Сборник материалов IX международной научной конференции студентов и молодых ученых

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ 

Л.Н. ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Студенттер мен жас ғалымдардың 

«Ғылым және білім - 2014» 

атты IX Халықаралық ғылыми конференциясының 

БАЯНДАМАЛАР ЖИНАҒЫ 

 

 

 

 

СБОРНИК МАТЕРИАЛОВ 

 

IX Международной научной конференции  

студентов и молодых ученых 

«Наука и образование - 2014» 

 

 

 

 

PROCEEDINGS 

of the IX International Scientific Conference  

for students and young scholars 

«Science and education - 2014» 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2014 жыл 11 сәуір 

 

Астана 

УДК 001(063) 

ББК 72 

Ғ 96 

 

 

 

 

Ғ 96 

«Ғылым  және  білім  –  2014»    атты  студенттер  мен  жас  ғалымдардың  ІХ 

Халықаралық ғылыми конференциясы = ІХ Международная научная конференция 

студентов и молодых ученых «Наука и образование - 2014» = The IX International 

Scientific Conference for students and young scholars «Science and education - 2014». 

–  Астана: 

http://www.enu.kz/ru/nauka/nauka-i-obrazovanie/

,  2014.  –  5830  стр. 

(қазақша, орысша, ағылшынша). 

 

ISBN  978-9965-31-610-4 

 

 

 

 

 

 

 

Жинаққа  студенттердің,  магистранттардың,  докторанттардың  және  жас 

ғалымдардың  жаратылыстану-техникалық  және  гуманитарлық  ғылымдардың 

өзекті мәселелері бойынша баяндамалары енгізілген. 

 

 

The proceedings are the papers of students, undergraduates, doctoral students and 

young researchers on topical issues of natural and technical sciences and humanities. 

 

В сборник вошли доклады студентов, магистрантов, докторантов и молодых 

ученых по актуальным вопросам естественно-технических и гуманитарных наук. 

УДК 001(063) 

ББК 72 

 

 

 

 

ISBN 978-9965-31-610-4 

©

Л.Н.  Гумилев  атындағы  Еуразия  ұлттық 

университеті, 2014 

4179 

 

3.  Картография және топографиялық негіздері. М. Қ. Омаров. Павлодар. 2013 ж. 23 б. 

4.  Физикалық  география,  6  сынып  георафиясы  Ә.  Бірмағамбетов,  К.  Мамырова.  Алматы 

«Атамұра» 2001 ж.  20-42 б. 

5.  Дүние  жүзіне  жалпы  шолу  ТМД  елдері,  10  сынып  георафиясы  Ә.  Бейсенова,  К. 

Каймулдинова. Алматы, «Мектеп», 2006 ж. 17 б. 

 

 

ОӘК 372.891 (574) 

ГЕОГРАФИЯ МҦҒАЛІМІНІҢ ҚҦЗЫРЕТТІЛІГІ – ГЕОГРАФИЯ САБАҒЫНДА 

ИНТЕРАКТИВТІ ЭЛЕКТРОНДЫ КАРТАНЫ ҚОЛДАНУ 

 

 

        Байбусунова Наргиз Манаровна 

b.nargiz.m.93@mail.ru  

ПМПИ жаратылыстану факультеті география және химия кафедрасының 3 курс 

студенті 

Ғылыми жетекші - Омаров М.К. ПМПИ  география және химия кафедрасының аға 

оқытушысы 

 

География  кабинеті  кӛрнекілік  құралдарынсыз  мәнсіз.  Олардың  қатарында  маңызды 

орынды  карталар  алады.  Интербелсенді  тақталар  дәстүрлі  карталардың  нақты  кӛрсетілуін 

елеулі түрде жақсартады. 

Электронды карталарды қолдану барысында интербелсенді тақталар қолданылуы тиіс. 

Интербелсенді  карталарды  қолданғанда  сабақ  қызықты  және  тиімді,  нәтижелі  болады. 

«Дрофа»  баспасы  қазіргі  уақытта  60  әр  түрлі  тақырыптағы  электронды  географиялық 

карталар шығарды (мұхиттар картасы, дүниежүзінің климаттық картасы, дүниежүзінің саяси 

картасы, Антарктида, Қазақстанның жер ресурстары және т.б.). 

Интербелсенді  электронды  карталардың  демонстрациясы  маңызы  баспа  түріне 

қарағанда жоғары. Электронды карталармен жұмыс барысында: 

1.  жер қыртысынның белгілі бӛліктерін жақыннан кӛрсетуге; 

2.  белгіленген  жердің  бӛлігін  түсіру  үшін  картаны  оңайлата  отырып,  кӛбірек  кӛрнекілік 

қолдану;  

3.  әр түрлі суреттер;  

4.  кәдімгі немесе экрандық перне тақталар кӛмегімен жазбалар енгізуге болады.  

