Сабақтың тақырыбы: Кіріспе. Ет кабинетінде жұмыс істеу және қауіпсіздік техникасы ережелері. Сабақтың мақсаты

1. Ақпарат деген сөзге қандай мағына бересіңдер?

2. Адам ақпараттың қандай түрлерін қабылдай алады?

3. Адам ақпаратты қалай және қайда сақтайды?

4. Адам ақпаратты өңдеуіне мысал келтір?

5. Адам ақпаратты қалай сақтайды?

компьютер, оқулық,жұмыс дәптері

                                          2.Үйге берген тапсырманы тексеру

                                          3.Практикалық тапсрмалар тарату

                                          4.Тапсырмаларды тексеру

                                          5.Үйге тапсырма

Өткен материалдарды қайталау сұрақтары:

                       Компьютерде ақпараттарды ұсыну тәсілдері қандай?

Сандық, мәтіндік және графиктік ақпараттарды кодтау қалай жасалады?

Кодтаудың турлері қандай?

ASCII дегеніміз не?

                      Кодтан шығару деген не?

   Тапсырма 1. Сұраққа жауап бер. Мен үшін ақпарат деген бұл –

Ақпарат қабылдау арнасы	Ақпарат қабылдау түрі	Сезім мүшелері
Сезіну	Бейнелік- тері арқылы ақпарат алу

компьютер, оқулық,жұмыс дәптері

                                          2.Жаңа тақырыпты түсіндіру

                                          3.Тапсырмаларды орындау

                                          4.Сабақты бекіту

                                          5.Үйге тапсырма

Жаңа түсініктер:

Есептеуіш техниканың даму тарихы

           Есептеуіш техника дамымай тұрып адамдар қол саусақтарын,тастарды,ағаш таяқшаларды пайдаланды

           Есепшоттың пайда болуы деректерге қарағанда Қытай немесе Египетте 2000-5000 жылдар шамасында балған.

           Есепшот Ресей де 16-17 ғасырларда пайда болған

           17 ғасырдың аяғында  шотландиялық Джон Непер  логорифм түсінігін енгізді.логорифм кестесін құрды.

            1761 ж.Ағылшын Д.Робертсон логорорифм сызғышын жасады. Мұндай идеяны Иссак Ньютон  ұсынған.

            1642 жылы француз математиці Блез Паскаль 19 жасында дүние жүзінде бірінші рет қосу машинасын жасады.

           1694 ж неміс математиці Лейбниц Паскаль механикалық есептеу машинасын арифмометрі құрды.Есептеуіш техниканың XIX ғасырдан қарқындап дами бастады.

           1833 жылы алғашқы есептеуіш автоматтың авторы Чарлз Бэббидж аналитикалық машинаның жобасын жасады.Он казіргі кезде компьютердің атасы деп атайды.

        Дүние жүзі бойынша алғашқы 1846 жылы Бэйббидж машинасына бағдарлама жасаушы Ада Лавлейс бірінші бағдарламалаушы деп аталынған.

       XIX ғасырдың соңында американдық Герман Халлериат есепші перфарциялық машинасын құрды.Холлериат 7 жыл бойы пайдаланылды. Холлериат  есепші-перфорациялық машинаны жасайтын фирманың негізін қалады. 1944 американ математигі         Говард айкен Горвард Марк-1 автоматты есептеуіш машинасын құрды.Бірінші  электронды машиналар  1946 жылы  Пенсильван университетінде ENIAC деп аталды, 1949 жылы  EDSAC  машинасы құрастырылды.

ЭЕМ буындары:

Қазіргі кездегі компьютерлер төртінші  буынға жатады.

1.       бірінші  электронды-есептеуіш машина қалай аталған? Ол қай жылы жасалды?

2.       Марк-1 машинасы қандай элементтерде жатады?

3.       Бұрынғы Кеңестер Одағында бірінші ЭЕМ қай жылдары жасалды? Оны кім жасады?

4.       ЭЕМ  буындарын атаңдар. Олардың бір-біірнен йырмашылығы неде?

5.       Қазіргі дербес компьютерлер қай буынға жатады?

Есептеуіш техниканың даму тарихы.

компьютер, оқулық,жұмыс дәптері

                                          2.Жаңа тақырыпты түсіндіру

                                          3.Тапсырмаларды орындау

                                          4.Сабақты бекіту

                                          5.Үйге тапсырма

Жаңа түсініктер:

Анықтама. Алгортим- берілген есептің шығару жолын реттелген амалдар тізбегі түріне келтіру.

Алгоритм құруға мысалдар: Жолдан өту ,қалааралық телефонмен байланысу, қазынаны іздеу, т. б. келтіруді ұсынуға болады. Күн тәртібі, шай қайнату, үй тапсырмасын орындау, компьютерде ойнау, футбол ойнау, шахмат ойнау, т. б. алгоритмдерді талдап мысал келтіруге болады.

Мысал: Студент болу үшін алгоритмнің мынадай қадамдарын орындау керек:

1. Орта мектепті бітіріп ,аттестат алу.

