59
сильных сторон можно учитывать пассажирские перевозки наряду с грузоперевозками,
которые год за годом растут в объеме.
Для урегулирования этой проблемы нужно учитывать ряд решений, таких как:
-
постройки дорог I категории и внедрение покрытия микросюрфейсинга для
меньшего износа дорог;
-
замена старых автобусов на новые модели;
-
внедрение стандартов в обслуживании населения;
-
внедрение online покупки билетов на межгородские и международные
перевозки (автобус, грузы);
-
набор сотрудников по квалификационным требованиям;
-
улучшение и разработка платежных систем алтернативой «Онай»;
-
постройка логистических центров на границах с соседними странами.
Сама экономика, будь она на макро или микроуровне, - одна большая логистика, и в
ней заключается механизм рыночной экономики.
Литература:
1.
Гаджинский, А.М. Логистика [Электронный ресурс]: учебник для студентов вузов . -
Москва: Дашков и К, 2012 г.
2.
Раимбеков, Ж.С. Экономика логистических систем предприятия: учебное пособие. -
Алматы: Эверо, 2014 г.
3.
Раимбеков, Ж.С. Логистика региональной системы - Алматы: Эверо, 2014 г.
4.
www.whitehawk.kz.
5.
www//vlast.kz.
ЖИНАҚТАУШЫ ЗЕЙНЕТАҚЫ ЖҮЙЕСІН ДАМЫТУДЫ
ТЕЖЕУШІ ФАКТОРЛАРЫ ЖƏНЕ ОЛАРДЫ ТӨМЕНДЕТУ МƏСЕЛЕЛЕРІ
Егізбаева Ж., Қанағатова Р.
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық университеті,
Астана қ., Қазақстан Республикасы
E-mail: egizbaeva_zht@enu.kz
Соңғы жылдары əлемдік қоғамдастықтың бірқатар елдерінде жүзеге асырылып
жатқан зейнетақы жүйелерін реформалау əлеуметтік-экономикалық тұрақсыздық пен
халықтың жаһандық қартаю процесінің жылдамдауынан туындап отыр.
Экономикалық ынтымақтастықты дамыту ұйымдары елдерінің көпшілігінде
жүргізіліп жатқан зейнетақы реформалары мыналарды:
1) ең төменгі кепілдіктерді қамтамасыз ете отырып, таратушы жəне жинақтаушы
схемаларын үйлестіретін көпдеңгейлі зейнетақы жүйелерін енгізуді/сақтауды;
2) еңбек қатынастарын заңдастыруға жəне көлеңкелі жұмыспен қамтуды қысқартуға
бағытталған зейнетақы бағдарламаларын қаржыландыруды сақтандыру тетіктерін
күшейтуді;
3) зейнеткерлік жасты 65-67 жасқа дейін көтеруді жəне зейнетақы бағдарламаларын
қаржыландыру ауыртпалығын азайту, белсенді еңбек ету мерзімін ұзарту əрі халықтың
қартаюы жағдайында еңбек ресурстарының санын тұрақтандыру мақсатында зейнетке
мерзімінен бұрын шығу шарттарын қатаңдатуды;
4) еңбек еткен бүкіл өмірінде зейнетақы резервтерін қалыптастыруға қатысуынан
зейнетақы мөлшерінің тəуелділігін күшейтуді (Италия, Швеция, Польша, Ресей
Федерациясы);
5) зейнетақы қорларының қаржылық қызметін бақылауды жəне қадағалауды
күшейтуді (мысалы, Германияда қаржы тəуекелдерін тəуелсіз қадағалауды жəне басқаруды
60
күшейту туралы заң қабылданды. Норвегияда жекеше зейнетақы қорларының қаржылық
орнықтылығын айқындау жүйесі қатаңдатылды) көздейді.
Тұтастай алғанда, əлемдік тəжірибені талдау жұмыс істеудің таратушы, сол сияқты
жинақтаушы
қағидаттарын
үйлестіретін
көпдеңгейлі
модельдер
зейнетақымен
қамсыздандырудың неғұрлым тиімді əрі қаржылық орнықты жүйелері болып табылатынын
көрсетеді. Қазақстан Республикасының «Зейнетақымен қамсыздандыру туралы» заңы
аясында бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорын (БЖЗҚ) құру жəне жинақтаушы зейнетақы
жүйесінің тиімділігін арттыру қарастырылған.
Қазақстан Республикасындағы зейнетақы реформасын халықаралық эксперттер
Дүниежүзілік банкпен қаржыландырылған Қазақстандық 13 жобаның ең жақсысы деп
бағалады [1, 18 б.].
