Сабақтың мақсаты: Оқушыларды Жердегі тіршіліктің пайда болу тарихымен таныстыру. Сабақтың міндеттері

1. Психологиялық көңіл күй.

Қазақстан дейтін менің елім бар,

Жатыр алып жарты дүние әлемін!

Бұл даланы көріп алғаш қуанған,

Бұл далада өскен жанда жоқ арман!
2.Пікірталас.

-Әрбір елін,жерін сүйетін азамат<<Туған жерім тамаша!>> деп тебіреніспен айтады. Осыған өз пікірлеріңді білдіріңдер.(Оқушылардың пікірі тыңдалады).

-Бүгін еліміздің түкпір-түкпіріне саяхатқа шығамыз.Еліміздің шығыстан батысқа дейінгі,солтүстіктен оңтүстікке дейінгі жеріне саяхаттаймыз. Жеріміздің бедері қандай екенін физикалық картадан көреміз.

Оқушылар тақтаға жазылған мәтінді шартты белгілерді пайдалана отырып оқиды.

Балалар______шықты._______арқылы_______барды.

Сонан соң ________ бұрылды.Олардың бағыттары тау бөктеріндегі________арқылы өтеді.

Керекті сөздер: Тауға, орман,төбеге,Ойпаттар, жазықтарға.

1.Қандай жер бедерін байқадыңдар?

2.Қандай төбелерді кездестірдіңдер?Олар қай жерде?

3.Қандай жазықтар кездесті?

Жазық түрлері сызба арқылы көрсетіледі:

Жазықтар
тегіс Ойпат

Беті теп-тегіс Ойыс тұстары

бар жазық

Әңгімелесу үлгісі:

Мұны егіс жазық деп атайды. Өйткені беті-үстел бетіндей тептегіс.

Оқушылар<<Жзықтатар>>деген сызба-кестені толтырады.Мұғалім төбелі және жазық жерлерде кездесетін жыраларға тоқталады.Жыра судың жер бетін тілімдеп,жырып кетуінен пайда болатынын түсіндіреді.

-Жыраны көргендерің бар ма? Қөрсендер,қай жерден және қашан көрдіңдер?
Физикалық картамен жұмыс.

Мұғалім физикалық картамен қалай жұмыс жасау керектігін,картада жер бедерінің қалай белгіленетнін мұғалім түсіндіреді.

ойпаттар -қою қара түс

Төбелер- қоңыр түс

Таулар - қоңыр түс
6.Оқулықпен жұмыс.

Тегіс жазық, төбелі жазық, суреттерімен таныстыру.

Балалар тізбектеп оқиды . Түсінбеген сөздерді тауып түсініктеме беру.

Дәптермен жұмыс

Өз жерлерінде қандай жер бедері кездесетінін дәптерге жазу

Жазық деген не?

Жазықтың қандай түрлері бар?

Ойпат дегеніміз не?

Олар картада қандай түспен беріген?

.

8.Үйге тапсырма беру

(19-20 беттерді оқып, мазмұндау)

Дүниетану пәні

4-сынып

№10 -сабақ күні

1. Психологиялық көңіл күй.

Картадан қала аттарын табу

3. Үй тапсырмасын сұрау.

Жазықтар (18-20 беттерден түсінгендерін сұрау)

Жыра қалай пайда болады?

Жыралардың ұлғаюын қарсы қандай шаралар жасалады?

5.Жаңа сабақ.

Төбелер -жер бедерінің күмбез пішінді көтеріңкі бөлігі.Тау секілді олардың да, төбесі, беткейі, етегі бар. Биіктігі 200 м дейінгі төмпешіктер төбе,200 м асатындары тау деп аталады.Төбелердің баурайында бұта мен шөп басады. Пішіні ерекшілігіне қарай төбелерге ерекше ат берілген: Ақтөбе,Қаратөбе,Алтынтөбе,Күлтөбе, Жуантөбе деп келетін төбелер төбелер-бір кездегі елді мекендердің орны.

Ал қанекей балалар,

Орнымыздан тұрайық.

Жазыққа бір бұрылып , төбеге бір бұрылып,

Орнымызды табайық.
6.Оқулықпен жұмыс.

Мәтінді бөлімге бөліп оқыту.

