Сабақтың тақырыбы: Тұйық етістік. Сабақтың типі: білімді меңгерту Сабақтың әдісі: баяндау,сұрақ-жауап

106-жаттығу. Есімдіктерді түрлендіріп, сөйлем құрау.

1. 
   Белгісіздік есімдіктері деген не?
   
2. 
   Олар қалай түрленеді?
   
3. 
   Белгісіздік есімдіктері қандай сөйлем мүшесі бола алады?
   

2. 108-жаттығу.

а) Оқушылрды тексеру.

ә) Сынып бөлмесінің сабаққа даярлығын қадағалау.
ІІ Үйге берілген тапсырма. «Іште пікір өлгенше ...» («Теледидар бағдарламалары туралы

Көрермен ретіндегі пікірім»).

Жасұлан «Бармысың,бауырым?» бағдарламасы туралы пікірін білдірді.Бұл бағдарламада әркім өз жақынын,туғанын іздеп жатады.

Біз бүгінгі «Туған бар,табылатын жаныңнан» тақырыбындағы сабағымызда есімдіктердің түрленуін нысана ете отырып,туыстық атаулар туралы сөз қозғамақпыз.

• 
  Балалар,құдағи қалтаның не екенін білесіңдер ме? (құда болған екі жақтың бір-біріне сыйы салынған қалта)
  
• 
  Сендерге бүгінгі сабақ тапсырмалары осы құдағи қалтадан алынады.
  

Әзілдері жарасқан бұл екеуі кім? (нағашы-жиен)

Ендеше «Нағашы», «Жиен» тобы болып жұмыс атқарамыз.

Құдағи қалтадан алынатын алғашқы тапсырма

Кітаппен жұмыс.117-жаттығу.Мәтінді оқып,есімдіктерді теріп жазып,тұлғасына ажырату.

Мен – жіктеу есімдігі,атау тұлғасында.Ешқандай – болымсыздық есімдігі,еі түбірден құралған.Не – сұрау есімдігі,атау тұлғасында т.б. (Отырған туыстар өздерін таныстырады)
2-тапсырма. Кеспе қағазбен жұмыс.
1-кеспе қағаз

Сөйлемнен есімдікті тауып,тұлғасына талдау жасау.Сөйлемге синтаксистік талдау жсау.

Сөйлемнен есімдікті тауып,құрамын ажырату.Сөйлемге синтакистік талдау жасау.

Мысалы: Қазақ қыз баланы «үй құты» деп отбасынд,оған сый-құрмет көрсетеді бағалап.

Дұрысы: Қазақ отбасында қыз баланы «үй құты» деп бағалап,сый-құрмет көрсетеді.
4-тапсырма. «Біріңді-бірің тыңдап ал!» Фариза Оңғарынованың әке туралы «Перзент сөзі» өлеңінен есімдіктерді теріп жазу,тұлғасына талдау.

І топтың 1-оқушысы ІІ топтың 1-оқушысы

Әкем- менің тәңірім, Ол тұрғанда сезінбей қатер демін,

пайғамбарым,ұмтылатын Хандардың да қалпағын әпермедім.

биігім,сайран бағым. Әділ шешім ататын барлық істе

Ол білмейтін дүниеде біздің үйде бас қазы - әкем менің.

құпия жоқ,

біліп алған,япыр-ай,

қайдан бәрін?!

2-оқушы 2-оқушы

Күшті де жоқ дәл ондай Әкем барда,арқам кең,жоқ

жер бетінде, алаңым,

сұлу мүсін, бір мін жоқ бәрі орнында:шаруаң,қора-малың

келбетінде!

Батыр,дана сол ғана.Асығамын Төрт жағымыз құбыла.Мен өскенде

әкеме ұқсап тезірек ер жетуге. Қиындау-ау әкемдей бола аларым ...
5-тапсырма. «Ән – көңілдің ажары» (үнтспадан «Жігіттер» тобының орындауындағы «Жеңешемнің мінезі» әнін тыңдап,есімдіктерді теріп жазу,құрамын талдау.
IV. Дамыту кезіндегі тапсырма. Шығармашылық жұмыс «Менің жеңгем».
V. Бекіту. Топтастыру стратегиясы бойынша «Есімдіктің түрлену ерекшеліктері».
Қорытындылау.Сабағымызды Фариза ақынның мына өлең жолдарымен түйіндесек:
Ағаларым – асқар тау,қарлы шыңдар,

Жеңгелерім – жанымның жайлауы еді.

