Шабдалымы жақсы көретіндер клубы

Зертханалы қ жүмыс №3,4

(2 car)

Ж елілік

М ақсаты: 

1.  WINDOWS 

SERVER  ортасын  қондыруды

ү и р е н у

WINDOWS  SERVER  ортасын  қондыру  кезінде

параметрлерін  аны қтау және  көрсетуді үйрену

Ж алпы   мағлүмат

Желілік  ОЖ  бағдарламалық  жабдығы  екі  негізгі  компоненттен 

тұрады:  клиенттің БЖ жэне сервер.

Сервер  арқылы  желі  администраторы  қолданушы  мен  желіні 

басқарады.  Оның мүмкіндігі:

Желі қолданушы тізіміне жаңа қолданушыларды қосу;

Желінің  жеке 

қолданушыларына  мүмкіндіктер  беру  және 

оларды алып тастау;

Қолданушы тізімінен белгілі бір қолданушыларды өшіру. 

WINDOWS  SER VER — ді қондыру

Қондыру  багдарламасы  —  бұл  желілік  ОЖ  қондыру  жұмысын

орындайтын  қосымша.  Қондыру  кезінде  ол  келесі  мәліметтерді 

сұратады:

•  Желі  сегментінің  атауы  (мысалы,  домен  аты  немесе 

жұмысшы топ атауы);

•  Сервер атауы

WINDOWS  SERVER  қондыру  кезінде  желілік  адаптер  платасын 

"ротокол  тізімінен  протокол,  мысалы  TCP/IP  протоклын  таңдау

қажет.

WINDOWS  үшін  TCP/IP  протоколы  стандартгы  болып  келеді,

оны қогдыру үшін үш параметрлер қажет: 

IP -  адрес

идентификаторы

хост  32-биттік  логикалық  адрес.  TCP/IP  протоколы  қондырылған 

эрбір компьютер ерекше ІР-адрестен түруы  қажет.

Қосымша  желі  маскасы  (subnet  mask)  ІР-адрестің  бөлігін 

белгілеу үшін қолданылады.

Шлюз 

I  

ІРпакеттерді 

өшірілген 

желіге 

жіберу 

үшін

қолданылады.  Егер  ол  көрсетілмесе,  онда  жергілікті  желімен  байла- 

нысы шектеулі болаып табылады.

88

Тапсырма -1

WINDOWS  SERVER файлының көшірмесін алыңыз 

Activity бағдарламасы тобында lab 15  ашыңыз;

Start Setup Lab басыңыз,  Welcome to Setup терезесі ашылады;

Enter  басыңыз.  Қондырудың  екі  нұсқасын  көрсететін  экран

ашылады.

Жылдам қондыру үшін Enter басыңыз.

Enter . дискі сұрататын экран пайда болады.

Enter.  Adaptec фирмасының қатты дискісін тапканы туралы экранға 

шығарады.

Enter.  Windows  NT  бағдарламасы  компакт-дискіден  немесе  иілгіш

дискіден қондырылуы мүмкін деген терезе пайда болады.

Enter.  Бағдарлама  бөлімнің  типі  мен  өлшемін  беруге  мүмкіндік 

береді.

Enter.  Файлдық жүйе типін таңдайтын экран шығады.

Enter.  Қондыруды  жүзеге  асыратын  жолды  тандау  мүмкіндігі  бар

терезе.

Enter, қондыру  бағдарламасы  сіздің  жүйеңізде  қаншалықты  бос 

орын  бар  екенін  анықтап,  кейін  қондырады.  Бағдарлама  қондырылуы 

дүрыс орындалды деген хаттама шығатын терезе ашылады.

Зертханалық жүмыс №5

(2 car)

Тақырыбы:  TCP/IP хатгамалармен  жүмыс

Жумыстың  мақсаты.  транспортты  Интернет  хатгамаларымен 

жүмыс  жасау  принциптерін, 

қосалкы  багдарламаларды  кұруды 

үйрену.

