Сабақтың тақырыбы: Мұхтар Әуезов.Әңгіме. Пейзаж. Суреттеу. Оқу мақсаттары

-Әдеби шығарма сюжетінің құрамдас бөлшектерін талдайды

-Өз көзқарасын білдіріп, өлеңнен шығатын тұжырымды айқындайды.

Сабақ барысында оқушыларға қолдау көрсетіліп, шапалақ соғу арқылы қошемет көрсетіледі.

5. 
   мин
   

1.Мұхтар Әуезов туралы не білесіңдер?

2.Жазушының қазақ әдебиетіне қосқан үлесі қандай?
М.Әуезов туралы білетіндерін еске түсіреді

.

Қазақ әдебиетінің классикалық туындысына айналған «Көксерек» хикаяты 1928 жылдың желтоқсаны мен 1929 жылдың қаңтар айларында Ташкент қаласында жазылды. Бұл хикаятта адам мен табиғаттың қайшылықтары Құрмаш пен Көксеректің қарым-қатынасы арқылы шебер суреттелген. «Көксерек» әңгімесінің тақырыбын таңда жұбайы Валентина Әуезова былай деп еске алады: «Бірде мен қабырға күнтізбесін (1929 жылдың) сатып алдым. Сол күнтізбе Мұхтардың жазу үстелінің тұсында ілулі тұратын еді. Сонда белгілі суретшінің салған суреті бар болатын – қысқы түн, қар жамылған меңіреу дала, сонау алыста, көз ұшында қар басқан кішкентай деревняның оттары көрінеді. Ең алдыңғы қатарда түнде жортқан қасқыр тұр. Міне, сол сурет Мұхтар Әуезовтің сонау жас бала кезінде кәнігі аңшылардан естіген әңгімелерін есіне түсірген болу керек, енді міне, күн сайын көз алдынан осы суреттегі көрініс кетпеген Мұхтар өзінің «Көксерек» әңгімесін жазған болатын».

«Көксерек» повесі маңызы жағынан Л.Толстойдың «Холстомер» мен «Булька», А.Чеховтың «Аққасқа», «Каштанка», Д.Лондонның «Ақ азу», У.Флобердің «Аю» атты шығармаларымен деңгейі бірдей. 200 томдық дүниежүзі әдебиеті кітапханасына М.Әуезовтің «Абай жолы» эпопеясы мен «Көксерек» хикаяты кірген. Сондай-ақ, 1973 жылы «Қазақфильм» киностудиясы «Көксерек» әңгімесі негізінде «Көксерек» драмалық көркем фильмін түсірді.

Көркем әдебиеттегі табиғат суреті – пейзаж деп аталады. Пейзаж (франц. «мекен», «өлке») – белгілі бір жердің, мекеннің, табиғаттың көрінісі. Тақырыпты толығырақ ашу үшін пейзаж кескіндеме жанрының басқа түрлерінде де (портрет, баталия жанры т.б.) қолданылады. Пейзажда суретшінің сезімі, көңіл күйі, түсінігі, табиғатқа деген эстетикалық, этикалық көзқарасы аңғарылады.

Көркем шығармаларда суреттелетін табиғат көріністері – адам образын толықтыра түсетін тәсіл. Пейзаж – әдеби шығармаларда жаратылыстың, яғни, табиғаттың әсем көрінісі, көркемдік бейнесі.

Бағалы дерек
Қасқырларды алғаш қызыл кітапқа енгізген – Германия мемлекеті. Бұл шешім 1934 жылы Фри- дрих Ницше мен Освальд Шпенглердің ықпалымен қабылданған. Қызыл кітапқа енген жануарлардың ең алғашқысы осы қасқырлар болып табылады. (massaget.kz)

Қасқырлар – өте төзімді келеді және өз аумағында ең қаһарлы жыртқыш саналады. Ірі еркек қасқырлардың салмағы мекен ететін жеріне байланысты 50–80 келі аралығында болады. Неғұрлым солтүстікке жақын мекендесе, соғұрлым ірі келеді. Олар бір жегенде 10 келі ет жей алады. Ауа-райы жайлы болса, қасқырлар орман ішінде 9 км жердегі дыбысты ести алады екен. Ал ашық далада 16 км қашықтықтағы дыбысты құлағы сезеді. Сондай-ақ, тірі жануардың иісін 1,5 шақырымнан анық сезе алады. (massaget.kz)


Қасқыр – дала тағысы. Киелі саналатын көкбөрі тұқымына қатысты тағы бір дерек, ол – оның отбасына беріктігі. Қасқыр бір ғана отбасына ие және ол – бөлтірік тәрбиесін толықтай өз мойнына алған хайуан. Ауыздандыру, бөлтірігін көкжалға айналдыру, бәрі-бәрі – осы ата қасқырдың құзырындағы міндет. Өзге аңдарда жоқ осы қасиеттер киелі жаратылыс иесін әркез даралап тұрады. («Қазақ энциклопедиясы»)

3минут
15 минут

15 минут

1.Адамдар қасқырдың күшіктерін неге аяусыз өлтірді?

2. Неліктен бір күшікті тірі қалдырып кетті?

3. Үлкендер мен Құрмаштың әжесі неліктен Көксеректі өлтіру керек деп еді?

4. Құрмаш неге үлкендердің айтқанына көнбеді? Ол неліктен Көксеректі өлтіруге қимады?

5. Көксерек неге қолға асырауға көнбеді? Көксеректің ауылдан кетуіне қандай себептер болды деп ойлайсыңдар?

(Әр топ өз ара топ ішінде талқылап, қорғайды.)

І топ: «Хикая картасы» арқылы білімдерін жинақтау

ІІ топ: Венн диаграммасы арқылы кейіпкерлерді салыстыру

ІІІ топ: Блум түймедағы әдісімен білімдерін жүйелеу

ІҮ топ: «ПДМҚ» әдісі арқылы талдау, ой қорыту
Дескриптор

• 
  Шығарманың мазмұны,сюжеттік желісі негізінде сұрақ құрастырады;
  
• 
  Оқушылар мәтіндегі қай бөлімнің маңызды екенін үзінділер, мысалдар арқылы дәлелдейді;
  
• 
  Шығармадағы ақпараттың өмірмен байланысын мәтіннен ашып көрсетеді;
  
• 
  Шығармадағы көтерілген мәселеге ұтымды ой айтып, қорытынды жасайды;
  

М.Әуезовтің «Көксерек» шығармасының мазмұнына сүйеніп, сұрақтарға жауап береді. Шығарманың мазмұнын бекітеді.

«Мұғалім – оқушы»

-Көксеректі жауыздыққа, соншама өшпенділікке баулыған нәрсе не? Әлде табиғаттың қатаң заңы ма, қасқырлар әлемінің тіршілік заңы солай ма?

-Оқушылар алған сұрақтарға жауап беріп,диалогқа түседі;

-Берілген жуан сұрақтарға тура жауап қайтармай, ой елегінен өткізіп, сыни пікір айтады.

Қорытынды: «Көксерек» әңгімесінен алған әсерлеріңді білдіріп, шағын эссе жазыңыздар

Дескрипторлар:

1. Әңгіменің ерекшелігіне зер салады

2. Замануи тұрғыдан бағалайды

3. Өз ойын білдіреді

ҚБ
Үй тапсырмасы:

«Адам және табиғат» тақырыбында ойтолғау жазу

2 мин

Рефлексия«Бес саусақ» әдісі арқылы жүзеге асады. (Парақшада оқушының не жазуы тиіс екені толығымен көрсетілген). Парақшаны жеке оқушы толтырады.