Оқушылар мәтін бойынша тірек- сызбаға сүйене отырып сұрақтар қояды.

Балалар тізбектеп оқиды . Түсінбеген сөздерді тауып түсініктеме беру.

Өзің тұратын өлкедегі жер бетін бақылау. Төбенің суретін салу.

Төбе деген не? Төбелер қалай пайда болған?

Төбені қандай жануарлар мекендейді?

8.Үйге тапсырма беру

(20-21 беттерді оқып, мазмұндау)

№11 -сабақ күні

Ұйымдастыру кезеңі

1. Психологиялық көңіл күй.

2. Үй тапсырмасын сұрау.

20-21 беттерді сұрау және бағалау.

Ежелгі қоныстар мен елді мекендердің орнына пайда болған төбелер?

Бүгін еліміздің түкпір-түкпіріне саяхатқа шығамыз.Еліміздің шығыстан батысқа дейінгі,солтүстіктен оңтүстікке дейінгі жеріне саяхаттаймыз. Жеріміздің бедері қандай екенін физикалық картадан көреміз.

.

Әңгімелесу үлгісі:

Оқушылар<<Жзықтатар>>деген сызба-кестені толтырады.Мұғалім төбелі және жазық жерлерде кездесетін жыраларға тоқталады.Жыра судың жер бетін тілімдеп,жырып кетуінен пайда болатынын түсіндіреді.

-Жыраны көргендерің бар ма? Қөрсендер,қай жерден және қашан көрдіңдер?
Физикалық картамен жұмыс.

Мұғалім физикалық картамен қалай жұмыс жасау керектігін,картада жер бедерінің қалай белгіленетнін мұғалім түсіндіреді.

ойпаттар -қою қара түс

Төбелер- қоңыр түс

Таулар - қоңыр түс
Төбелер -жер бедерінің күмбез пішінді көтеріңкі бөлігі.Тау секілді олардың да, төбесі, беткейі, етегі бар. Биіктігі 200 м дейінгі төмпешіктер төбе,200 м асатындары тау деп аталады.Төбелердің баурайында бұта мен шөп басады. Пішіні ерекшілігіне қарай төбелерге ерекше ат берілген: Ақтөбе,Қаратөбе,Алтынтөбе,Күлтөбе, Жуантөбе деп келетін төбелер төбелер-бір кездегі елді мекендердің орны.

Жер бетінің ең биік жерлері таулар деп аталады.Қазақстанда таулар өте көп. Ең биік тау -Тянь -Шань,Жоңғар Алатауы және Алтай таулары.

Ал қанекей балалар,

Орнымыздан тұрайық.

Жазыққа бір бұрылып , төбеге бір бұрылып,

Орнымызды табайық.
6.Оқулықпен жұмыс.

Мәтінді бөлімге бөліп оқыту.

Өзің тұратын өлкедегі жер бетін бақылау. Таулардың суреттерін салу. Оқулықтағы таулардың суреттеріне қарап, әңгіме құрастыру.

Таудың төбемен қыраттан қандай айырмашылығы бар?

Биік таудың, аласа таудан айырмашылығы неде?

Жайлау не үшін пайдаланылады?

Оқулықтағы таулардың суреттеріне қарап әңгіме құрастырып келу.

Қайырлы күн деп айтамыз,

Түсте бірге қайтамыз.

Отбасының гүліміз,

Көңілді өтер күніміз.

ІІ. Үй тапсырмасы: « Таулар» мәтінін сұрау
ІІІ. Жаңа сабақ

8 беттегі суретке қарандар. Суреттегілерді ата.

Өсімдіктер, жануарлар, адамдар тірі табиғатқа жатады. Тірі табиғатқа жататындар туады, қоректенеді, өседі, көбейеді, өледі.

Жүзетін, ұшатын, жүгіретін, жоғарлайтын жануарларды атап көр. Өзің өсімдіктердің білетін өсімдіктердің аттарын естеріңе түсіріңдер. Міне осылардың бәрі тірі табиғат. Тірі табиғат өлі табиғатсыз тіршілік ете алмайды. Өсімдікке, жануарларға және адамға су, қорек, ауа, жылу, жарық, топырақ, керек. Бұлардың бәрін олар өлі табиғаттан алады.