Жұмыстың жүргізу тәртібі:

1.  Мүғаліммен тапсырма вариантын алыңыз;

2.  Тапсырмаға сәйкес колданбалы бағдарламаны жасақтау;

3.  Есепті дайындау жэне қорғау;

4.  ЭЕМ -  ге бағдарламаны жазу жэне ретгеу;

5.  Оқытушыға жүмыс жасап түрған бағдарламаны тапсыру;

Жұмыс бойынша есепті рәсімдеу:

1.  Берілген  хаттама  негізінде  сырткы  дүниемен  колданбалы

бағдарламаның өзара әрекеттесу алгоритмін жазу;

2.  Пайдаланатын  кластардың  тізімі,  олардың  қасиеттері  жэне  ОЖ 

функдиясы  немесе  өзара  эрекеттесу  хаттамасын  ұйымдастыру  үшін

жасақтау ортасы;

89

Өзіндік тексеру үшін сүрактар:

1)  Интернет  делісінде  TCP  -   дің  транспорттық  хаттамасы  қандай

роль  атқарады?  Транспорттық  деңгейдегі  хаттамалардың  белгіленуі 

туралы айтып ьерің.

2)  TCP  хаттамасы  бойынша  Интернет  желісінде  хабарларды  беру 

қалай жүретінін айтып берің.

3)  Жылжымалы  терезе  дегеніміз  не?  Хабарлар  сегменттерінің 

жылжымалы  терезесінен  TCP  хаттамасының  жүмыс  принциптері 

туралы айтып берің.

4)  Сокет  дегеніміз  не?  TCP  хаттамасының  қандай  параметрлері 

әрбір қосылысты бір мағынада теңестіруге мүмкіндік береді.

5)  Интернет  желісінде  колданбалы  бағдарламасы  үшін  кандай

принципте 

порт 

номерлері 

таңдалынады. 

Желінің 

ең 

көп

түтынылатын  колданбалы  қызметінің  порттарының  номерлерін 

атаңдар.

6)  TCP  хаттамасы  бойынша  екі  ЭЕМ  арасындағы  қосылу  кезінде

жіберушінің жэне алушының порттарының номерлерінің бір -  біріне

сэйкес 

келтіндігін 

түсіндірің. 

Портгарды 

мультипликсерлеу 

дегеніміз не?

7)  UDP  хабарларын  берудің  хаттамасының  жүмыс  принциптері 

туралы айтып берің.  Оның TCP хаттамасынан айырмашылығы неде?

8)  Ping и traceroute утилиттері қандай мақсаттар үшін қызмет етеді? 

Олардың жұмыс принциптер туралы айтып берің.

9)  Активтік  жэне  пассивтік  қосылыстар  дегеніміз  не?  Олардың

айырмашылығы неде?

10)  Пассивтік  қосылуларды  орнату  үшін  эрекеттің  қандай  типтік 

тізбектелуін орындауды айтып ьерің.

11)  О Ж   асты н д а 

UNIX 

ти п ін д е  КІТАПХАНАДА 

с о к е т п е н

 

ж ұ м ы с

ФУНКЦИЯСЫ  ҚАЛАЙ ТАРАЛҒАН?

12)  Borland 

жэне  Microsoft  жасау  ортасында  сокетпен  жұмыс 

функциясын таратады?

90

Зертханалы қ жүмыс № 6 ,7

(4 сағ)

Тақырыбы: 

Ethereal талдауышы арқылы протоколды талдау 

Максаты: 

Әртүрлі  режимдегі  Ethereal  протокол  талдауышы 

арқылы  пакетті  таңдау  үшін  фильтрлер  қүру,  жергілікті  желінің 

графиктік мінездемесін алуды үйрену.

Ж алпы мағлұмат

Ethereal 

талдауышыньщ сипаттамасы

Ethereal 

талдауышы  компьютерде  желіге  қосылған  желілік 

адаптер  арқылы  байланысатын  бағдарлама.  Анализатор  пакеттерден 

түрады  жэне  ол  пакеттерде  компьютер  интерфейске  түсетін 

ақпараттар бар, оларды сактайды.