2. Ұлттық бірыңғай тест бойынша сынақ тапсыру.

3. Тест қорытындысы бойынша жиныған балл көрсетілген құжаттардың конкурсқа тапсыру .

4. Конкурстан өту.

Алгоритмнің қасиеттері:

1. Айқын,дәл өрнектелуі.

2. Үзіктілігі.

3. Нәтижелілігі.

4. Жалпыламалығы.

5. Формалды орындалуы.

Белгілі бір алгоритм жеке есепті ғана емес, оған ұқсас басқа да есептер ді шешуге мүмкіндік беруі тиіс. Берілген мәліметтерге қатысты нәтиже ғана өзгеше болады. Мысалы, квадрат теңдеуді шешу алгоритмі кез келген a,b,cмәндері үшін құрылады. Ал берілген бұрыштың синусын анықтау алгоритмі кез келген алғашқы бұрыш аргументі арқылы оның (sin) нақты мәнін есептеуге мүмкіндік береді, т. с. с.

Орындаушы алгоритм мағынасын,есептің қойылуын түсінбегенмен, әр команданы (әрекетті) орындай отырып, дұрыс нәтиже алады. Алгоритм қадамдарында көрсетілген әрекеттерді дұрыс орындау үшін, әрбір әрекет орындаушыға түсінікті болуы қажет. Мысалы, х санын квадратта дегенді төменгі сынып оқушылары түсінбейді, ал оны х санын х санына көбейт деп айтса, онда бұл айтылғанды олар орындай алады. Демек, алгоритм белгілі бір орындаушыға (адамға, адамдардың білім деңгейіне, машинаға т. б.) арналып құрылады.

Орындаушы алгоритм командаларын орындай отырып, өзі атқарып отырған істің мән – жайына көңіл аудармай - ақ белгілі бір нәтиже ала алады, яғни орындаушы формалды әрекет етеді. Алгоритмнің бұл маңызды ерекшелігін оның формалды орындалуы деп аталады. Бұл қасиет алгоритмнің орындалуын компьютерге жүктеуге мүмкіндік береді.

Бекіту: Жаңа сабаққа байланысты сұрақ жауап беру

Сабақты қорытындылау: Жаңа сабақты түсіндіріп, оқушылардың біліміне сәйкес бағалау

Үй тапсырмасын беру: Алгоритм ұғымы. Алгоритмнің қасиеттері.

Бағалау

Пән аты: Информатика

Сынып: 6

Күні__________________

Сабақтың тақырыбы: Алгоритмді жазу пішімі, блок-схемалар.

Сабақтың мақсаты: Оқушыларға алгоритмді жазу пішімдері.

Білімділік: Оқушылардың есептеу техникасының даму тарихымен таныстыру.

Тәрбиелілік: Оқушыларды тәрбиелікке,ұптылыққа,тиянақтылыққа үйрету.

Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін,логикалық-абстракциясын дамыту.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақта қолданылатын көрнекті құралдар:

компьютер, оқулық,жұмыс дәптері

                                          2.Жаңа тақырыпты түсіндіру

                                          3.Тапсырмаларды орындау

                                          4.Сабақты бекіту

1. 
   табиғи тіл арқылы жазу;
   
2. 
   белгілі бір түйінде сөздер- терминдер (псевдокодтар – жасырын кодтар) арқылы қысқаша тізбекті түрде жазу, мұны қарапайым алгоритмдік тіл деп те айтады;
   
3. 
   графиктік түрде (блок – схема арқылы) жазу;
   
4. 
   программалау тілдерінде жазу.
   

1. 
   блок – схеманың басын және соңын міндетті түрде көрсететін блок болуы керек;
   
2. 
   блок – схемада бірімен – бірі қосылмаған блоктар болмауы тиіс;
   
3. 
   блоктар орындалу реті бойынша тізбектеле орналасуы қажет;
   
4. 
   арифметикалық амалдарды орындайтын блоктардың бір ену, бір шығу сызығы, ал шарттың орындалуын тексеретін ромб түріндегі логикалық блоктың бір ену, екі шығу сызығы болуы қажет.
   

Мысалы, y = a + b формуласы бойынша есептеу алгоритмінің схемасы

1. 
   Алгоритмді бастау блогы;
   
2. 
   а мен b мәндерін енгізу;
   
3. 
   y = a + b өрнегін есептеу;
   
4. 
   y = мәнін басуға шығару;
   
5. 
   алгоритмді аяқтау.
   

компьютер, оқулық,жұмыс дәптері

                                          2.Жаңа тақырыпты түсіндіру

                                          3.Тапсырмаларды орындау

                                          4.Сабақты бекіту

                                          5.Үйге тапсырма

Жаңа түсініктер:

Анықтама. Алгоритмдер блоктардың өзара байланысуына қарай үш құрылымға – сызықтық, тармақтық және циклдік түрлерге бөлінеді.

1. 
   Сызықтық немесе тізбекті алгоритм. Сызықтық алгоритм өрнектелуіне қарай тізбектелген командалардан,ал блок схемалары бір сызық бойына орналасқан тізбекті блоктардан тұрады.
   