Бір, екі, үш,

Бойға жинап күш,

Азамат бол білімді,

Қанат жайып ұш!

Ү.Оқулықпен жұмыс.

Мәтінді оқып беру, сұрақтарға жауап беру.

Адам қолынан жасалатын заттарды естеріңе түсіріңдер.

Адам қолымен жасалған заттарды дәптерге жазып, суретін сал.

Күнделікті өмірде бізге адам қолымен жасалған заттар да қажет. Оларды суреттен көріп отырсыңдар. Суреттегі әр заттың пайдасын айтып көр.

Мәтінді оқу. 23-24 бет

Қайырлы күн деп айтамыз,

Түсте бірге қайтамыз.

Отбасының гүліміз,

Көңілді өтер күніміз.
ІІ. Үй тапсырмасы: «Өлі табиғат» мәтінін сұрау
ІІІ. Жаңа сабақ

Қоршаған дүниені танып білу үшін оны бақылау керек! Үлкендердің әңгімесін тыңда. Табиғат туралы кітаптар оқы. Табиғатта қандай өзгерістер болатынын баақылау арқылы байқайсың. Сондықтан өсімдіктердің қалай өсетінін, адамдар мен жануарлар тіршілігі туралы білесің.

Адам әрқашан табиғатты бақылап, көп нәрсені содан үренді. Өсімдік тіршілігін бақылап, оны қалай күтіп егін, мол өнім алуға болатынын білдіреді.

ІҮ .Сергітусәті.

Бір, екі, үш,

Бойға жинап күш,

Азамат бол білімді,

Қанат жайып ұш!

Ү.Оқулықпен жұмыс.

Мәтінді оқып беру, сұрақтарға жауап беру.

V. Дәптермен жұмыс.

Өзіңе ұнаған мезгілдің суретін сал.

1. 
   Сен қоршаған ортаны қалай танып білесің?
   
2. 
   Табиғат адамға не береді?
   
3. 
   Жазда қайда демаласың?
   
4. 
   Күздің келуімен табиғатта қандай өзгерістер болады?
   
5. 
   Табиғат сұлулығы дегенді қалай түсінесің?
   
6. 
   Табиғатты не үшін қорғау керек?
   

Мәтінді оқу.25-26 бет

Қайырлы күн деп айтамыз,

Түсте бірге қайтамыз.

Отбасының гүліміз,

Көңілді өтер күніміз.

ІІ. Үй тапсырмасы: «Жасанды жер бедері» мәтінін сұрау

ІІІ. Жаңа сабақ

Музыка әуенін тындайды

-Оқушылар сыныпта қандай жағдай болды?

-Біздер не істедік?

Оқушы ойын тыңдау.

Биле-биле ,балақай,

Асыр салып алақай

Билеп-билеп ән салып,

Ойнайықшы,балақай!

Қоршаған дүниені танып білу үшін оны бақылау керек! Үлкендердің әңгімесін тыңда. Табиғат туралы кітаптар оқы. Табиғатта қандай өзгерістер болатынын баақылау арқылы байқайсың. Сондықтан өсімдіктердің қалай өсетінін, адамдар мен жануарлар тіршілігі туралы білесің.

Адам әрқашан табиғатты бақылап, көп нәрсені содан үренді. Өсімдік тіршілігін бақылап, оны қалай күтіп егін, мол өнім алуға болатынын білдіреді.
.

ІҮ .Сергітусәті.

Бір, екі, үш,

Бойға жинап күш,

Азамат бол білімді,

Қанат жайып ұш!

V Оқулықпен жұмыс.

Мәтінді оқып беру, сұрақтарға жауап беру.

1. 
   Жазық деген не?
   
2. 
   Картада жазықтар қандай түспен белгіленеді?
   
3. 
   Аспанмен таласқан тауларды ата?
   
4. 
   Картада таулар қандай түспен берілген?
   
5. 
   Қазақстан ның шығыс және оңтүстік бөлігінде қандай таулар бар ,
   
6. 
   Карьер, террикон деген не?
   

Есіңе сақта!

Дыбысты жақсы есту үшін, құлағыңды күте біл!

VІІ. Ойын.

Ойланып жауап беру: Суреттермен жұмыс

- Суреттерді қара.Әр заттан шығатын дыбысты ми қалай қабылдайды?