Пакеттерді үстап қалу режимі

Егер  Capture  мәзірінен  Start  бұйрығын  тандаңыз,  пакеттерді

ұстап  қалу  режимінің  сүхбат  терезесі  ашылады.  Interface  катары 

пакетті  талдауды  жүзеге  асыратын  интерфейсті  енгізуге  мүмкіндік 

береді.

Limit  each  packet  to  bytes  берілгендердің  максималды  көлемін 

беру үшін қолданылады. Ол 65536 байтқа тең.

Пакеттерді  ұстап  калу  процесіндегі  фильтрациясы  кезінде 

байланыстың  логикалық  шамасы  қолданылады,  олар  and  немесе  or, 

олардың алдында  not операторы қолданылып келуі мүмкін.

[not][and/or[not]...]

Пакеттерді белгілеу үшін арналған примитив

[src/dst] host <ір 1 адрес>

Ethernet адрес үшін арналған аналогтық примитив

Ether [src/dst]host

TCP жэне HDP портгары үшін арналған примитив

[tcp/hdp] [src/dst] port <порт номері>

Ж үмыстыц орындалуы

1-тапсырма.  Нақты уакы т аралы ғы ндағы   пакетті аулау.

1.  Capture мәзірінен Start командасын таңдаңыз.

2.  Capture  length  қатарына  100  санын  енгізіңіз.  Count  -   1000,

File -  файл атауын енгізіңіз.

91

3.  OK  шерткеннен  кейін,  Stop  батырмасын  басыңыз.  Ол  аулау 

процесін тоқтатады.

4.  3  терезенің  мағлұматын  толық  қарап  шығыңыз.  Ондағы 

протоколдарды, яғни аулап қалған протоколдардың  тізімін 

Ethernet  және  ІР-адрестерін  жэне  олардың  максимальды 

ұзындықтарын қараңыз.

2-тапсырма. Ф ильтр көмегімен  пакеттерді аулау.

1.  Capture мәзірінен Start командасын таңдаңыз.

2.  Count -   1000, File -  файл атауын енгізіңіз.

3.  Filter  батырмасын  басып,  [scr  |  dst]  host  <ір-адресі>

теріңіз,  1-тапсырмада қолданған  ір алыңыз, Ок шертіңіз.

4.  Stop

5.  ортаңғы терезеден TCP пакетінің біреуін  белгілеңіз жэне 

қатар тамырын зерттеңіз.

6.  барлық протоколдар үшін 5  пунктті қайталаңыз. 

Есептемеде

1.  Жүмыс атауы жэне мақсаты

2.  фильтр  көмегімен  жэне  көмегінсіз  пакетті  ұстап  қалу  тізбектік 

әрекетін орындаңыз

3.  кұрылымды 

зерттеу 

нэтижісіне 

жэне 

протоколдық 

2-3 

қатарларға орналасуының нэтижесін қорытындылаңыз.

Зертханалы қ жүмыс №8,9

(4 сағ)

Т ақы ры бы :  Ж ергілікті есептеу желісінің ан ал и ти калы қ

және им итационды қ модельдерін зерттеу.

М ақсаты :  Жергілікті  есептеу  желісінің  аналитикалық  жэне 

имитациондық модельдерін түрғызып үйрену

Т еориялы қ мағлүмат:

Жергілікті  есептеу  желісіне  қойылатын  негізгі  талап  -   барлық

қолданушыларды  желінің  бөлшектенген  ресурстарына  рұқсатты 

ұйымдастыру  (QoS  Quality  o f  Servise).  Оның  негізі  қызметтік 

критерийлерінің 

бірі 

- 

өндірушілігі. 

