетін дамытуға көмектесетін тапсырмалардан тұрады. Аталған деңгей
тапсырмалары оқушының бүкіл қабілетін дамытып, жетілдіруге ықпал етеді
[108,28б].
Деңгейлеп оқытуда мұғалім ақпарат беруші және ұйымдастырушы, кеңес
айтушы қызметін ғана атқарады. Деңгейлеп саралап оқыту технологиясының
алдына қойған мақсаты оқытуды оқушының әр түрлі топтарына,
ерекшеліктеріне сай бейімдеу, ыңғайлау. Оқушылардың өзіне деген
сенімділіктерін қалыптастыра отыра, деңгейлік шығармашылық тапсырмалар
және жазба жұмыстарын орындау арқылы шығармашылық деңгейге көтерілуін
анықтау. Деңгейлеп оқыту технологиясы оқушылардың шығармашылық
қабілеттерін арттыруға мүмкіндік береді. Оқушылар оқушылық, алгоритмдік,
ізденімдік және шығармашылық деңгейдегі тапсырмаларды орындау арқылы
белгілі бір жетістіктерге жетеді. Деңгейлік тапсырмалар оқушылардың білімге
деген ынтасын арттыруға ықпал етеді.
Мысалы, деңгейлеп оқытуды көптеген мұғалімдер төмендегідей жолмен
қолданады:
Өткенді пысықтау. Үй тапсырмасын сұрау.
Ұйымдастыру кезеңі. Оқушыларды психологиялық тұрғыдан дайындау.
Жаңа тақырыпты меңгерту.
Деңгейлік тапсырмаларды орындау. Оқушыларға үш деңгейлік
тапсырмалар ұсынылады.
1-ші деңгей (репродуктивтік) – стандартты ең аз қажетті көлемін
қамтиды.
2-ші деңгей (алгоритімдік) – 1-ші деңгей тапсырмаларын тереңдетіп
олардың нәтижелерінің себеп-салдарын анықтайтын тапсырмалар.
3-ші деңгей (эвристикалық) – 2-ші деңгейдің нәтижелерінің басын қосып,
жалпылауға, қорытынды шығаруға арналған тапсырмалар.
Деңгейлеп оқыту технологиясының ұтымдылығы бұл технология
оқушының да, мұғалімнің де белсенді шығармашылық қызметін дамытуға
арналған. Бірінші деңгейдегі тапсырма мемлекеттік стандарттық деңгей
болғандықтан мұны оқушылардың барлығы орындауға міндетті. Екінші-үшінші
деңгей бірте-бірте күрделене түсетіндіктен оқушылар бұл тапсырмаларды
128
меңгертуге құқылы, ал төртінші деңгейдің тапсырмаларын шығармашылықпен
жұмыс істей алатын оқушылар ғана орындайды. Әрине, барлық оқушы 4-
деңгейді түгел орындап шыға алмауы мүмкін. Бірақ 1-2 деңгейді оқушылардың
барлығы дерлік орындай алады, ал білімді, алғыр оқушылар 3-4 деңгей
тапсырмаларын орындап алға озып кетуі ықтимал.
Оқушылардың оқу-танымдық әрекетін жетілдіруде модульдік оқыту
технологиясының мәні зор. Модульдік оқыту 1960 жылдардың аяғына қарай
АҚШ, Германия, Англия сияқты елдердің оқу үдерісіне еніп, қолданыла
бастады. Білім алушының мүмкіндігіне қарай модульдік оқытуда мәтіннің
мазмұны бөліктерге бөліп беріледі. Демек, модуль – іріленген мазмұнды
дидактикалық бірлік деп саналады. Энциклопедиялық сөздіктерде модуль (лат.)
«өлшем», «шама», «мөлшер» деген ұғымды білдіреді деп көрсетілген.
Ғалымдар
мен
зерттеушілердің
(Г.Қ.Нұрғалиева,
А.А.Гучинский,
Г.С.Кудебаева, Ю.У.Байсалов, Ю.К.Балашов, Н.Д.Никандров, т.б.) пікірлерін,
анықтамаларын сараптай келе, модульдің өзіндік ерекшелігін төмендегідей
түйіндеуімізге болады. Модуль арқылы білім алушылардың өздік ізденісіне
жол ашылады, олар әр бөліктер бойынша ойланады, қосымша материалды
пайдаланады, тұжырым, қорытынды жасайды. Бөлінген мәтіндермен жұмыс
жасай отырып, оларды толықтырады, қысқартады, мазмұнға сай өзгертулер
жасайды. Сөйтіп, олар оқу материалының дербес бөлік екеніне көз жеткізіп,
дәстүрлі оқыту мен модуль арқылы оқытудың ерекшеліктерін танып біледі.
Мысалы:
Кесте 5 – Дәстүрлі оқыту мен модуль арқылы оқытудың ерекшеліктері
Дәстүрлі оқыту
Модульдік оқыту
Оқытудың мақсаты айқын емес
Мақсат нақты, айқын
Оқыту нәтижесі ең соңында белгілі болады Нәтиже белгілі болғандықтан, оқушылар
соған жетуге тырысады
Оқу мәтіндерін жалпылама барлығы толық
беріледі
Мәтіндер бөлікке, модульге бөлініп
көрсетіледі
Мұғалім негізгі тұлға, өз пікірін жоғары
қояды
Мұғалім – бағыт беруші оқушының пікірін
үнемі ескереді
Оқушының қызығушылығы төмен, көп
белсенділік танытпайды
Оқушы өз пікірін білдіруге қорғауға,
дәлелдеуге белсенді
Мәтінді түсіндіру бір сарында өтеді.
Оқушы кейде жалығып, тындамайды,
өзіндік ізденіске түспейді
Әр оқушы материалды өз мүмкіндігіне сай
меңгереді, қызығушылық танытып,
тұжырымдар, қорытынды пікір айтуға дайын
болады
Олардың білімі сабақта ғана тексеріледі
Оқушы білімі әр модульден кейін тексеріліп
отырады
Модульдік оқыту берілетін білімнің оқушылардың жеке бастарының
ерекшеліктеріне, іскерліктеріне, жұмыс істеу қабілетіне, белсенділігі мен пәнге
қызығушылығына бағыттауға, оқыту жүйесін оқушының жеке басының игеру
қабілетімен үндестіру мәселесін іске асыруға мүмкінік туғызады. Ең бастысы
Достарыңызбен бөлісу: |