VІІІ. Сабақты қорытындылау.

ІХ. Үйге тапсырма:

1.Оқу,мазмұнын айту.26-27 бет

1. Білімділік Оқушылардыкенді пайдалы қазбаларымен таныстыру.

2.Дамытушылық Окушыларға пайдалы қазбалардың пайдасы туралы түсіндіру

3.Тәрбиелік Оқушыларды зерттеу жұмыстарына баулу.

1. Ұйымдастыру.

1 қ- 1. Жыртқыш аң

2 а - 2. Ертегіде жыланды жеңген жәндік

3 з - 3. Бал жинайтын жәндік

4 б - 4. Шағатын жәндік

5 а- 5.Қала аты

-Созжұмбақтың шешуі болған атауларды сипаттау.

-Сөзжұмбақ тігінен белгіленген бағаны бойынша қандай сөз шыкты?

-Адам.

-Бұл-біз оқитын тараудың аты.Бүгін Жер бетіндегі тіршіліктің пайда болуы туралы оқып білеміз.Біз Жердегі тіршіліктің пайда болған кезіне, яғни өткен өмірге саяхатқа шығамыз.Бұл керемет саяхат болмақ! Өткен өмірден қайтып оралғаннан соң,сендер оны қазіргі уақытпен салыстырасыңдар.

1. Мәтінді оқыту.Оқушылар мәтінінді оқи отырып,жаңа мәліметтерді,өздеріне түсініксіз сөздеді белгілеп отырады.

2.Топпен жұмыс.

Оқушылар Жердегі тіршіліктің пайда болуы туралы сызбаны толтырады.Бұл жұмысты барлық топ орындайды.Сонан соң оқушылар өз пікірлеррін ортаға салады.Тақтаға мәтін бойынша кұрастырылған сызба ілінеді.

Уақыттың барлық кезеңдері салыстырылады.

Экономика

5. Тірек-сызба құрастырылады.

Өткен өмір

Тарихшы ғалымдар Археологтар

Мұрағаттар Музейлер Тарихи құжаттар Қазба жұмыстары
Сабақта сен қандай пайдалы қазбаларды білдің?

Олар қандай қасиеттерге ие?

Темір кенінен не қорытып шығаруға болады?

Сергіту сәті
"Телефон ойынын ойнату"-Бұл ойында әр балаға мұғалім сұрақ қойып, жауаптарын тыңдап отырады.
7.Пікір алмасу.

Сабақты қорытындылау.

(мәтін соңындағы сұрақтар қойылады).

Сабақта сен қандай пайдалы қазбаларды білдің?
8. Үйге тапсырма беру.

29-30 бетті оқу мазмұндау

16-сабақ күні
Cабақ тақырыбы: Кенді пайдалы қазбалар.

Сабақтың мақсаты: Оқушылардыкенді пайдалы қазбаларымен таныстыру.

Сабақтың міндеттері:

1. Білімділік Оқушылардыкенді пайдалы қазбаларымен таныстыру.

2.Дамытушылық Окушыларға пайдалы қазбалардың пайдасы туралы түсіндіру

3.Тәрбиелік Оқушыларды зерттеу жұмыстарына баулу.

1. Ұйымдастыру.

1 қ- 1. Жыртқыш аң

2 а - 2. Ертегіде жыланды жеңген жәндік

3 з - 3. Бал жинайтын жәндік

4 б - 4. Шағатын жәндік

5 а- 5.Қала аты

-Созжұмбақтың шешуі болған атауларды сипаттау.

-Сөзжұмбақ тігінен белгіленген бағаны бойынша қандай сөз шыкты?

-Адам.

-Бұл-біз оқитын тараудың аты.Бүгін Жер бетіндегі тіршіліктің пайда болуы туралы оқып білеміз.Біз Жердегі тіршіліктің пайда болған кезіне, яғни өткен өмірге саяхатқа шығамыз.Бұл керемет саяхат болмақ! Өткен өмірден қайтып оралғаннан соң,сендер оны қазіргі уақытпен салыстырасыңдар.

1. Мәтінді оқыту.Оқушылар мәтінінді оқи отырып,жаңа мәліметтерді,өздеріне түсініксіз сөздеді белгілеп отырады.

2.Топпен жұмыс.

