Әлеуметтік эволюцияның теориясы

2.2.1 Әлеуметтік эволюцияның теориясы 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Спенсердің көзқарасы бойынша, Әлеуметтік эволюция - қозғалыстың тармақталуымен қоса жүретін және оның барысында 

зат белгісіз, байланыссыз әртектілік күйінен белгілі, өзара байланысқан әртекті күйге әсер ететін заттар интеграциясы, ол зат 

сақтаған қозғалыс дәл осындай өзгерісті бастан кешіреді. 

Ерекшеліктері 

Қоғамның дамуы индивидтің дене 

және рухани қызметтеріне 

байланысты. 

Әлеуметтік эволюция процесінде 

адамдардың, ұжымдық 

қызметтердің білімдері ұлғайып, 

қоғамның көптеген функциялары 

өзгереді. 

Эволюция  теориясында  Спенсердің 

бөліп алатын негізгі кездер: 

 

Интеграция-қарапайымдылықтан 

күрделікке өту. 

 

Дифференциация- біртектіліктен 

әрекеттілікке өту. 

 

Тәртіптің өсуі – белгісіздіктен 

анықтыққа өту. 

2.3  Әлеуметтанудағы Э.Дюркгеймнің ілімі 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Э.Дюркгейм  (1858-1917)  -  француз  әлеуметтанушысы,  саясаттанушысы.  Дюркгейм  негізінен 

ұжымдық  сана  рөлі,  оның  әртүрлі  түрлерін  зерттеген.  Ол  өз  тұжырымындасында  әлеуметтік 

шындықтың  ерекше  және  тәуелсіз  принципіне  сүйенеді.  Оның  негізгі  туындыларына  «  Қоғамдық 

еңбек бөлінісі туралы», « Өзіне - өзі қол салу», «Әлеуметтанулық әдістің ережелері», «Діни өмірдің 

қарапайым формалары» жатады 

Әлеуметтік көзқарастары 

Әлеуметтанудың 

ғылыми 

әдістерін 

дайындауды  қолдаушылардың  бірі  болды. 

Мұндай  әдіс  кезінде  байыптылық,  яғни 

қоғамдық 

өмірдегі 

құбылыстарды 

түсіндіруде  қатаң  логикалық  әдіс  сақталу 

керек, дейді ол. Өзіне деңгейлердің негізін 

алғанда  қоғам  дамуы  туралы  ойша, 

дерексіз  теориялар  жасауға  көп  көңіл 

бөлінгенін  және  олардың  әлеуметтік 

факторларды  зерттейтін  ғылыми  әдіс 

әзірлеумен  аз  айналысқанын  айта  келіп, 

әлеуметтанудың  әдісін  дайындауды  қолға 

алады. 

Әлеуметтік реализм доктринасының 

негізін салушы 

Ол 

өзінің 

әлеуметтік 

реализм 

теориясында 

қоғамдық 

құбылыстардың табиғатын әлеуметтік 

факторлармен  түсіндіру  керек  деп 

пайымдайды 

Индивидтердің,  әлеуметік  топтардың 

және 

әлеуметтік 

институттардың 

өзара әрекет ету жүйесі ретінде қоғам 

адамдардың  мінез-құлқына,  олардың 

сан 

салалы 

қызметіне 

талдау 

жасаудың 

түп-төркіні, 

бастауы 

болады деп санады. 

2.3.1.Қоғамдағы норма және патология туралы Э.Дюркгеймнің ілімдері 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қоғамдағы норма және патология туралы ілімдері 

Ерекшеліктері 

Әлеуметтік конфликтілер – патологиялық құбылыс. 

Әлеуметтік  денсаулық  –  индивидтің  өмір  сүру  күшінің  дұрыс  дамуы, 

өмір сүру орта жағдайларына бейімделу қабілеті. 

Ұжымдық әлеуметтіктің басты факторы,  адамдардың тіршілік етуінің 

табиғи ортасы. 

 

2.4 М.Вебердің әлеуметтанулық көзқарастары 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Макс Вебер (

1864-1920

) — неміс әлеуметтанушысы, әлеуметтік философ, тарихшы. Вебер әлеуметтік 

теориясында себептілік пен «түсіну» біртұтас болу принципіне үлкен мән берген. Вебер алғаш рет 

капитализм тек батыста протейантизм және кальвинизмнің тарауымен байланысты пайда болды дейді. Вебер 

бойынша идеалдық тип өмір шындығын бейнелейді. Бұл жалғыз жарым фактілерді жүзеге алу түсінудің 

құралы. Мазмұны жағынан Вебер идеялары қоғамдық-экономиқалық формациялар туралы маркстік ілімге 

қарсы бағытталған.

 

Негізгі еңбектері: «Түсіністікті әлеуметтанудың кейбір белгілері жөнінде» (1913); 

«Әлемдік діндердің шаруашылық этикасы» (1915); «Шаруашылық және қоғам» (1921—1922). 

 

М.Вебер бойынша 

әлеуметтанулық көзқарасы 

Адамдар  өздерінің  ұмтылыстарын  қандай 

саналы 

іс-әрекеттері 

құралдарымен 

ұғындыру және

 

түсіндіру. 

 

Зерттеу пәні болуы қажет 

әлеуметтік іс-әрекеттер 

социологияның негізгі мақсаты - 

әлеуметтік әрекеттерді оның 

себептері арқылы түсіндіру 

болып табылады. 

әлеуметтік  әрекет  -  ол  адамның 

өз  ісіне  өзі  мән  беруі  арқылы 

жасалатын 

және 

ол 

іске 

асырылған  жағдайда  оған  басқа 

адамдардың 

әрекеті 

немесе 

мінез-құлқы 

арқылы 

жауап 

қайтару  мүмкіндігі  ескерілетін 

іс-қимыл. 

Әлеуметтік  әрекетті  түсіндіру  үшін  ең 

алдымен  әрекет  субъектінің  өз  ісіне берген 

мағынасын 

анықтау 

десе 

екіншіден, 

әлеуметтік  әрекеттің  себептік  мотивтерін 

анықтау  қажет  деп  көрсетеді.  Вебердің 

пікірінше  әлеуметтік  әрекеттер  үлкен 

әлеуметтік  өзгерістерге  әкелуі  мүмкін. 

институттар  мен  топтардың  іс-әрекет 

сипатына 

ыкпал 

етеді 

Сондай-ақ, 

әлеуметтік  әрекеттер  үлкен  әлеуметтік 

өзгерістерге  әкелуі  мүмкін.  Сондай-ақ, 

әлеуметгік  әрекеттер  институттар  мен 

топтардың іс-әрекет 

 сипатына ыкпал етеді. 

М.Вебердің әлеуметтік іс-әрекет теориясы  таным деңгейінің 

эмпирикалық және теориялық арақатынасы туралы сұрақ қояды.