| 4 Сыныптау, негізгі көлемдер
Бидайды ботаникалық , биологиялық белгілері , түс реңктері және жылтырлығы жөнінен 1 кестеде көрсетілген жеті түрге бөледі.
кесте
Түрлері
|
Түс реңктері
|
Дәннің
жалпы
жылтыр-
лығы, %
|
Басқа түрдегі бидайлар, %, артық емес
|
Барлығы
|
Сонымен бірге
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
| |
I – жаздық қызыл
дәнді
жұмсақ
II – Жаздық қатты
|
Қоңыр қызыл, қызыл, ашық-қызыл, сарғыш-қызыл. Негізгі реңкті бұзбайтын санда сары, бүйірі сарғайғанға, түссізденген және қарайған дәндердің болуы рұқсат етіледі.
Қоңыр-сарғыш, ашық-сары. Негізгі реңкті бұзбайтын санда ағарған, түсі солғынданған, түссізденген, бозарған дәндердің болуы рұқсат етіледі.
|
40 кем емес
40 кем емес
|
10
10
|
5-қатты
5- ақ дәнді
|
III – Жаздық жұмсақ ақ дәнді
|
-
|
40 кем емес
|
10
|
Есепке алын-байды
|
1 кестенің соңы
1
|
2
|
3
|
4
|
5
| |
IV –
Қыстық
жұмсақ
қызыл
дәнді
|
Қоңыр қызыл, қызыл, ашық-қызыл, сарғыш-қызыл. Негізгі реңкті бұзбайтын санда сары, бүйірі сарғайған, түссіздеген және қарайған дәндердің болуы рұқсат етіледі.
|
40 кем емес
|
10
|
5-қатты
|
V –
Қыстық
жұмсақ
ақ
дәнді
|
-
|
Шектелмейді
|
10
|
-
|
VI–
Қыстық
қатты
|
-
|
Шектелмейді
|
10
|
-
|
VII –
Сыныптал-маған
|
Жоғарыда санамаланған критерийлердің еш қайсысына жауап бермейтін бидай (түрлер жиынтығы)
| |
Ескерту – Түрлерді сипаттайтын ботаникалық сорттардың мүмкін тізілімі А қосымшасында келтірілген
|
5 Жалпы техникалық талаптар
5.1 Жұмсақ және қатты бидайлар үшін реттік сыныптары және сыныптар көрсеткіштері 2 кестеде және 3 кестеде берілген.
2 кесте – Жұмсақ бидай үшін техникалық талаптар
Негізгі сыныпты анықтағыштар
|
Жұмсақ бидай үшін сыныптар сипаттамасы және
сыныптар жөнінен нормалар
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Түрлік құрам
|
I, III, IV, V
|
Бидайдың жақсы
сорттары
|
Бидайдың
Жақсы және бағалы сорттары
|
VII түрлі рұқсат етіледі
|
2 кестенің жалғасы
Негізгі сынып-
ты анықтағыш-
тар
|
Жұмсақ бидай үшін сыныптар сипаттамасы және
сыныптар жөнінен нормалар
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Тегі, г/л, кем
емес
|
750
|
740
|
700
|
Шектелмейді
|
Жылтырлығы
%, кем емес
|
50
|
50
|
Шектелмейді
|
Дән маңызының
Салмақтық үлесі,
%, кем емес
|
32,0
|
28,0
|
23,0
|
18,0
|
Сондай
|
Дән маңызының
сапасы, тобы,
кем емес
|
I
|
I
|
II
|
II
|
«
|
Құлау саны,-дан
|
200
астам
|
200
астам
|
150
астам
|
90
кем емес
|
«
|
Араласпалар:
Дәндік араласпалар, %, артық емес
Сондай-ақ
өскін дәндер,
артық емес
Арамшөптік
араласпа %, артық емес,
Сондай-ақ:
-алынбайтын
араласпа
(қарасұлы, татар
қарамығы);
бұзылған
дәндер;
-фузариозды
дәндер;
-қиыршық тастар
|
5,0
|
5,0
|
15,0
|
15,0
|
15,0
|
1,0
|
1,0
|
3,0
|
4,0
|
Дәндік
араласпа
шегінде
| |
5,0
|
5,0
|
5,0
|
5,0
|
5,0
| |
2,0
|
2,0
|
5,0
|
5,0
|
Шектел-
мейді
| |
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
Зиянды аралас-
палар, артық
емес
|
0,5
|
0,5
|
0,5
|
0,5
|
0,5
|
ҚР СТ 1046-2001
2 кестенің соңы
Негізгі сынып-
ты анықтағыш-
тар
|
Жұмсақ бидай үшін сыныптар сипаттамасы және
сыныптар жөнінен нормалар
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Сондай-ақ:
-спорлар:
-укекіре, түлкі
құйрықты
|
0,05
|
0,05
|
0,05
|
0,05
|
0,05
|
қыдық, ланцетті
термопсис
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
-түрлі-түрлі
шегіршін
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
-жеміс түскен
күн сүйгіш
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
Кәрі триходесма
|
Рұқсат етілмейді
|
Дән қарақүйесі
(кірленген,
көгерген), артық
емес
|
10,0
|
10,0
|
10,0
|
10,0
|
10,0
| |
Ескерту –Жұмсақ бидайдың сыныбын белгілегенде қосылған көрсеткіштердің біреуін анықтайды: немесе өскін дәндер, ал аспап болған жағдайда құлау санын.