Інілерім – шым болат шалғысыңдар,

Сіңлі,келін – періште тілеулесім,

Барлығың да әйтеуір,бармысыңдар!
VI. Үйге тапсырма. Туыстық тақырыбында мақал-мәтелдер жазып келу.
VII. Бағалау. (Берілген бағалау парақтарына топ үлкені баға қояды)

САБАҚ ЖОСПАРЫ «Бекітемін»

________________

Оқу ісінің меңгерушісі

«______» ________20___ ж

Күні: 20.11.2012

Пәні: қазақ тілі

Сыныбы: 7-сынып

Сабақтың тақырыбы: Есімдіктен өткенді қайталау.

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: есімдік туралы алған теориялық білімдерін практикада қолдану, ауызша, жазбаша талдауж ұмыстарын жүргізе отырып, білімдерін бекіту;

Дамытушылық: ойлау қабілеттерін,қиялдарын дамыту,ой қорытып,нақты шешім

жасауға үйретіп өздеріне сенімдерін арттыру;

а) сәлемдесу;

ә) түгелдеу;

б) сыныпты сабаққа даярлау.

1.Етікі тігетін аспабының бірімен ұқсас есмдіктің қай түрі? (Біз – жіктеу есімдігі)

2.Басқаның бәрін өзі сұрайды, өзінен ешкім сұрамайды. (Сұрау есімдіктер)

3.Жақтас жалғауға жіктеле қояды, жақтас емесіне жоламай қояды. (Мен.сен)

4. Көпшіл және көңілшек

Ештемені бөліп жармайды.

Көптік ұғым беріп,

Көпшлікті қармайды. (Жалпылау есімдіктері)

5. Құрамындағы сөздің көбін көршісінен сұрап алыпты.Алдына бір буын қосыпты да,есімдіктің бір түрі боп тұра қалыпты.(Болымсыздық есімдіктері)

Жаңа сабақ.

а) Сөзжұмбақ «Бұл да қызық»

«Есімдік» деген сөздің құрамында қанша дыбыс болса,есімдіктің түрлері де сонша.Енді сіздер тапсырманы орындаңыздар.Шақпаққа мыналарды жазсаңыздар ерекше тордағы сөзді оқисыздар.

Сұрақтары: 1. Жіктеу есімдігі (сен)

2.Сілтеу есімдігі

3.Сұрау есімдігі

4.Көмектем септігіндегі өздік есімдігі І жақ (көпше түрі),тәуелденіп тұр

5.Сілтеу есімдігі шығыс септігінде

6.Белгісіздік есімдігі

7.Жалпылау есімдігі.

		с	Е	н
		о	с	ы
		к	і	м
ө	з	і	м	м	е		н
о	с	ы	д	а	н
ә	р	к	і	м
	б	ү	к	і	л

ә) Сатылай кешенді талдау.

116-жаттығу

• 
  Есімдіктерді теріп жаз
  
• 
  Қарамен жазылған сөздерге тұлғалық талдау жаса
  

а) оқушылардың қазақ тілі пәнінен алған білімдерін тиянақтау;

ә) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) оқушылардың білімін бақылау арқылы сауатты жазуға дағдыландыру;

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

А) мыңдап В) елулерде С) жүз Д) екеу Е) екі бүтін оннан үш

А) он оннан В) отыз қырықтарда С) екеу үшеу Д) төрт мың Е) үш төрт

А) бастауыш В) баяндауыш С) толықтауыш Д) анықтауыш Е) пысықтауыш

А) есептік В) реттік С) жинақтық Д) бөлшектік Е) топтау

А) екі В) он сегіз С) жиырма алты Д) он Е) мың

А) X –сынып В) 2004-жылы С) 24-қараша Д) 1-інші үй Е) 3-алма алды

А) Той өтті үшеуімізді күрсіндіріп. В) Екі жастың қуанышы тойланды.

С) Сіз бірінші орынға адамзаттың қара күшін қойдыңыз.

Д) Екеуіне сүйсінумен өтермін. Е) Ән айтатын өнерпаздар—осы үшеуміз

А) 1845-жылы ұлы Абай дүниеге келген. В) Жолдастарымның кеткеніне екі үш күн болды.

С) Сағат 6 ға 10 минут қалғанда Азамат пәтерінен шықты.

Д) 30-40-тай адам жиналған екен. Е) Біз 2-еу едік.

А) күллі,барша,тегіс В) өзім,өзді-өзі, өздеріңіз С) қашаннан? Қайсысы?