өндірушілік 

қасиетінің 

корсеткіші  -   реакция  уақыты,  өткізу  мүмкіндігі  жэне  берілгенді 

аулау.  Жергілікті  есептеу  желісінің  өндірушілік  тиімділігі  үшін 

өлшеудің  тэсілдері  жэне  жабдығы,  талдау  жэне  модельдеу.  Клиент- 

серверлік  сэулет  жергілікті  есептеу  желісіндегі  ақпаратты  өңдеуді 

күрделірендіреді.

92

Жергілікті  есептеу  желісін  аналитикалық  модельдеу  кезінде

коғамға кызметету жүиесі моделін қолдану аркылы жүргізіледі.

Жергілікті  есептеу  желісінің  моделі  арнайы  блоктардан 

күралады,  Жергілікті  есептеу  желісіндегі  жіберу  каналынан  немесе 

бір түйіннен түрады.  Блок қажетті тасымалдауышынан немесе қызмет 

етуші элементен тұрады.

Бірлік  уақыт  аралығындағы  блок  кірісіне  келіп  түскен  пакет

функциясы:

Блокқа  қызмет  етудің  интенсивтілігі  -   бүл  И  бірлік  уақыт

аралығындағы  таңдалатын  пакет  саны,  ол  келесі  функциямен

анықталады:

М/М/1  блогі.  Мүнда  бастапқы  функциялар  түрі  келесідей

tdA  ( t )

Мұндағы,

A -  уақыт интервалын талдау функциясы

түрленеді:

Блоктагы пакетгердің тұру уакыты:

j u -  Л

Блоктагы пакет саны:

j u - Я

93

Кезекте тұру уақыты 

Щ

  — 

Т  —

 (1 / 

fX) г

  ал пакеттер кезектік саны

К - L - P .

М/G /l  блогі. Функцясы

00

D

  =   f 

t 2dB(t)

0

Кезекте  тұру  уақыты  W   =  (1 +  

V 

)W   t  ал  пакеттер  кезектік

саны  ^ П  -  

( р

/ 

2ju)x(l

 — 

р)

 

1  аркылы аныкталады.

M /M /lr 

жэне 

М/G /l 

г 

блогі.  М/G /l 

моделінің  M /G /lr 

моделінен  айырмашылығы  оның  буфер  көлемі  г  өлшемімен 

шектелген.  Бұл  модель  пакеттің  жоғалуы  немесе  келіспеушілік 

ықтималдылығына ие:

Р

 

~  

Р  

n V{r,v)

°‘к 

|_ р Г ( ^ ) + 1   ”

Мүндағы, 

Ф ІУ  

~   2 г  /(1   +  V  )

тең, 

V

коэффициента  Блоктың абсолютті жіберу мүмкіндігі:

вариация

тең.

V  —  \  болған  жағдайда  формула  нақты  шешім  береді,  яғни

М/М/1  блогі үшін.

Зертханалы қ жүмыс  №10

Ж ергілікті

(2  сағ)

қүрастыру

М ақсаты :  жергілікті  желілердің  түрлері  мен  классиф

нтерфейсті  кұрастыру

Ф

Қ үры лғы лар: Дербес компьютер, желілік карта. 

Б агдарлам алы қ жабдық:  MS  Windows операциялық жүйесі

94

Базалык 

мэліметтер:

Желілік  интерфейсті  кұрастырудың  бірінші  кезсңі  желілік 

картаны кондыру мен  құрастыру болып табылады.

Ж елілік  картаны ң драйверін  кондырғаннан соң берілген  интер-

фейсте қолданылатын желілік протоколдарды қүрастыру қажет.

Протоколдарды  қүрастырған  соң  желідегі  жүйе  жүмысы 

тексеріледі,  физикалық  жэне  каналдық  деңгейдегі  байланысты 

тексеру  үшін  ping,  тасымалдау  жүмысын  тексеретін 

tracert 

бұйрықтарынан  бастап,  колданбалы  деңгейдегі  қосымшалардың 

(электрондық пошта, веб-браузер) жұмысынан аяқталады.