1. 
   Тамақтану алгоритмін блок схема түрінде кесіндеңдер.
   
2. 
   Үй жұмысын дайындау алгоритмін блок схема түрінде кесіндеңдер.
   
3. 
   y=x²+5 есебін есептеу алгоритмін блок схема түрінде құру.
   

компьютер, оқулық,жұмыс дәптері

                                          2.Жаңа тақырыпты түсіндіру

                                          3.Тапсырмаларды орындау

                                          4.Сабақты бекіту

                                          5.Үйге тапсырма

Жаңа түсініктер:

2. Тармақталу алгоритмдері. Алгоритмдердің есептегі белгілі бір шартқа тәуелді тармақталып бірнеше жолдарға бөліну тобы тармақталу алгоритмдері деп аталады.

Иә жоқ

компьютер, оқулық, инт.тақта, жұмыс дәптері

2.Үй тапсырмасын тексеру.

                                          3.Жаңа тақырыпты түсіндіру

                                          4.Тапсырмаларды орындау

                                          5.Сабақты бекіту

                                          6.Үйге тапсырма

Оқушыларға сұрақтар қою арқылы үй жұмысын тексеру.

Көптеген алгоритмдерде белгілі бір әрекеттер тізбегі бірнеше рет қайталанып орындалып отырады. Математикада есеп шығару кезінде бір теңдеуді пайдаланып, ондағы айнымалы мәнінің өзгеруіне байланысты оны бірнеше рет қайталап есептеуге тура келеді. Осындай есептеу процесі  бөліктерінің талап орындауын цикл  деп атайды,  ал қайталанатын бөлігі бар  алгоритмдер тобы  циклдік алгоритмдерге жатады.  Циклдік алгоритмдерді пайдалану,  оларды кейіннен программаларда цикл командалары түрінде қысқартып жазу мүмкіндігін береді. 

Циклдік процесті қамтамасыз ететін алгоритм бөлігін қайталау командасы құрайды.  Бұл команда алгоритмді жинақы етіп жазуға мүмкіндік береді.

Қайталау командасын алгоритмдік тілде жазу  үшін әзірше  (әзір),   цикл басы (цб)  және цикл соңы (цс)  түйінді сөдері қолданылады: әзірше  сөзінен кейін  қолданылатын  шарт,  ал  цикл басы  мен цикл соңы  түйінді сөдерінің арасына қайталанатын командалар жазылады. Мұнда да  цикл басы  мен цикл соңы  түйінді сөздер арасындағы цикл аздап оңға ығыстырылып жазылады,  олай ығыстыру қайталанатын командалардың орындалу реттігін түсінуді оңйлатады.

Қайталау санының алдын ала белгілі және белгісіз болуына байланысты  цикл екі түрге бөлінеді.  Қайталау саны алдын ала белгілі цикл – арифметикалық цикл  деп, орындалу саны белгісіз цикл - командалық (итерациялық)  цикл деп аталады.

Алгорим мен программа жазуды жеңілдету үшін циклдік алгоритмдер ықшамдалған түрде «модификатор» немесе «цикл басы» блогын пайдалану арқылы жазылады. Бұл программадағы арифметикалық циклдің өз командалары былай жазылады:

    басы

        енгізу  (а,b)

            егер    а>=b  онда  a:=a-b

            бітті

             шығару   а

         соңы

  

Мысал 2. Қайталану саны белгісіз  болғандағы мына есепті қарастырайық.  

Натурал сандардың тізбегі берілген дедік. Осын натурал сандардың тізбегі

 1,2,3,4,... саны берілген  К санынан үлкен болғанша цикл орындалу керек.

    басы

        енгізу  (k)

           s:=0;  i:=1;

           s:=s+i;

            егер   s>k  онда   i:=i+1  әйтпесе 

          бітті

             шығару   i, s

         соңы

Жұмыс басында 2 блокта К-ға мән беріледі. Әрі қарай 3 блокта i айнымалысы 1 мәнін қабылдайды, осы 1 мәнінен бастап натуралды санау басталады да, әрі жалғаса береді. S айнымалысы осы сандардың қосындысы болады, қосындыны орындар алдында оның мәні 0-ге тең деп аламыз. Одан кейін теңдеу  5-ші блокқа көшеді. Бұл блокта  S = S + i командасы орындалып, ұяшықтағы  S және i айнымалыларының қосындысын орындайды да оның қосындысының мәні  S -ке меншіктеліп, S  ұяшығына сақталады. Біз басында  S-тің мәнін 0-деп алған болатынбыз енді операция орындалғанан кейін S = 1 болады. S  ұяшығыдағы алғашқы 0 мәнін өшіріп, оның орнына жаңа 1 санын сақтайды.

Мынаған назар аударайық: егер 3 блоктағы S = 0  операциясын орындамасақ, онда     S + 1  қосындысын есептегуі қате болар еді. Өйткені ол жадына басында –ді сақтамас еді. Яғни санды 0-ге қосқанда санның өзі шығатынын ескеріп біз солай істейтін санағыш жасап отырамыз.