126
Бізге ыңғайлы және ықшым болуы ҥшін
1
a
болсын деп есептейік. Онда,
0
1
)
2
(cos
2
2
2
4
r
r
Қисықтың полярлық координаталар жҥйесіндегі теңдеуі
2
r
-қа қарағанда
биквадрат теңдеу болғандықтан
2
r
-ты басқа
t
-параметрi арқылы ӛрнектеп
квадрат теңдеуін алуға болады.
0
1
)
2
(cos
2
2
2
t
t
4
)
2
(cos
4
2
2
D
.
1
)
2
(cos
)
2
(cos
2
4
)
2
(cos
4
)
2
(cos
2
2
2
2
2
2
2
2
,
1
t
1
)
2
(cos
)
2
(cos
2
2
2
r
болсын.
Қисықтың теңдеуі полярлық координаталар жҥйесінде ықшам тҥріне
келді. Осы қисықтың
-параметрінің кейбір мәндерінде графигін салып
кӛрейік. Айталық
1
болсын. Онда қисықтың графигі келесі 2-суреттегідей
болады.
(2-сурет,
1
)
Енді -параметрінің басқа да мәндеріндегі графигін салайық.
127
(3-сурет,
2
)
(4-сурет,
3
)
Осы бағытта біздің ойымызша кӛптеген ерекше жазық қисықтарды табуға
және олардың қасиеттерін зерттеуге болады.
Қазіргі уақытта мектеп қабырғасында ғылыми жоба орындау жҥзеге
асырылып отыр. Бҧл бағытта есепті шешуге қарағанда есептің тақырыбын,
зерттеу бағытын анықтау қиындық тудырады. Біздің ҧсынып отырған
тақырыбымыз осындай қиындықтардың алдын алудың бір жолы деп есептеуге
болады. Мысалы, жоғарыда айтылған
параметрінің әр тҥрлі мәндерінде
анықталған қисықтың тҥрлері әр тҥрлі болып отыр. 2-суретте қисықтың ерекше
нҥктелері бар. 3,4-суреттерде қисығымыз тегіс болып отыр. Бҧл жерде
оқушыларға әр тҥрлі есептерді беруге болады. Қисықтың ерекшеленген
нҥктелерін анықтау, қисықпен шектелген фигураның ауданын анықтау,
128
қисыққа жҥргізілген жанаманың теңдеуін жазу, қисықтығын анықтау және т.б.
Бҧл жерде
тҧрақты шама. Әрі қарай зерттеулер жҥргізгенде
-ны х,у-
айнымалыларына тәуелді деп қарастыруға болады. Ізделінді қисық ыңғайлы
шығуы ҥшін -ның арнайы тҥрін алуға болады.
Әдетте физикалық, механикалық кейбір қҧбылысты алып, соған
байланысты теңдеу анықталады. Біздің қарастырған бағытымыз басқаша.
Геометриялық қасиеті арқылы қисықты анықтау және оның ерекше қасиеттерін
зерттеу болып табылады.
Осы
ҧсынылып
отырған
ой
оқытушыларға,
ғылыми
жоба
орындаушыларға тақырып таңдауға бір кӛмегін тигізеді деп ойлаймыз.
МАТЕМАТИКАНЫ ОҚЫТУ АРҚЫЛЫ КӘСІПКЕРЛІККЕ БАУЛЫСАҚ
Аскарова М.К.
Қызылорда қ.,
И. Әбдікәрімов атындағы Қызылорда аграрлық техникалық колледжі
mayra.askarova.84@mail.ru
Жаратылыстану ғылымдарының кілті атанған математиканы қоғамдық
ғылымдардың, атап айтқанда экономика ғылымдарының тҥрлі салаларына
қолдану оң нәтижеге жеткізіп отырғаны ӛмір шындығы.
Сонымен бірге, Елбасының: "Ҧлттың бәсекелестік қабілеті бірінші
кезекте оның білімділік деңгейімен айқындалатынын "ерекше атап кӛрсетуінде
де ҥлкен маңыз бар. Ӛйткені кез-келген мемлекеттің рухани, әлеуметтік-
экономикалық дәрежесі сонда ӛмір сҥретін халықтың білім деңгейіне қатысты
бағаланады. Ендеше, еліміз сенім артып отырған бҥгінгі студент, ертеңгі
мамандар жаңа заман талабына сай, терең білімді, пайым-парасаты мол, ӛрелі
жастар болуы керек.
"Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жаңару жолында"- атты
Қазақстан халқына жолдауында Елбасы Н.Ә.Назарбаев: «XXI ғасырда білімін
дамыта алмаған ел тығырыққа тірелері анық. Біз болашақтың технологиялық
және ғылыми қамтымды ӛндірістері ҥшін кадрлар қорын жасақтауға тиіспіз.