Д) әркім, қайсыбір,ешқашан Е) мынау,осыңыз,соным

2. Пысықтауыш қызметіндегі есімдікті тап.

А) Олар жиналысқа түгел қатысты. В) Мұны ертеңге қалдыруға болмайды. С) Оның ағасы ешкімге тиіспейді. Д) Бұлардың ойы іске аспады. Е) Барлық есті кісілер ертеңін ойлауға тиіс.

А) Ешкімге тіл қатушы болма. В) Саған тай сатып әперемін. С) Өзің үлкен,қылығың—бала-шаға.

Д) Еріншектік—күллі дүниедегі өнердің дұшпаны. Е) Әрбір жинақылықтың түбі—кеніш.

4. Тәуелденген тұлғадағы сілтеу есімдігін тап.

А) кіміңіз? Несі? В) бұнысы,мынауымыз С) соның,анаған Д) өздерің,өзіңіз Е) барлығынан,бәрінің

А) әркім,кейбіреу,әлденеше В) олар,мен,бі С) кім, қашан, неше Д) біреу, ешбір,қайсыбір Е) бәрі,түгел,барша

А) Еш уақытта, еш қашан В) әлде кім,әр адам С) әркім,ешқайда Д) кей ағаң, кей біреу Е) бүгін,еш теңе

А) толықтауыш В) баяндауыш С) пысықтауыш Д) бастауыш Е) анықтауыш

А) бірнеше В) саған С) дәнеңе Д) әлдекім Е) түгел

А) осынау В) оған С) әрне Д) кейбіреулер Е) ештеңе

А) менге В) сенмен С) сода Д) бұдан Е) сеннің

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару

Үйге берілген жаттығуды тексеремін. Кеспе қағаздарды үлестіріп жауап талап етемін.

1. 
   Есімдік дегеніміз не?
   
2. 
   Есімдік мағынасына қарай нешеге бөлінеді?
   
3. 
   Есімдіктер қалай түрленеді?
   

Жіктеу есімдіктері зат есімнің орнына жүріп,зат есімдерше септеледі,және жіктеледі.

Мен,сен,ол деген жіктеу есімдіктерінің септелуінде мынадай ерекшеліктер байқалады:

1) ілік,барыс,табыс,шығыс септіктерінде түбірдегі л,н дыбыстары түсіп қалады.

2) жатыс септікте ол есімдігіндегі л дыбысы н-ға айналады

3) көмектес септікте түбір мен жалғаудың арасында –ы,-і дәнекері пайда болады.

4) барыс септік жалғауы жуанданып, л, н түсіп қалған түбірге –ған түрінде жалғанады.

Жаттығумен жұмыс: 97-жаттығу. Өлеңді оқып есімдіктерді тауып есімдіктің қай түріне жататынын түсіндіріңдер.

Тақтамен жұмыс: Тақтаға жіктеу есімдігін септеп жазады.

Атау. Мен сен

Ілік. Менің сенің

Барыс. Маған саған

Табыс. Мені сені

Жатыс. Менде сенде

Шығыс. Менен сенен

Көмектес. Менімен сенімен

Сендер біздер

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару

1. Есімдік дегеніміз не?

2. Есімдіктер қалай түрленеді?

3. Есімдік мағынасына қарай нешеге бөлінеді?

Есімдіктер әр түрлі сөз табының орнына жүретіндіктен, сөйлемде әр түрлі мүшенің қызметін атқарады.

1. 
   Есімдіктер,әсіресе жіктеу есімдіктері,атау септікте тұрып бастауыш болады.
   
2. 
   Есімдіктер барыс, табыс,жатыс, шығыс, көмектес септіктердің бірінде тұрып толықтауыш болады.
   
3. 
   Есімдіктер ілік септікте немесе сын есім мен сан есімнің орнына қолданылып анықтауыш болады.
   
4. 
   Есімдіктер мезгіл,мекен мағыналарында үстеудің орнына қолданылса пысықтауыш болады.
   
5. 
   Есімдіктер жіктеліп қолданылса баяндауыш болады.
   

Толықтауыш, пысықтауыш анықтауыш

1. 
   Есімдіктер қандай жағдайда баяндауыштың қызметін атқарады.
   
2. 
   Есімдікті не үшін орынбасар сөз табы деп атаймыз?
   
3. 
   Барыс,жатыс,шығыс септіктерінде тұрса қандай сөйлем мүшесінің қызметін атқарады?