Қазіргі таңда Чили үлгісіне негізделген Қазақстандағы зейнетақымен қамтамасыз ету
жүйесі тəжірибесінің латынамерикандық жəне еуропалық жүйеге қарағанда маңызды
ерекшеліктері бар жəне көптеген елдер мамандарының қызығушылығын тудырады.
Жинақтаушы зейнетақы жүйесіне көшу басынан бастап ақ тұрғындардың жинақтаушы
зейнетақы жүйесіне сенімін арттыруға жəне салымшылардың мемлекеттік емес жинақтаушы
зейнетақы қорларына тиімді өтуіне қабілетті аралық институтты құруға бағытталған.
Зейнетақымен қамтамасыз етудің көпдеңгейлі моделі Қазақстанның барлық
тұрғындарына есептелген жəне үш деңгейден тұрады.
Бірінші деңгей - республиканың барлық азаматтары үшін мемлекеттік базалық
зейнетақы. «Қазақстан Республикасында зейнетақымен қамтамасыз ету» туралы заңға сəйкес
жинақтаушы жүйемен қатар ынтымақтастық зейнетақы жүйесі сақталды. Бұл жағдайда ескі
зейнетақы жүйесі кезінде қызмет еткен зейнеткерлер алдындағы мемлекеттің барлық
міндеттері сақталды.
Екінші деңгей - ынтымақтастық жүйеден (республикалық бюджеттен) төленетін
зейнетақы жəне міндетті зейнетақы жарналары есебінен жинақтаушы зейнетақы қорлары.
Үшінші деңгей - ерікті жəне ерікті кəсіби зейнетақы аударымдары есебінен төленетін
қосымша төлемдер.
Жинақтаушы зейнетақы жүйесі тұрғындарды зейнеткерлікке шыққаннан кейінгі
өзінің табысының деңгейіне дербес жауапкершілікте болуға міндеттейді, яғни зейнетақы
төлемдерінің көзі болып олардың жеке зейнетақы шоттарындағы жинаған қаражаттары
табылады. Бұдан басқа, əрбір азаматқа ерікті зейнетақы жарналары есебінен өзінің
жинақтарын көбейтуге, сонымен қатар қызмет ету мерзімі аяқталғаннан кейін өзін жоғары
табыспен қамтамасыз етуіне мүмкіндік береді. Еліміздегі зейнетақы жүйесін реформалаудың
14 жылы ішінде толыққанды көп деңгейлі зейнетақы жүйесін құруға арналған тұжырымды
жəне нормативтік- құқықтық база қалыптастырылды, жинақтаушы зейнетақы жүйесінің
инфрақұрылымы жасалып, дамытылуда, зейнетақы жүйесін басқарудың белгілі бір
тəжірибесі жинақталды. Бұл қолданыстағы жүйеге қажетті талдау жүргізуге жəне тиісті
түзетулер енгізуге мүмкіндік берді.
Дамудың оң үрдістеріне қарамастан, зейнетақымен қамсыздандыру жүйесінде шешімі
табылмаған оның қаржылық тұрақтылығы, сенімділігі, шынайлылығына (зейнетақы
төлемдерінің сəйкестігі) жəне əлеуметтік тиімділігіне қатысты бірқатар жүйелі проблемалар
бар. Қазіргі таңда Экономикалық даму жəне сауда министрлігімен, Ұлттық банкпен бірлесіп
қолданыстағы зейнетақы жүйесінің жай-күйіне кешенді талдау жүргізу, сондай-ақ оны одан
əрі жетілдіруге жағдай жасау үшін əдістемелерді айқындау жұмыстары басталды. Сондай-ақ
Қазақстанның Үкіметі мен Дүниежүзілік банк арасындағы бірлескен экономикалық
зерттеулер бағдарламасы шеңберінде зейнетақы жүйесінің барлық деңгейлерінде актуарлық
есептер жүргізу жəне зейнетақымен қамсыздандыру жүйесін жетілдіру жəне одан əрі дамыту
жөнінде ұсынымдар əзірлеу үшін Дүниежүзілік банк сарапшылары тартылған.
Зейнетақы реформасының басты мақсатына, яғни салымшылардың кəрілік шағында
лайықты зейнетақыға қол жеткізуі үшін Қазақстанның жинақтаушы зейнетақы жүйесі
бүгінде қоғам мен үкіметтің салмақты қодауына мұқтаж. Ішкі қаржылық құралдардың
