Тақырып 13. Денсаулық және медицина

жүктеу 89,76 Kb.

Дата	25.04.2023
өлшемі	89,76 Kb.
	#42320

13 дәріс

Тақырып 13. Денсаулық және медицина

Денсаулық сақтау әлеуметтануы әлеуметтану ғылымының бағыттарының бірі. Денсаулық сақтау әлеуметтануы (басқаша айтқанда, медицина әлеуметтануы) денсаулық сақтау жүйесін, сондай-ақ «денсаулық», «ауру», «өмір салты», «адами капитал» сияқты ұғымдардың әлеуметтік аспектілерін зерттейді. Денсаулық сақтау әлеуметтануында медициналық қызмет көрсету саласындағы адамның мінез-құлқын зерттеу де маңызды.
Медицина әлеуметтануындағы көптеген зерттеулер айтарлықтай маңызды және дамып келе жатқан әдіснамалық негізді қажет етті.
Қазіргі әлемде денсаулық сақтау әлеуметтануының әдіснамалық негізі денсаулық сақтауды қамтамасыз ету теориясы болып саналады. Ол соңғы жиырма жыл ішінде өте белсенді дамыды. Егер 18-19 ғасырларда дәрігерлер жұқпалы аурулар пациенттердің өміріне қауіп төндіреді деп санаса, қазіргі уақытта өлімнің себептері онкологиялық аурулар, жүрек-тамыр жүйесі аурулары, ми тамырларының зақымдануы болып табылады. Тағы бір себеп – апат, онда қауіп адамды күтпейтін жерде күтеді.
20 ғасырдың екінші жартысында дәрігерлер созылмалы аурулар мәселесіне жиі тап болды, бұл іс жүзінде адамның белсенді әлеуметтік өміріне айтарлықтай кедергі болды.
Патологияның табиғаты күрт өзгергендіктен, бұл әлеуметтану ғылымында жаңа – «холистикалық медицина» (тұтас) ұғымын тудырды. Бұл термин аурудың негізгі факторы ретінде микроорганизмдерді стресс алмастырғанын білдіреді. Сондықтан пациентті емдеудің орнына оңалту шаралары, сондай-ақ оны әлеуметтік қамтамасыз ету жөніндегі іс-шаралар қолданылатын болады. Бұл дәрігерге тек медициналық ғана емес, сонымен қатар медициналық-әлеуметтік білімге де қажеттілік тудырды. Бұл аурудың физиологиялық, химиялық немесе биологиялық аспектілеріне қатысты әртүрлі мәселелердегі құзіреттілік жеткіліксіз және қосымша ақпарат қажет деген сөз.
Әлеуметтанулық зерттеулер әртүрлі әлеуметтік көріністерге негізделген аурулардың түбегейлі әр түрлі жіктелуінің пайда болуына әкелді: әлеуметтік теңсіздік, этникалық айырмашылықтар, діни дәстүрлер, жыныстық ерекшеліктер және т.б. Мұның негізі – белгілі бір аурулардың әлеуметтік жағдайдың дамумен байланысын көрсету болды. Нәтижесінде медицина әлеуметтануы басынан бастап екі негізгі бағытта дамыды, мұнда біріншісі ауру мен демографиялық және статистикалық факторлар арасындағы байланысты анықтайтын зерттеулерге негізделген.
50-60 жылдары осы ғылымды дамытудың екінші бағыты «науқас – қоғам», «дәрігер – пациент» әлеуметтік қатынастарын зерттеу болды, онда Т. Парсонс ұсынған «науқастың рөлі» негізгі тұжырымдама болды.
Парсонс ауруды әлеуметтік ауытқудың бір түрі, ал медицинаны әлеуметтік тепе-теңдікті қалпына келтіретін әлеуметтік механизм ретінде қарастырды.
Д. Меканик «аурудағы мінез-құлық» теориясын жасады, онда ауру құбылысының әлеуметтік-мәдени компоненттері қарастырылды. Медицина әлеуметтанушылары (мысалы, Саундерс, Зухман, Зборовски) пациенттер мен дәрігерлердің мінез-құлқын зерттеуде мәдени айырмашылықтарды атап өтті; әртүрлі әлеуметтік-мәдени сипаттамалары бар адамдар аурудың белгілерін басқаша қабылдайтынын, оған әртүрлі себептер беретіндігін және медициналық көмекке жүгінген кезде басқаша әрекет ететінін көрсетті. Ауру адамның мінез-құлқының әлеуметтік-мәдени факторларын зерттеген И. М. Розенштокты да атап өтуге болады.

жүктеу 89,76 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: