Шабдалымы жақсы көретіндер клубы

даған  жеке  адамдар  есебінен  қаржыландырылады,  бірақ  оның  анық 

иесі  болып  ешкім  есептелмейді.  Жүйені  шақырылған  ерікті  адамдар- 

дан құралған “Интернет архитектурасының Кеңесі” басқарады.

Жүйе  1984  жылы  құрылған,  қазір  оны  мөлшермен  алғанда  қырық 

миллиондай  адам  пайдаланады.  Интернет  уақыт  сайын  өзгеріи 

отырады,  себебі  өздері  үшін  бағдарлама  жазып,  одан  кейін  оны  тілек 

білдірушілерге тарататын маман қолданушылары көп.

Жаңа  серверлер  үнемі  пайда  болады,  ал  бұрынғылары  өз 

“репертуарларын" жаңартады.  Ақпараттар легі үздіксіз өсуде.

Интернетпен  байлансыудың  ең  кең  тараған  және  арзан  тәсілі  — 

модем  жэне  телефон  жүйесі  арқылы  байланысу.  Осыған  байланысты 

Интернетке  қосудың  қызмет  көрсету  көлемдері  мен  бағасы  жағынан

бір-бірінен өзгешеленетін үш түрі  бар:

1. 

почталық

  —   кез-келген  Интернетті 

қолданушымен  тек

электронды пчта арқылы алмасуға рұқсат береді, ең арзан түрі;

2. on-line  тәртібінде 

сеанстік

  (“тікелей  байланыста”) —  диалогтік 

тәртіптегі жұмыс —  жүйесінің барлық мүмкіндігі сеанс уақытында;

3

.тура

  (жеке),  ең  қымбат  тұратын  —   барлық  мүмкіншілігі  кез-

келген уақытта.

Сеанс  тәртібіндегі  жұмыс  кезінде  Интернетке  кіру  көбінесе 

провайдерлерден  (англ.  provide  —   рұқсат  беру,  қамтамасыз  ету), 

Интернеттің  кейбір  бөліктеріне  кіруге  жэне  оның  пайдалану- 

шыларына  алуан  түрлі  қызметтерді  жеткізіп  беретін  фирмалардан

сатып алынады.

Интернеттің  кейбір 

маршрутизаторлардың 

көмегімен  өзара 

байланысатын  учаскелерді  эр  түрлі  архитектурадағы  жүйелерді 

ұсынады.  Жіберілетін  мәліметтер,  пакеттер  деп  аталатын  кішігірім 

тиісті  бөліктерге  бөлінеді.  Әрбір  басқа  пакеттерге  қатысы  жоқ  пакет

жүйе бойынша орналастырылады.

Интернеттегі  жүйелер  бір-бірімен  шексіз  байланыста  болады, 

себебі  мәлімет  беруге  катысатын  барлық  компьютерлер  TCP/IP 

комуникациясының біркелкі протоколын  пайдаланады.

Шындығында  TCP/IP  протоколы  —   жүйедегі  мәліметтерді 

жіберудіңәр түрлі  аспектілерін анықтайтын эр басқа екі  протокол.

.  TCP  протоколы  (Transmission  Control  Protocol)  —   қателері  бар 

тіакеттерді  автоматгы  түрде  қайтадан  жіберетін,  мәліметтерді  жібе- 

ретін  баскару  протоколы;  бұл  протокол  жіберілген  ақпараттарды 

пакеттерге  бөлу,  қабылдаушы  пакеттеріндегі  ақпараттардың  дұрыс 

қалпына келтіруі үшін жауапты;

22

•  IP протокол (Internet  Protocol) — жүйеаралык озара әрекеттердің

протоколы.  Ол  паектті  адресіне  жіберу  жэне  кажет  пунктіне  беру

жолында  тұрған  бірнеше  жүйелерден  өту  мүмкіншілігін  жасауға 

жауапты протокол.

TCP/IP  протоколы  бойынша  акпараттарды  жіберу  схемасы 

мынадай:  TCP  протоколы  ақпаратты  гіакеттерге  бөліп,  оларды 

нөмірлейді;  одан  сон  1Р  протоколының  көмегімен  барлык  пакеттер 

қабылдаушыға  тапсырылады,  сол  жерде  барлык  пакеттердің  қабыл- 

данғаны  жайында  TCP  протоколының  көмегімен  тексеріледі;  барлық 

паекттер  кабылданып  болған  соң  TCP  протоколы  оларды  қажетті 

тэртігі бойынша орналастырады және бір тұтас етіп жинайды.

Әрбір  Интернетке  қосылған  компьютерлердің  бағалары  бірдей, 

өте сирек кездесетін екі мекен-жайы:  сандык ІР-мекен-жай (цифровой 

IP-адрес)  және  символды  домналық  мекен-жайы  (символический 

доменный адрес) бар.  Мекен-жайды (адрестерді) тағайындау мынадай 

схема 

бойынша 

жүргізіледі: 

Жүйелі 

ақпараттық 

Орталык

халықаралық  ұйымы  локальды  жүйелердің  кожалары  (иелеріне) 

мекен-жайлардың  топтамасын  береді,  ал  қалғандары  накты  мекен- 

жайларды өз еріктеріне бөледі.