5.  Карталар қатарын біріктіруге болады.  

6.  Соның  арқасында  заңдылықтар  мен  себеп-салдарларын  айқындап  кӛрсетуге  мүмкіндік 

береді.  

7.  Кейбір  карталарда  территорияларға  қосымша  иллюстративті  және  текстік  материалдар 

қосылған.  

Электронды  карталар  қабаттардан  тұрады.  Әр  қабат  әртүрлі  картографиялық 

ақпараттар құрайды. Физикалық карта, мысалы, келесіндей қабаттар бар: құрлық пен мұхит 

түбі  жер  бедері,  ӛзендер  мен  кӛлдер,  су  нысандарының  аттары,  құрлық  нысандарының 

4180 

 

аттары,  градус  торы,  мұхиттық  ағыстар.  Сабақтың  мақсат-міндеттеріне  байланысты 

қабаттарды қосып немесе алып тастап отыруға болады.  

Электронды картамен жұмыстың 3 негізгі түрлері бар: 

1.  Карта қабаттарымен жұмыс; 

2.  Қосымша материалдармен жұмыс; 

3.  Бағдарламаның қосымша мүмкіндіктерін қолдану (суреттер, жазбалар орындау). 

Электронды  картамен  жұмыстың  ең  қызықтысы,  ол  –  карталар  қабатының 

құрамдастығы.  Ол  себеп-салдар  жүйесі  мен  заңдылықтарын  кӛрсетеді.  Мысалы,  Жер 

қыртысы  құрылысының  картасына  рельеф  қабатын  енгізіп,  белгілі  жер  қыртысы 

құрылымына  ірі  жер  бедері  формаларының  сәйкес  келетіні  туралы  қорытынды  жасау. 

Шаруашылық салаларын біліп-оқуда карта салу әдісі ӛзекті.  

Карта қабаттарын қиылыстыру үшін: 

Біріншіден, берілген сабақта маңызды емес ақпаратты одан түсіруге болады (мысалы, 

жер бедері пішіндеріне арналған сабақта физикалық картасынан градус торын, ағыстар мен 

пайдалы қазбаларды алуға болады); 

Екіншіден,  -  әртүрлі  қабаттардың  үйлесуі  арқылы  базалық  карталар  негізінде 

мамандандырылған  карталар  жиынтығын  құруға  болады,  мысалы  тақырыпсыз  карталар 

(географиялық диктанттар ӛткізу және ұйымдастыру үшін тақта алдында жеке жауаптар); 

1.  Бірен-саран қол қойылған карталар (мысалға, тек құрлық нысандарының аттарымен); 

2.  Кескін карталар. 

Одақтардың  (блоктардың)  болуы  электронды  карталардың  тағы  бір  маңызды 

ерекшелігі болып табылады. Бұл блок карталар ӛзгешеліктерін кӛрсетеді. Территориялар мен 

географиялық нысандардың ең бірқатар ерекшеліктерін зейін қоя ӛткірлейді. Мысалы, жарты 

шар  физикалық  картасының  ақпараттық  блогына  жер  бедерінің  пішіндері,  ірі  ӛзендер  мен 

кӛлдері  туралы  мәлімет  құрайды.  Кӛптеген  қосымша  материалдар  суреттермен 

жабдықталған. Бұл кӛрнекілік құралдарын арттырады, сонымен қатар сабақта жұмыс үлгісін 

түрлендіруге  мүмкіндік  береді.  Мысалы,  суреттер  негізінде  географиялық  нысандар  мен 

аңыздар  пунктерін  картаның  әрбір  шартты  белгілердің    мағынасын  талқылауға  болады, 

нысандардың жаңа сипаттамасын беріп, оларды салыстыруға мүмкіндік бар.  

Ғарыштық түсірілімдер мен карталар кӛрінісін салыстыру картаның не екенін түсінуге 

мүмкіндік  береді,  сондай-ақ  шар  тәрізді  Жердің  бетін  теріске  айналдырғанда  болатын 

бұрмалануды  жақсы  кӛркемдейді  (осы  мәселені  талқылау  спутниктік  сурет  пен  картада 

Австралия пішінің салыстыру негізінде құруға болады). Сурет салу  функциясы электронды 

картаны  сабақта  пайдалану  облысын  тереңдетеді,  олардың  кӛрнекілігін  арттырады. 

