«Сейфуллин оқулары– 13: дәстүрлерді сақтай отырып, болашақты құру»

 

 

С.Сейфуллин  атындағы  Қазақ  агротехникалық  университетінің  60  жылдығына  арналған 

«Сейфуллин  оқулары–  13:  дәстүрлерді  сақтай  отырып,  болашақты  құру»  атты 

Республикалық  ғылыми-теориялық  конференциясының  материалдары  =  Материалы 

Республиканской  научно-теоретической  конференции  «Сейфуллинские  чтения  –  13:  сохраняя 

традиции, создавая будущее», посвященная 60-летию Казахского агротехнического университета 

имени С.Сейфуллина. - 2017. - Т.І, Ч.3. - Б.77-78 

КӘСІБИ ҚАУІПСІЗДІК ПЕН ДЕНСАУЛЫҚ САЛАСЫНДАҒЫ 

МЕНЕДЖМЕНТ ЖҮЙЕСІН КӘСІПОРЫНДАРҒА ЕНГІЗУ 

ТИІМДІЛІГІ 

 

Серекпаева М.А., Юсупова Г.Т., Жусупбеков Ж.М. 

 

Жұмыс  орнындағы  денсаулық  пен  қауіпсіздік  –  бұл  барлық 

компаниялардың  қызметіне  әсер  ететін  мәселе  болып  табылады.  Кәсіби 

қауіпсіздік  пен  денсаулық  менеджменті  (OHSAS)  басқару  жүйесін  енгізу 

қазіргі  көптеген  елдерге  міндетті  талап  болып  табылады.  Сонымен  қатар 

компаниялар  еңбекті  қорғау  және  қаіпсіздік  көрсеткіштері  бар  есептерді 

табыс етуге міндетті. 

OHSAS  18001  стандарты  талаптарына  сәйкестігі  расталған  ұйым 

жазатайым 

оқиғалар 

тәуекелін 

азайтуды 

қамтамасыз 

ететіндігін 

Халықаралық еңбек ұйымының мәліметтері бойынша, жыл сайын өндірістік 

жарақаттану мен аурулардың нәтижесінде 2-3 миллионнан астам адам қайтыс 

болады,  бұған  қосымша  апаттардан  300  миллиондай  адам  зардап  шегеді. 

Сондықтан  әрбір  жұмыс  орнында  қауіпсіздіктің  жоғары  мәдениетін  дамыту 

өте  маңызды.  Басқару  жүйесінің  бір  бөлігі  қазіргі  уақытта  Қазақстан 

кәсіпорындарының  көпшілігі  кәсіби  тәуекелдерді  сауатты  басқару  есебінен 

кәсіби  қауіпсіздік  пен  денсаулық  саласында  салмақты  нәтижелілікке  қол 

жеткізу  мен  оны  көрсетуге  мүдделілік білдіріп отыр. Кәсіби  қауіпсіздік пен 

денсаулық  менеджменті  жүйесі  –  бұл  кәсіпорынды  басқарудың  жалпы 

жүйесінің  бір  бөлігі,  ол  қызметкерлер  өмірінің  сақталуын  қамтамасыз  етеді 

[1]. 

Әртүрлі  ұйымдар  OHSAS  саласындағы  саясаттар  мен  мақсаттарға 

сәйкес кәсіби тәуекелдерді басқару арқылы кәсіби қауіпсіздік пен денсаулық 

(OHSAS)  саласында  айтарлықтай  нәтижелерге  жету  мен  оларды  көрсетуге 

мүдделілік  танытуда.  Ұйымдардың  мүддесінің  өсуі  заңнамалардың 

қатаңдауымен,  экономикалық  саясаттың  даму  шарттарымен  және  OHSAS-

тың тиісті шараларын орындауға бағытталған басқа да шаралармен, сондай-

ақ  OHSAS  сұрақтарымен  мүдделі  тараптардың  алаңдаушылығының  жалпы 

өсуінің  шарттарымен  түсіндіріледі.  Көптеген  ұйымдар  OHSAS  нәтижелігін 

бағалау  үшін  «талдау»  немесе  «аудит»  жүргізеді.  Алайда  бұл  «талдаулар» 

мен  «аудиттер»  оның  нәтижелілігінің  заңдармен  саясатта  қарастырылған 

талаптарға  сай  екендігін  және  одан  әрі  сай  болатындығы  жайлы  ұйымның 

сенімділігін  қамтамасыз  ету  үшін  жеткіліксіз.  Нәтижелі  болуы  үшін  бұл 

 

 

«талдаулар»  мен  «аудиттер»  ұйым  менеджментімен  біріктірілген 

құрылымдық менеджмент жүйесінің шегінде жүргізілуі қажет. 

OHSAS  менеджментіне  таралатын  стандарттар  ұйымдарды  OHSAS 

бойынша  мақсаттарға  және  экономикалық  мақсаттарға  жетуде  көмектесу 

үшін  менеджментке  қойылатын  басқа  талаптармен  бірігуі  мүмкін  нәтижелі 

OHSAS  менеджмент  жүйесінің  элементтерімен  қамтамасыз  етуге 

бағытталған.  Басқа  да  халықаралық  стандарттар  сияқты  бұл  стандарттар 

саудада  бейтараптық  тоқтауылдарды  жасау  не  қатаңдату  немесе  ұйымға 

заңнамамен  салынатын  міндеттемелерді  өзгерту  мақсатында  қолдануға 

арналмаған.  OHSAS  стандарты  ұйымға  заңнама  талаптары  мен  кәсіби 

тәуекелдер туралы ақпаратты назарға алатын саясат пен мақсаттарды әзірлеу 

мен  енгізуге  мүмкіндік  беретін  OHSAS  менеджмент  жүйесіне  талаптарды 

белгілейді. Оны әр түрлі географиялық жағдайдағы, мәдени және әлеуметтік 

ерекшеліктері  бар  кез  келген  типтегі  және  мөлшердегі  ұйымдар  қолдана 

алады.  Жүйенің  табысы  ұйымның  барлық  деңгейлері  мен  қызметтерімен, 

әсіресе  жоғарғы  басшылықпен  қабылданған  міндеттемелерге  тәуелді. 

Осындай  жүйе  OHSAS  саласында  саясатты  орнату,  саясат  міндеттемелерін 

сәйкестендіру  үшін  мақсаттар  мен  үрдістерді  орнату,  нәтежелілікті 

жақсартуға  арналған  шараларды  жүргізу  және  жүйенің  осы  OHSAS 

стандартына  сәйкес  екендігін  көрсетуге  мүмкіндік  береді.  OHSAS 

стандартының  жалпы  мақсаты  OHSAS  менеджмент  жүйесінің  тиісті 

тәжірибесін  әлеуметтік-экономикалық  қажеттіліктермен  теңгерімін  сақтауда 

қолдау  болып  табылады.  Көптеген  талаптардың  бір  уақытта  қарастырылу 

немесе  кез  келген  уақытта  қайта  қаралу  мүмкіндігін  ескерген  жөн.  OHSAS 

менеджменті  мәселелердің  бүкіл  диапазонын,  сонымен  қоса  стратегия  мен 

бәсекеге  қабілеттілікке  қатысты  мәселелерді  қарастырады.  OHSAS 

стандартының табысты енгізілуін көрсету ұйыммен мүдделі тараптарды оған 

тиісті  OHSAS  менеджмент  жүйесінің  бар  екендігін  куәландыру  үшін 

қолданылуы 

мүмкін.OHSAS 

18001 

сертификаттары 

кәсіпорын 

қызметкерлерінің  өндірістік  және  кәсіби  тәуекелдері  ықпалдарын 

бақылайтынын,  жұмыс  орындарында  қызметкерлер  тобының  қауіпсіздігінің 

қамын ойлайтынын растайды. 