ІР-компьютердің  адресі,  онын  ұзындығы  4  байт.  Әдетте  бірінші 

және  екінші  байттар  жиі  адресін,  ал  үшінші  байт  жүйе  бөлімшесінің

мекен-жаиын,  ал  төртіншісі  -   оөлімше  жүиенің  тармағының  адресін 

анықгайды.  ІР-ке  ьщғайльі  бөлу  үшін  адрес  нүктелермен  бөлініп  0- 

ден  255-ке  дейінгі  төрт  таңбалы  сандармен  жазылады,  мысалы: 

145.37.5.150.  Жүйне  адресі  —   145.37;  адрес  жүйе  бөлімшесінің —   5; 

компьютердің жүйедегі адресі —  150.

Сандык  адрестен  домналык  (англ.  domain  —

адрестен  домналык  (англ.  domain  —   облает),  адрестің 

айырмашылығы  онын  символикалығында  жэне  оны  адам  есте  жаксы 

сақтайды.  Домналық  адрсетің  мысалы,  barsuk.les.nora.ru.  бұл  жердегі 

домна barsuk —  компьютердің анык атауы,  өз ІР-адресі  бар, домна les

—   өзі  компьютерге  берілген  топтың  атауы,  домна  nora  les  —  

домнасына  атау  берген  өте  ірі  топтың  атауы,  жэне  т.с.с.  Домналық 

адрес мэліметтер жіберу процессінде ІР-адресіне өзгереді.

Интернет жүйесінің негізгі сервиздері.

World  Wide  Web  (WWW,  “Әлемдік  өрмекші  торы”)  —  

гипертекстік,  дәлірек  айтканда,  Интернет  ресурстарын  іздеудің 

гипермедиалық ақпараттык жүйесі жэне оған кіру.

Г ипертекст

  —  компьютер  экранында  текст  элементтері  арасын- 

дағы магыналык байланыстарды тауып көрсетіп отырып, бір элемент-

23

тен екіншісіне  оңай көшіруге жағдай жасаитын ақпараттык құрылым. 

Гипертекстағы  тэжірбиеде  кейбір  сөздердің  асты  сызылады  немесе 

басқа түрге  боялады.  Сөзді  бөліп  көрсету  бұл  сөзге  қатысты тақырып 

кейбір  құжаттармен  қатысы  бар  екендігін  жэне  онда  өте  толық

қаралатынын білдіреді.

Гипермедиа

  —   егер  гипертексті  анықтауда  “текст”  сөзін  кез-

келген дыбыс графика бейнелеу деген ақпараттық түрлеріне ауыстыр- 

ғанда  не  шықса,  сол  текстік  ақпараттпен  қатар  басқа  да  кез-келген 

қос,  мысалы,  кодталған  дыбыс  немесе  графиканы  байланыстыруға 

болатындықтан  мұндай  гипермедиалық  нұсқаулар  болуы  мүмкін. 

Егер  бағдарлама  дүние  жұзілік  картаны  көрсетсе,  компьютерді 

пайдаланушы  мыщьтың  (комп.  тетігі)  көмегімен  картадан  қандайда 

бір  континенті  таңдаса,  бағдарлама  сол  мезетте  ол  туралы 

графикалық дыбыс жэне текстік ақпарат бере алады.

WWW  жүйесі  HTTP 

гипертекстің  жіберетін  протокол  деп 

аталатын  мәліметтер жіберетін арнайы  протоколда ұйымдастырылған 

(құрылған).  HTTP  “эйч-ти-ти-пи”,  деп  оқылады,  HyperText  Transfer

Protocol).

Барлық  WWW  жүйесінің  ішіндегілері  сайт  (англ.  site  —  участке) 

деп аталатын. WWW-беттерден тұрады.

WWW-беттері 

(сайттар) 

—   World 

Wide 

Web 

жүйесінің 

гипермедиалық  құжаттары.  Олар  HTML  (Hypertext  markup  language) 

гипертекстік таңбаларының тілінің көмегімен жасалады.

HTML  тілі  құжаттар  текстіне  арнайы  бұйрықтық  фрагментер—  

тэги  (англ.  tag  —   "этикетка,  ярлык")  қосуға  құқсат  береді,  осылайша 

бұл 

құжаттармен 

басқа  текстерді, 

графика, 

дыбыс, 

бейнелі 

байланыстыруга  мүмкіндік  болады,  эртүрлі  дәрежедегі  тақырып 

аттарына  тапсырма  беруге,  текстерді  абзайтарга  бөлуге  кестелер 

сызуға болады жэне т.б.  мысалы,  құжаттық тақырыбы мынадай түрде 

болуы  мүмкін:  

Бір  WWW  -   бетіне  бір  серверде  орналасқан,  сілтемелерінің 

қатынасы  түптелегн  жэне  магынасы  байланысты  гипермедиялық 

қүжаттардың  жиынынан  құрайды  (мысалы,  қандайда  бір  музей 

немесе  оқу  орындарының  ақпараттары  ).  Беттің  эрбір  құжаты  өз 

қатарында,  бірнеше  мэтіннің  экрандық  бетін  жэне  бейнесін 

орналастырады  (құрайды).  Әрбір  WWW  —  біттің  өзінің 

(англ. 

“homepage”)  “бастапқы  парағы”  -   гипермедиялық  құжат  болады, 

беттің  бастапқы  құрылган  бөліктерінің  құрамындағы  сілтемелер.

24