Шәкәрім философиясының негізгі өзегі адам болып табылады. Адамның мәні оның дүниені танып білуінде, ол тек адамға ғана оның табиғатына тән нәрсе дейді

Шәкәрім философиясының негізгі өзегі адам болып табылады. Адамның мәні оның дүниені танып білуінде, ол тек адамға ғана оның табиғатына тән нәрсе дейді.

Ол “Үш анықта” дүниенің жаратылуы барлықтың бәрі өздігінен жаратылып жатыр оны былай қылайын жаратқан ие жоқ деген жол бұрыннан айтылып келе жатса да бұл идея XVII-XIX ғасырларға дейін Еуропада кең таралып келді.

Осыған орай Шәкәрім өз трактатында айтылып жүрген осы бес нақты дәлелдерді келтіреді. Олар мына төмендегідей:

• Осыған орай Шәкәрім өз трактатында айтылып жүрген осы бес нақты дәлелдерді келтіреді. Олар мына төмендегідей:
• 1 - дәлел: қайта айналыс жолы. Барлық нәрсенің түп себебі бұрыннан бар қуатты дене (сила вещества) атом. Әр нәрсені өсіп-өндіретін сол дүниеде еш нәрсе жоғалмайды, бірақ өзгереді.
• 2 - дәлел: жаратылыс жолы. Мұқым барлықтың бәрін бар қылып тұрған жаратылыс жолы. Сондықтан біліп жаратушы ие деген бекер сөз. Бұл дәлел Дарвиннің табиғи эволюциялық сұрыпталу теориясымен тікелей сәйкес келген тұрса да бірақ оны Шәкәрім Литерие деген философтың атымен байланыстырды.
• 3 - дәлел: тұқымдастықтың жолы. Жоғарыда айтылғандай, бар нәрсе өздігінен жаралып жатқан соң, жаратушы деген жоқ. Құрғақтағы хайуандар, адамдар өсімдіктер, құстар-бәрі теңізден туған;
• 4 - дәлел: дене сезімі. Біз әр нәрсені денедегі сенімімізбен білеміз. Мұқым барлықтың бәрі жаралыс жолымен еріксіз болып жатқанын көріп біліп тұрмыз.
• 5 - дәлел: әр түрлілік. Барлық дүниеге қарасаң тасы, ағашы басқа өсімдіктер, хайуандар, адамдар, су, от сияқты, тіпті , біріне-бірі ұқсамайды. Бұл нені көрсетеді? Бұл нәрсе қалай болса солай кезі келгендіктен себебіне қарай жаралып жатыр. Оны былай болсын деп жаратушы жоқ екені осыдан мәлім дейді. Бұл Ғайсадан үш жүз жыл бұрынғы Демокрит сөзі”.