Оқушылар Жердегі тіршіліктің пайда болуы туралы сызбаны толтырады.Бұл жұмысты барлық топ орындайды.Сонан соң оқушылар өз пікірлеррін ортаға салады.Тақтаға мәтін бойынша кұрастырылған сызба ілінеді.

Уақыттың барлық кезеңдері салыстырылады.

7.Пікір алмасу.

Сабақ бүгін ұнады ма?

Ұнаса несімен ұнады?

Сабақты қорытындылау.

(мәтін соңындағы сұрақтар қойылады).

Сабақта сен қандай пайдалы қазбаларды білдің?

8. Үйге тапсырма беру.

29-30 бетті оқу мазмұндау
№ 17- сабақ күні-----------

Сабақтың тақырыбы:Түсті метал кендері

Сабақтың мақсаты: Түсті метал кендері жайында мағлұмат беру

Көрнекілігі:Құбыланама,альбом парағы,қарындаш

Сабақтың типі: Жаңа білімді игерту

Сабақтың әдісі: Түсіндіру,әңгімелеу ,Сұрақ-жауап

Сабақтың барысы:

1 .Ұйымдастыру кезеңі.

2. Психологиялық көңіл күй.

Сабақтың келесі кезеңінде мұғалім өзекті сұрақ қояды:

-Күн көзі мен жұлдыздар көрінбейтін бұлтты күндері көкжиектің тұстарын қалай анықтауға болады?

Оқушылар құбыланамен не анықтайтынын,оны қалай қолданатындарын айтады.

29-30-беттегі сұрақтарға жауап беру

Ал қанекей балалар,

Орнымыздан тұрайық.

Жазыққа бір бұрылып , төбеге бір бұрылып,

Орнымызды табайық.

4.Өткенді қайталау.

Темір кендері туралы түсінгендерін сұрау.

Туған өлке табиғаты. Жер бедері

Түсті металдар

Мыс-алтындай жалтыраған қызғылт түсті жұмсақ метал

Алюминий металы алюминий кені-бокситтен алынады

Полиметалл кенінен- қорғасынмен мырыш алынады.

Мырыш көкшіл сұр түсті метал

6.Оқулықпен жұмыс.

а)Оқулықтарды суреттерді өздерінің табиғат аясысындағы бақылауларымен салыстырады.

ә)Топ бойынша өзекті сұрақтарға жауап береді.

1-топтың сұрағы:Түсті метал кендерін ата?

Мәтін соңындағы 2-3-4-сұраққа жауап алынады.

Оқулықтағы мәтінді оқу. 30-31 бетті мазмұндау

№18-сабақ күні

Ұйымдастыру кезеңі

1. Психологиялық көңіл күй.

2. Үй тапсырмасын сұрау.

30-31 беттерді сұрау және бағалау.

Жанғыш пайдалы қазбаларға не жатады?

Таскөмір қандай болады?

Мұнай қандай болады?

Таскөмір көбінесе қара түсті тас.

Мұнай –майлы қоймалжыңсұйық зат,ол жақсы жанады Жақсы жылу береді.

Қазақстанда 400-ден астам таскөмірмен қоңыр көмір кен орындары бар.

Сапасы жақсы жанармай мен керосинді ұшаққа пайдалануға болады.

Табиғи газ жер астынан мұнаймен ілесіп шығады. Оны мұнай-газ кен орыны деп атайды.

Газбен мұнай кен орындары Каспий маңы ойпаты мен Маңғыстау түбінде шоғырланған.

Ал қанекей балалар,

Орнымыздан тұрайық.

Жазыққа бір бұрылып , төбеге бір бұрылып,

Орнымызды табайық.
6.Оқулықпен жұмыс.

Мәтінді бөлімге бөліп оқыту.

Өзің тұратын өлкедегі жер бетін бақылау Мұнай немесе газ шығатын жер барма

Сенің жерің неге бай?

7. Сабақты қорытындылау.

Тасқөмірдің қандай қасиеттері бар?

Таскөмірді қайда пайдаланады?

Мұнайдың қандай қасиеттері бар?

Мұнайдан не алынады?

Мұнай-газ кен орындары деп нені атайды?

Оқулықтағы Мұнай кен орындарының суреттеріне қарап әңгіме құрастырып келу.