Компания  жетекшілері    тәжірибеде  қауіпсіздікті  басқару  жүйесін 

қолдауы,  стандарттын    кәсіпорында  бейімделуіне  көмектеседі.  Кәсіпорында 

қызметкерлерді  қауіпсіз  еңбек  және  тазалық  саласында  оқытып,  тәжірибеде 

қолдануға және стандарт талаптарына сәйкес  қауіпсіздік мәдениетін құруға 

мүмкіндік береді [2].  

Кәсіби  қауіпсіздік  пен  еңбекті  қорғау  менеджмент  жүйесін 

сертификаттау  бүгінгі  күнде  Қазақстанның  өнеркәсіптік  компаниялары 

ұмтылатын  ҚР  СТ  OHSAS  18001-2008  (OHSAS  18001:2007)«Кәсіби 

қауіпсіздік 

және 

денсаулық 

саласындағы 

менеджмент 

жүйелері. 

Талаптар»стандартымен сәйкес жүргізіледі. Олардың ұмтылысы бір жағынан 

денсаулық пен еңбек қауіпсіздігін қорғауға байланысты шығындарды азайту 

үшін, ал басқа жағынан бірлестік беделін жақсарту мен өндірістің тиімділігін 

 

 

арттырумен  сипатталады.  Осы  мақсаттарды  көздегенде,  кәсіпорындар 

OHSAS  18001  халықаралық  стандартының  талаптарына  бағыт  алып, 

өздерінде «кәсіби қауіпсіздік пен денсаулықты басқару жүйесін» енгізеді [3].  

Стандарттың  негізгі  мақсаты  –  ұйымға  кәсіби  қауіпіздікті  басқару 

жүйесін енгізу және жұмыс жасауын қадағалауға көмектесу. 

Кәсіби қауіпсіздік пен денсаулық менеджментінің жүйесін кәсіпорында 

енгізу  артықшылықтары:  бизнестің  тікелей  және  жанама  шығындарын 

азайту;  жазатайым  оқиғалар  мен  аурулардан  адам  шығынын  азайту;  сот 

шығындарының  ықтималдылығын  азайту;  кәсіпорын  беделін  көтеру; 

компаниядағы  моральдік  ахуалды  жақсарту;  жұмыс  орнындағы  тәуекелдер 

мен қауіптердің терең түсінігі қызметкерлер тобының үздік қатысуына әсер 

етеді;  

Осылайша,  СТ  РК  OHSAS  18001-2008  стандартына  сертификаттауды 

енгізу  тәжірибесі  үрдіс  қатысушыларының  біліксіздігін  жою,  кәсіби 

қауіпсіздік  пен  денсаулық  менеджмент  жүйесінің  негізгі  қағидалары  мен 

артықшылықтарын санаға енгізу ең бастысы екенін көрсетеді. Қазақстандағы 

көптеген ұйымдар мен кәсіпорындар мен қызметкерлер тобының денсаулығы 

мен қауіпсіздігін қорғауды басқару жүйесін енгізудің маңыздылығын түсіне 

бастады.  Кәсіпорынның  OHSAS  18000  сериялы  сертификатының  болуы 

сәнділік  пен  бір  ғана  кәсіпорын  тобының  айқын  сипаты  емес,  ол  өмірлік 

қажеттілік,  бизнестің  іргетасы  мен  оның  табысты  өсуінің  кепілі  екендігін 

бүгінгі  күнде  әр  адам  түсінеді.  OHSAS  18001  сертификаты  өндірістік  және 

кәсіби  тәуекелдердің  басқарылатын  жағдайларда  болатын  және  барлық 

нормаларға сай екендігін көрсетеді [4]. 

 

Әдебиеттер тізімі 

 

1. Эффективные инспекции труда – ключевое звено в достижении цели 

достойного труда в странах СНГ. Вестник Бюро МОТ №4. Москва, 2015. 

2.  AbolfazlGhahramani.  Factors  that  influence  the  maintenance  and 

improvement  of  OHSAS  18001  in  adopting  companies:  A  qualitative  study. 

JournalofCleanerProduction

, 

Volume 137

, 20 November 2016, Pages 283–290 

3. Сертификация систем менеджмента профессиональной безопасности 

и здоровья на соответствие СТ РК OHSAS 18001-2008. Требования.