Тәрбиелік: Оқушыларды татулыққа, достыққа баулу, адамгершілікке тәрбиелеу. Дамытушылық

1. Сөз мағыналарының сипаты туралы түсінік

2. 35 - жаттығу

ІІІ. Білім тексеру:

Өздік жұмыс

Көп нүктенің орнына тиісті дыбысты қой.

Да...а, ды...ыс, ...ыныс, жай...ау, ...ғаш, ...ал, жа..., ...аң.

Ойланып көріңдерші, күнделікті қолданылып жүрген барлық сөздің мағынасын білесіңдер ме? Білмеген сөздеріңді түсіндірме сөздіктен қарап, мағыналарын жазыңдар.

Осы мәтіндегі сөз тағдыры туралы айтылған әрбір ойды таратып айтып, мысалмен дәлелдеңдер.

Мәтінді сөздік дәптерлеріңе көшіріп жазыңдар.

Мәтіндегі қарамен жазылған сөздердің мағынасын анықтаңдар.

2. 40- жаттығу.

1. 
   Пән аты: Қазақ тілі.
   

1. 
   Білімділік: Оқушыларға сөз тура және ауыспалы мағынасы туралы лингвистикалық білім беру.
   
2. 
   Тәрбиелік: Оқушыларды адамгершілікке, ізгілікке баулу, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.
   
3. 
   Дамытушылық: Оқушылардың лингвистикалық дүниетанымдарын кеңейту, ауызша және жазбаша тіл мәдениетін дамыту.
   

1. 
   Сөз неден құралады?
   
2. 
   Сөздің ішкі мазмұны дегенді қалай түсінесің?
   
3. 
   Жеке тұрғанда мағынасын жоғалтқан сөздерді жаз
   

Өздік жұмыс

Өлеңдегі ауыспалы мағынада тұрған сөздерді тауып,олардың тура мағынасына мысал жаз.

Бірге оқыған құрбыға

Бас бәйгені бермедің.

Төре болдың, бас болдың,

Көкірегіңді кермедің.

VІІ . Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

42-жаттығуды жазбаша орындау

Өлеңді көшіріп жазу. Мәтінен ауыспалы мағынада қолданылып тұрған сөздерді, сөз тіркестерін тауып, астын сызыңдар.

43 – жаттығуды ауызша орындау

Мәтінді мәнерлеп оқу. Шешен сөзін таратып, өз сөздеріңмен түсіндіріңдер

Берілген тіркестер құрамындағы сөздерді тура және ауыспалы мағынаны білдіруіне қарай бөліп жазыңдар. Қалаған үш тіркесті қатыстырып үш сөйлем жазыңдар.

1. 
   Бағалау
   
2. 
   Үй тапсырмасын беру.
   

1. 
   Сөздің тура және ауыспалы мағыналары туралы түсінік
   
2. 
   45 – жаттығу.
   

1. 
   Пән аты: Қазақ тілі.
   
2. 
   Сыныбы: 5
   

1. 
   Сөздің тура және ауыспалы мағыналары туралы түсінік
   
2. 
   45 – жаттығу.
   

Сұрақ -жауап

1.Мағына дегенді қалай түсінесің?

2. сөздің тура мағынасына мысалдар жаз.

3. тура мағынадан ауыспалы мағынаның қандай айырмашылығы бар?

ІV. Жаңа сабаққа дайындық

1.Сабақ тақырыбын тақтаға жазу

2.Сабақ мақсатын түсіндіру

V. Жаңа тақырыпты түсіндіру:

Әрбір сөздің өзге сөздермен қарым – қатынасқа түспей, жеке дара тұрғандағы нақтылы, негізгі мағынасы лексикалық я тура мағына деп аталады.

Сөз тура мағынада заттар мен құбылыстарға тікелей бағытталады. Мысалы: үй, биік, бару деген сөздердің белгілі бір мағынасы бар. Үй сөзі – затты тікелей атаса, биік сөзі – сын – сапаны, беру сөзі – қимылды атайды. Бұл сөздердің осы тура мағыналарында басқа сөздермен тіркесіп қолданылу өрісі олардың өзі белгілейтін шындық болмыстардың өзара қарым – қатынасымен белгіленеді.

VІ. Жаңа тақырып бойынша түсінік тексеру:

Сұрақ -жауап

1. 
   Сөздің тура мағынасы дегеніміз не?
   
2. 
   Бір сөзде бірнеше мағына болуы мүмкіндігі неліктен, негізгі және туынды мағына қалай пайда болады?
   
3. 
   Сөздің тура мағынасы мен қолданыстағы мағынасын қалай ажыратуға болады?
   

Төмендегі сөздерді қатыстырып сөйлем құраңдар,онда әр сөз кемінде екі мағынада қолданылатын болсын.

47. 
    – жаттығу
    

1. 
   Бағалау
   
2. 
   Үй тапсырмасын беру.
   

1. 
   Пән аты: Қазақ тілі.
   