Орыидалу реті:

Ж үмысты  орындауға дайындық

1. 

Негізгі нүскауларды окыңыз, түсініксіэ сэтгерді аныктаңыз.

2. 

Егер  есептеу  жүйесінің  мониторында,  жүйелік  блоктан  тыс, 

қоректену блогы болса, онда мониторды  қосыңыз.

3. 

Жүйелік  блоктың  ажыратқышымен  компьютерлік  жүйені

қосыңыз.

4. 

Құпия  созді  сұрайтын  сұрақ  туындаған  кезде  Esc  батырмасын 

басыңыз.

5. 

Протоколды қондыру

6. 

Іске  қосу батырмасын басыңыз.  Қүрастыру -> Басқару  панелі- 

> Желі бұйрыгын орындаңыз.

7. 

Қосу  батырмасын  басып,  қондыратын  компоненттің  типін 

тандаңыз:  Протокол.  Қосу:  батырмасын басыңыз.

8. 

Дайындауш ылар  терезесінен  сэйкес  нүсқаларды  таңдаңыз:

Microsoft  жэне  Желілік  протоколдар:  IPX/SPX-сэйкес  протокол.  OK 

батьфмасын басыңыз.

9!.v  

О К  батырмасын шертіңіз.

10.  Драйверді қондыру үшін жүйені қайта жүктеңіз (шартты).

11.  Протоколдарды өшіру

12.  Іске  қосу  пунктін  таңдаңыз.  Қүрастыру->  Баскару  панелі 

бұйрығын орындаңыз.

13.  Ж елі  объектісін  ашыңыз.  Конфигурация  жапсырмасынан 

IPX/SPX-сэйкесінше 

протокол 

компонентін 

таңдаңыз. 

Өшіру 

батырмасын шертіңіз.

14.  Драйверді кондыру үшін жүйені қайта жүктеңіз (шартты).

15.  TCP/IP желілік протоколын  қондыру

16.  TCP/IP  компонентін  таңдаңыз.  Қасиеттер  батырмасын  басып, 

ашылған терезеден:

95

Адрес  IP  жапсырмасынан  ІР-адрес  жэне  желіасты  маска 

параметрлерінің қасиетін алып тастаңыз.

I 

Шлюз  жапсырмасынан  Қондырылған  шлюздер  параметрлерінің 

қаснетін алып тастаңыз.

Конфигурация  жапсырмасынан  Компьютер  аты,  Домен,  DNS 

серверлерді қарау реті параметрлерінің қасиетін алып тастаңыз.

• 

О К  батырмасын басыңыз.

Протоколдарды  күрастыруды  тексеру

17. 

Компьютерді 

қайта 

жүктегеннен 

кейін 

ping 

ІР-адрес 

бұйрығынын  комегімен  желілік  интерфейстің  жұмысын  жэне  ping 

домен  аты  бұйрығы  көмегімен  DNS  серверінің  жұмысын  тексеріңіз 

Iоқытугиыдан  алыңыз):

\

  IP-адрес 

і 

1 

1

Домендік ат

!  Мағынасы

Г ~   . 

1

Маршрутиация  жұмысын 

tra c e rt  бұйрығы  көмегімен  тексеріңіз:

tracert 

ІР-адрес

tracert 

домендік 

ат.

Желі  жұмысын  тексеру  үшін  адрестер  мен  домендік  аттар 

Iоқытушыдан алыңыз).

Кестені толтырыңыз:

N

Атауы

Мағынасы

1.

j 

Желілік плата 

:

2.

Қолданылатын  протоколдар

—  —

 

т

т

л + т

ь я т

Ш

*

і

м

М

М

М

М

Н

М

М

і

М

М

М

Н

М

і

а

И

і

а

^

М

М

м

и

м

м

м

м

м

м

я

,

^

т

»

’

3.

{ ІР-адрес

« « к  «  •  

•  ( г і М

м

м

ч  *

М

 

9  *  

Ч

4.