Карталарға  ақпарат  енгізу  (мысалы,  мұхиттар  ағысы  схемасын  түсіндіру  үшін  желдердің 

бағыты  туралы),  назар  аударуға  қажетті  нысандар  топтарын  немесе  нысандарды  айқындау 

мүмкіндігі  пайда  болады.  Шығармашылық  тапсырмаларды  орындағаннан  кейін  сурет  салу 

функциясын іске қосуға болады (мысалы, картадан түсірілген қабаттарға жататын нысандар 

пішінің  қайта  қалпына  келтіру).  Оқушылар  алдында  нысандар  сұрыпталуы  немесе 

жіктемесіне  тапсырмалар  құруға  мүмкіндік  береді  (мысалы,  таулардың  басым  биіктіктерін 

тӛмендету  реті  бойынша  орналастыру),  географиялық  диктанттарды  ұйымдастыру  тәртібін 

картаға  жазулар  түсіру  мүмкіндігін  жеңілдетеді.  Сабақта  қолдану  жиілігі  бойынша 

картографиялық кӛрнекі құралдарды топтарға бӛлуге болады. Қандай да тақырыпты меңгеру 

кезінде бірнеше сабақта қолданылатын карталар бар. Бұл материктер картасы мен Қазақстан 

аудандары.  Бір  сабақта  ғана  қолдануға  болатын  карталар  да  бар,  олар:  салалық  карталар 

(Қазақстанның электроэнергетика, металлургия, машина жасау және т.б.). 

4181 

 

Әр  мұғалім  біршама  жиі  кӛңіл  бӛлетін  карталарды  атай  алады.  Оларға,  сӛзсіз, 

дүниежүзінің  физикалық  картасы  жатады.  Материктердің  географиялық  орналасуын  оқу 

барысында  дүниежүзінің  физикалық  картасынан  градус  торы  қабатын  алып,  балалардан  ең 

негізгі меридиандар мен параллельдерді жүргізуін сұрауға болады, содан кейін керек қабатты 

қосып, ӛзін-ӛзі тексеру жұмысын жасау.  

Жер  бедерін  меңгеруде  оқушылар  құрлықтың  жеке  бӛліктері  немесе  материк 

рельефіне  сипаттамаға  арналған  тапсырмаларды  жиі  орындайды.  Физикалық  картадан  жер 

бедері  аттарын  түсіру  және  сол  арқылы  оны  түрлі-түсті  кескін  картаға  айналдырып  осы 

тапсырмаларды түрлендіруге  мүмкіндік бар, номенклатура тексеруге екпін  жасауға болады. 

Жер  бедері  пішіндері  туралы  білімді  бақылауды  ұйымдастыру  үшін  алдын-ала  электронды 

картаны дайындап қою – тандалынған жер бедері пішіндеріне сандарды түсіріп, оқушыларға 

осы пішіндерді  атауын ұсыну. Құралдар  жазуларды ӛзгертуге мүмкіндік береді, олай болса, 

әр  түрлі  нұсқалы  жұмыстар  жасауға  мүмкіндік  бар.  Картаның  қосымша  иллюстративті 

материалдарын қолдану арқылы оқушылардан аласа және тӛмен, жас және қайта кӛтерілген 

сыртқы  келбеті  бойынша  тауларды  салыстыруды  ӛтінуге  болады,  мысалы  Гималай  мен 

Кордильер тауларымен қоса Орал мен Скандинавия таулары. Материктердің климатын білуде 

жеке климат қалыптастырушы факторлардың әсерін графикалық  түрде кӛрсетуге мүмкіндік 

бар( мысалы, атмосфералық жауын-шашындардың таралуына желдер бағытының әсері). 

Құрлық  гидросферасын  оқуда:  гидросфера  нысандарының  атын  экранға  шығармай, 

оны  оқушыларға  жазғызу;  құрлық  суларының  суреттермен  қабаттарын  экранға  шығармай, 

оқушыларға сол немесе басқа объектнысандарын (ӛзен, кӛлдер, т.б.) салуды ұсыну.  

Ескерту:  тапсырмалардың  мағынасы  болу  үшін  құрлық  сулары  бойынша  осындай 

мысалдарды  алдын  ала  дайындау  керек,  ӛйткені  оқушы  ортаның  жер  бедері  бойынша  ӛзен 

аңғарлары, кӛл қазаншұңқырларының орналасуын аңғарулары керек; 

Гидрографиялық  тор  бойынша  жер  бедерлерінің  қалпына  келуіне  байланысты 

тапсырмалар беру; 

Әр  түрлі  бӛліктердегі  Миссисипи  жүйесінің  суреттер  анализі  жолымен  жазықтық 

және  таулық  ӛзендер  ағысының  сипаттамаларын  салыстыру  (жер  бедерімен  қабат  ӛшкен 

күйінде).   

Тапсырмалар мысалы: 

1.  Замбезидің  орта  және  тӛменгі  ағыстарын  салу.  Виктория  сарқырамасының  орналасуын 

кӛрсет.  (  тапсырма  орындалуы  үшін  қыратта  ӛзеннің  жоғары  ағыс  сызығын  ертерек 

дайындау  қажет,  яғни    құрлық  суымен  қабат  қосулы  күйінде  берілген  ӛзен  бӛлігін 

айналдырып шолу).   