2. 
   Сыныбы: 5
   

Өздік жұмыс

1.Көп нүктенің орнына тиісті сөзді қойып, оның тура не ауыспалы мағынада тұрғанын айтыңдар

Ағасы бардың - ...бар.

Інісі бардың - ...бар.

... тасыса, қайық төгілер.

• 
  Төмендегі сөздердің тура және ауыспалы мағынасына тіркес құра.
  

1. 
   Көп мағыналы сөздер
   
2. 
   53 - жаттығу
   

1. 
   Білімділік: Оқушылардың сөздердің тура және ауыспалы мағыналары және оның жасалу жолдары бойынша алған лингвистикалық білімдерін кеңейту, жаттығу жұмыстары арқылы бекіту.
   
2. 
   Тәрбиелік: Оқушыларды татулыққа, ынтымақтастыққа тәрбиелеу.
   
3. 
   Дамытушылық: Оқушылардың лингвистикалық дүниетанымдарын кеңейту, лексикалық талдау жасау дағдыларын дамыту.
   

1. 
   Үлестірме қағаздар бойынша жұмыс.
   

1.Мәтінен ауыспалы мағынада тұрған сөзді тап.

Мына сөздерден тура және ауыспалы мағынаны білдіретін сөз тіркесін құра.

1.Жұмбақтың шешуін тап. Шешуінің атына көп мағыналы тіркестер құра.

2. 
   Оқулықпен жұмыс.
   

Топ-топқа бөлініп жұмыс істеңдер.

1.Мәтінді көшіріп жазыңдар.

2.Көп мағыналы сөздерді табыңдар.

1. 
   Мәтінді көшіріп жазыңдар
   
2. 
   Мәтіндегі көп мағыналы сөздердің астын сызыңдар.
   

Омонимдер мен көп мағыналы сөздердің айырмашылығыолардың білдіретін мағынасынан көрінеді. Көп мағыналы бір негізден тарағандықтан, мағыналары жағынан өзара жақын, ұқсас болып,олар бір ғана сөз табына жатады.ал омонимдер мағыналары жағынан бір – бірінен соншалықты алшақ болады да, кейде бір сөз табына, әр басқа сөз табына да қатысты болып, дараланып тұрады. Мысалы:1) қара шаш – заттың түсін білдіретін сындық мағыналы сөз; 2) тақтаға қара – қимыл – әрекетті білдіретін етістік.

1.сөйлемдегі омоним сөздерді тап.

Күймеге Құнанбай қасына, Ызғұттыдан басқа, Ұлжан келіп отырды. Қасым айтпайтын сөзді қайным айтты.
№2

1.Омоним болатындай тіркестер құрап жаз.

Жау, ер, ат, ой, арық, түй, ақ.

2.Омонимі бар мақал – мәтелдерден мысалдар келтір.

1.Төмендегі сөздерден омоним болатын сөздерді тап және сол сөздерге мәтін құра.

Кілем, газет, жылқы, шұбар, айт.
VІІ. Жаңа сабақты бекіту:

1. Оқулықпен жұмыс.

62 -жаттығу.

1.Тыйым сөздерді түсініп оқыңдар

2.Тыйым сөздердің құрамында омонимдік мағына беретін сөздерді табыңдар.

63 – жаттығу

1.Мәтінде омоним болатын сөздерді теріп жазып, сөйлем құраңдар.

1. 
   Бағалау
   
2. 
   Үйге тапсырма:
   

1. 
   Пән аты: Қазақ тілі.
   
2. 
   Сыныбы: 5
   

Әр түрлі суреттер бойынша мәтін құрастыру

1. Қызды ... үйден тыю.

2. ... инемен құдық қазғандай.

3. ... көсем боласың,

... шешен боласың.

3. 
   ... - қорқақ, ... –батыр.
   
4. 
   .... - бірді жығар, - мыңды жығар.
   
5. 
   ... –өрге жүзер
   
6. 
   ... –базар, ... –мазар.
   
7. 
   ... қарап ұл өсер,
   

8. 
   ... шыққан сөз- отыз рулы елге тарайды.
   
9. 
   ... аяғым артық, ... таяғым артық.
   
10. 
    ... бірдей емес.
    

2. ... инемен құдық қазғандай.

3. ... көсем боласың,

... шешен боласың.

1. 
   ... - қорқақ, ... –батыр.
   
2. 
   .... - бірді жығар, - мыңды жығар.
   
3. 
   ... –өрге жүзер
   
4. 
   ... –базар, ... –мазар.
   
5. 
   ... қарап ұл өсер,
   

6. 
   ... шыққан сөз- отыз рулы елге тарайды.
   
7. 
   ... аяғым артық, ... таяғым артық.
   
8. 
   ... бірдей емес.
   

1. 
   Білімділік: Оқушылардың синонимдер туралы лингвистикалық білімдерін кеңейту, қосымша тапсырмалар мен жаттығу жұмыстары арқылы бекіту.
   

2. 
   Дамытушылық: Оқушылардың лингвистикалық дүниетанымдарын кеңейту, көркем әрі сауатты жазуға дағдыландыру.