|
3-кесте – Қатты бидай үшін техникалық талаптар
Негізгі сыныпты анықтағыштар
|
Қатты бидай үшін сыныптар сипаттамасы және
сыныптар жөнінен нормалар
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Түрлік құрам
|
II және VI
|
VII түр рұқсат
Етіледі
|
Басқа түрлі бидайдың
дәндері, %, артық
емес
Сондай-ақ:
Ақ бидай
|
10
|
10
|
10
|
10
|
Шектелмейді
| |
2
|
2
|
3
|
5
|
Сондай
|
Түрі, г/л, кем емес
|
760
|
750
|
730
|
700
|
«
|
Жылтырлығы, %, кем
емес
|
70
|
60
|
50
|
«
|
3 кестенің соңы
Негізгі сыныпты анықтағыштар
|
Қатты бидай үшін сыныптар сипаттамасы және
сыныптар жөнінен нормалар
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
Дән маңызының салмақтық үлесі, %, кем емес
|
28,0
|
25,0
|
22,0
|
18,0
|
«
|
Араласпалар:
Астықтық араласпа,
%, артық емес
Сондай-ақ:
Қара бидай, ешмен
Және өскін
Сондай-ақ:
Өскін дәндер
|
5,0
|
5,0
|
15,0
|
15,0
|
15,0
Астықтық аралас-
па шегінде
|
2,0
|
2,0
|
4,0
|
5,0
| |
1,0
|
1,0
|
3,0
|
4,0
|
Сондай
|
Арамшөптік аралас-
па, %, артық емес 5,0 5,0 5,0 5,0 5,0
|
| |
Сондай-ақ:
Бұзылған дәндер
Фузариозды дәндер
Қиыршық тастар
Зиянды араласпалар,
%, артық емес
Сондай-ақ:
Спорлар
укекіре, түлкі
құйрықты қыдық,
ланцетті термопсис
Түрлі түсті шегіршін
Жемісі түскен күн
сүйгіш
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
| |
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
1,0
|
| |
0,5
|
0,5
|
0,5
|
0,5
|
0,5
|
| |
0,05
|
0,05
|
0,05
|
0,05
|
0,05
|
| |
0,1
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
| |
0,1
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
0,1
|
|
Кәрі триходесма
|
Рұқсат етілмейді
|
|
Қаракүйелі дәндер
(кірлеген,көгерген),
%, артық емес
|
10,0
|
10,0
|
10,0
|
10,0
|
10,0
|
| |
Ескерту –Салмақтық үлесі мен дән маңызының сапасынан басқа, барлық көрсеткіштер жөнінен 4-сынып талаптарына сәйкесетін қатты бидайды «жармалық» сөзін қосып 4 сынып бойынша бағалайды.
|
|
5.2 Барлық сыныптағы бидай:
- өздігінен қызу белгісінсіз жақсы күйде;
- жақсы бидайға тиісті иіске ие болуы (мия, тұрып қалған, көгерген, жусан, қаракүйе және басқа да бөтен иіссіз);
- берілген түрге тиіс жақсы дәнге тиіс түсті болуы керек;
- II деңгейден жоғары емес кенемен залалданғаннан басқа зиянкестермен залалдану рұқсат етілмейді.
5.3 Өзіне қатыссыз иісті, 1-5 сыныптардағы, қызып жатқан бидайды, немесе өскін бидайлармен 15% артық араласпасы бар бидайды «сыныптық емес»-ке жатқызу керек.
5.4 Пісу, жинау немесе сақтаудың қолайсыз жағдайларының салдарынан өзінің табиғи түсі мен жылтырлығын жоғалтқан бидайды, қарайған дақтардың болуы жағдайында
ҚР СТ 1046-2001
«қарайған» ретінде, немесе «түссізден-ген» ретінде анықтайды және түссіздену деңгейін көрсетеді.
5.5 Бидай сыныптарында дән түсі жөнінен рұқсат етілетін ауытқулар
4 кестеде келтірілген.
4 кесте
Достарыңызбен бөлісу: |