2.   Замбези ӛзені  мен Ньяса кӛлін қосатын, Шире ӛзені  мен Ньяса кӛлінің қазақшұңқырын 

салу (нысандардың нақты конфигурациясымен оқушылардың суреттерін салыстыру және 

ӛзен  мен  кӛлді  кӛрсететін  қабатты  қосып  тапсырманың  орындалу  нақтылығын  тексеру 

үшін керек);  

3.  Амазонка ӛзені су бассейні шекарасын Оңтүстік Америка картасында кӛрсету; 

4.  Маккензи ӛзені су бассейні шекарасын Солтүстік Америка картасында кӛрсету; 

5.  Ориноко мен Амазонка бассейндері арасындағы суайрық сызығын жүргізу. 

Жаңа  материалды  түсіндіруде  мұғалім  кӛрнекілік  құралдары  ретінде  оның  рӛлі 

картада салу функциясы едәуір кеңейеді. Мұғалімдер ертеде дәстүрлі түрде тақтада жасаған 

түсіндірмелі  суреттерді  енді  түсіндіру  үрдісінде  тікелей  немесе  ертерек  картада  орындауға 

болады. Жобалау (транспорттық жолдар,жаңа территорияларды меңгеру, т.б.) мен модельдеу 

4182 

 

( су қоймалары, басым желдер, мұхиттың әр түрлі бӛліктері ағыстар жүйесін салу) бойынша 

шығармашылық  жұмысты  орындау  үшін  интербелсенді  карталар  мүмкіншіліктері  жоғары. 

Осыған керекті электронды карта қабаттарын қосуда, логикалық тірек конспектілері негізінде 

ауданның мәселелері мен болашағын кӛрсетуге болады.  

Электронды карталардың кең функционалды мүмкіншіліктері:  

1.  мұғалімдерге барлық оқу курсында оларды қолдануға 

2.  оқуға әрекетті тәжірибелі-бағдарлаулы әдісті жүзеге асыруға 

3.  сабақта оқушылардың танымдық іс-әрекетін белсендендіру 

4.  географиялық картамен жұмыста әр түрлі формалар мен әдістемелік тәсілдерді қолдану 

5.  картографиялық маңызды білімін қалыптастыру. 

 

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 

1.  Ilk.kz орысша- қазақша аударма сӛздігі. 

2.  «1 сентябрь» баспасы. 

3.  О.В.Крылова, А.И. Крылов, П.А.Корниенко. Методические рекомендации по работе с 

интерактивными наглядными пособиями по географии - М.: Дрофа. 2007. 

4.  Шутенко,  А.В.  Методы  проведения  учебных  занятий  с  использованием  средств 

информационных  и  коммуникационных  технологий  /  А.В.  Шутенко  [Электронный 

документ].– (http://pedsovet.su/publ/26-1-0-841). 

5.  Материалы сайта http://interaktiveboard.ru 

 

УДК 911.6 

РАЙОНИРОВАНИЕ ПОЧВ АКМОЛИНСКОЙ ОБЛАСТИ ПО СТЕПЕНИ 

ЗАГРЯЗНЕННОСТИ ХЛОРОРГАНИЧЕСКИМИ ПЕСТИЦИДАМИ НА ПРИМЕРЕ 

ДДТ И ЕГО МЕТАБОЛИТОВ 

 

Бевз Виктория Владимировна 

Angel.tori1@mail.ru 

Магистрант 2 курса специальности 6М011600 «География» КГУ им. Ш.Уалиханова, 

Кокшетау, Казахстан 

Научный руководитель – А.  Курманбаева  

 

Земельные  ресурсы  –  один из  важнейших компонентов природных  ресурсов  любого 

государства. В условиях возрастающего антропогенного воздействия человека на почвенный 

покров  определяющее  значение  должно  иметь  государственное  управление  состоянием 

земель  с  целью  их  рационального  использования  и  экологической  безопасности 

производимой продукции [1:4]. 

Опасность  загрязнения  почв  препаратами  на  основе  ДДТ  и  ГХЦГ  заключается  в 

аккумуляции  соединений  этих  веществ  в  сельскохозяйственных  культурах,  употребляемых 

человеком  в  пищу.  Так  как  благодаря  низкой  скорости  распада  хлорорганических 

пестицидов  в  растениях  в  большинстве  случаев  содержание  их  в  несколько  раз  выше,  чем 

наблюдаемые уровни концентрации в почве, на которой произрастают данные растения. 

В  результате  планового  применения  хлорорганических  пестицидов  на  почвах 

сельскохозяйственных  угодий  Акмолинской  области  в  1960-70гг.  эта  территория  стала 

местом значительного накопления данных загрязняющих веществ.