Желі  маскасы

•

5.

Компьютердің домендік атауы

6.

!  D N S -серверлері 

j

7.

Шлюз

Жұмыстың  аяқталуы

Операциялық  жүйенің  жұмысын  аяқтағанын  көргеннен  кейін 

окытушының  көмегімен  компьютердің  жүмысының  аяқтағанына  көз 

жеткізуіңіз керек.

Қоргалуға  қаты сты  сұрақтар:

1.  TCP/IP протоколдарының стектік түзетулер реті.

2.  IP-адрес,  желі  маскасы,  домендік  атау,  DNS-сервер,  шлюз  деген 

не?

3.  Есептеу  жүйесіне  рүксаттың  бар  екендігін  қалай  анықтауға 

болады?

Зертханалық жүмыс №11,12

(4 car)

Тақырыбы:  Сервермсн байланыс орнатуды  күрастыру 

Мақсаты:.желіге тікелей 

рұқсатты орнатуды үйрену 

Қажетті  қүралдар: 

ІВМ-РС  компьютері,  байланыс  сымдарына

арналған модем.

Багдарламалық жабдықтау: 

MS Windows'9__.

Базалық мағлүмат:

Байланыс орнатардың алдында ең алдымен модемді орнату керек (№6 

зертханалық  жұмыста  корсетілген).  Осыдан  кейін  ғана  сервермен

байланысуға мүмкіндік туады.

Жүмыстын орындалу реті:

Ж үмысты  орындауға дайы нды к

Нақты  нұсқаулармен  толық  танысыңыз,  түсініксіз  жағдайларды

мүкият қараңыз.

Егер  есептеу  жүйесінің  мониторы  қоректену  блогына  ие  болса,

мониторды қосыңыз.

Жүйелік блоктан  компьютерлік жүйені қосыңыз.

Пороль сұраған жағдайда пернетақтадан  Esc пернесін  шертіңіз.

Рұқсат контроллерін  қондырыңыз

Есептер  тактасындағы 

Пуск 

пунктін  таңдаңыз.  Настройка  -> 

Панель Управления 

командасын орындаңыз.

Установка  и  удаление  программ 

объектісін  ашыңыз.  Пайда

болған терезеден:

.  Установка 

Windows 

вкладкасындагы 

Компоненты

терезесінен Связь пунктін таңдап, Состав батырмасын  басыңыз.

97

•  Пайда болған терезеден Удаленный доступ  к  сети  пунктін таң- 

даңыз,  О К  батырмасын шертіңіз.

8. 

Жүйе  бағдарламалык  жабдықтаумен  айналысып  жатқанда 

жүмысы аяқталғанша күте түрыңыз.  Аяқталғаннан  кейін компьютерді 

қайта өшіріп қосыңыз. 

. 

,, 

Модемді қондыру

9. 

Есептер 

тақтасындағы 

Іске 

қосу 

батырмасын 

шертіңіз. 

Настройка -> П анель У правления командасын орындаңыз.

10.  Модемы  объектісін  ашыңыз  (пайда  болған  сұхбат  терезесінен 

Жаңа модемді  кондыру пунктін таңда).

• 

Не  определять  тип  модема  пунктіне  жалауша  орнатыңыз 

(тізімнен).  Далее -> батырмасын шертіңіз.

f 

Хаттаманы  оқып,  конспекттеңіз.  Дайындаушылар  терезесінен 

сәйкестерін  таңдаңыз:  (Standard  Modem  Types)  жэне  Моделдер: 

Standard 28800 bps Modem.  Далее > батырмасын шертіңіз.

Пайда  болған  терезеден  байланыс  орнатылған  портты  нүсқаңыз: 

Тізбектелген  порт (COM2).  Далее > батырмасын шертіңіз.

Подождите,  пока  идет  установка  модема.  По  завершении 

нажмите кнопку Готово. 

1  ИЯ

Рүксатты к байланысты  орнату