Осы заманғы білім беру жҥйесінсіз әрі алысты барлап, кең ауқымды, жаңаша
ойлай білетін осы заманғы басқарушыларсыз біз инновациялық экономика қҧра
алмаймыз. Барлық деңгейдегі техникалық және кәсіптік білім беруді дамытуға
бағытталған тиісті шаралар қолдануымыз шарт деп бірінші кезекте, техникалық
мамандықтарды дамыту керек деп санаймын...»- деп атап кӛрсетті. Бҥгінде
білім - ғылымы мықты дамыған елдер барлық жағынан алда болатынына кӛз
жеткіздік. Біздің жастарымыз білім алу кезінде статистикалық материалдарды
дҧрыс пайдалана білу, оның практикада қолданылуын, экономикалық
заңдылықтарды тҥсіне білу және мамандыққа баулу (кәсіптік білімге икемдеу)
осы мақсатта мектептегі математика сабақтарында берілетін экономикалық
129
тәрбиенің маңызы зор деп білемін. Осы орайда математика сабағында
экономикалық тәрбие беру дегенімізді әркім ӛз бетінше жҥргізеді.
Неміс математигі К.Гаусс: «Математика - ғылымдар патшасы, ал
арифметика - математика патшасы» деген.Осы тҧжырымға терең ҥңілсек,
математика ғылымдар негізі екенін кӛреміз. Математиканы қолданбалы бағытта
оқыту кезінде экономикалық есептерді таңдап ала отырып, ӛзіндік қҧн, тҥсім,
бағалау, тиімді пайдалану нәтижесі, ӛндірістік техникалық ерекшеліктері
сияқты
экономикалық
ҧғымды
пайдаланатын
есептерді
қолданады.
Оқушыларға математика сабағында экономикалық білім беруде пәнаралық
байланыстың маңызы зор. Себебі, математикалық әдістер тарихта,
экономикалық географияда, қоғамтануда, физикада және т. б. пәндерде
кездесетін
экономикалық
ҧғымдар
мен
кӛрсеткіштерді
тҥсіндіруге
қолданылады.
Алайда,
экономикалық
мазмҧндағы
математикалық
есептер
оқушылардың жас ерекшеліктеріне, білім деңгейіне сай болуы керек. Кез
келген
қоғамда
материалды,
әлеуметтік,
интеллектуалды
ӛндіріс
ресурстарының шектеулі саны болады.
Сондықтан да қоғамға кҥнделікті ҥш негізгі есепті шешуге тура келеді:
1. Қандай товарлар және қандай кӛлемде шығарылуы тиіс;
2. Бҧл товарлар қандай ҥлгіде шығарылуы керек;
3. Бҧл товарлар кім ҥшін шығарылуы керек.
Қай товарға сҧраныс кӛп болған болса, сол товарды ӛндіруде кӛбірек
пайда табуға болады. Ӛндірушінің бір ғана ӛнім тҥрі емес бірнешеуін
ӛндіруінен ҧсыныстың ӛзгеруі мҥмкін. Егер ӛндірілмеген ӛніміне баға артатын
болса, онда ӛндірушілер сол ӛнім тҥрін шығаруға ҧмтылады. Мысалы,
компьютерлерге сҧраныстың кӛбеюіне сәйкес кӛптеген жиһаз шығаратын
фабрикалар компьютерге арналған жиһаздар шығара бастайды.
Ол ӛмір талабынан, ғылыми - техникалық прогрестік дамуынан
туындайды.
Оқушылардың
мектеп
қабырғасында
жҥріп
меңгерген
математикалық білім, білік, дағдылары олардың ӛндірісте ӛздігінен білім
жетілдіруіне негіз болады. Кез келген ӛндіріс орындарында техниканы,
шикізатты, жанар - жағар май, энергия ресурстарын, азық - тҥліктерді тиімді
пайдаланудың және жҧмысты тиімді ҧйымдастырудың қажеттілігі туады.
Осындай кӛптеген мәселелерді қамтитын кҥнделікті ӛмірде жиі қолданатын
мазмҧнды есептерді іріктеп алып, ҧсынуға болады.
Қазіргі уақыттағы білім беру қызметкерлерінің алдында тҧрған басты
мақсат - еліміздегі білім беруді халықаралық деңгейге кӛтеру және білім
сапасын кӛтеру, жеке тҧлғаны қалыптастыру, қоғам қажеттілігін ӛтеу, оны
әлемдік білім кеңістігіне кіріктіру болмақ.
Математикалық білімнің сапасы мен оның кҥнделікті ӛмірдегі
қолданымын, сабақ тиімділігін арттыруға, табиғатты негізгі байлық деп
тҥсінуге кӛмектесетін экономикалық білім мен тәрбие беруге, математикалық
білім беруді ізгілендіруге мҥмкіндік береді. Әсіресе, мҧны математика сабағы
арқылы шешу қолайлы. Оқушылар сабақта экономикалық білім ҧжымдарымен
Достарыңызбен бөлісу: |
