24- сабақ
Еңбек
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Абашова Г
|
Сабақтың атауы
|
Киізден,матадан қуыршақ жасау
|
|
Сілтеме
|
Еңбек оқулығының әдістемесі
|
|
Сабақтың жабдығы
|
Ұлттық киім үлгісіндегі дайындау кезінде дайын қуыршақтың денесін алдым. Оған картон, қағаз, желім, арнайы түрлі-түсті мата, ленталар, әшекей оюлы тесмалар, өлшеуіш лентасы, қайшы, қалам, сызғыш, өшіргіш пайдаландым. Қуыршақтың шығу тарихы осыдан 7000 жыл бұрын дами бастаған екен. Оны ежелгі көшпенділер, ата-бабаларымыз киізден жасаған. Көшпенділер кезінде қолөнер мен сән өнері аса биік деңгейге көтерілген. Оны ғылымда мәдени тарихтың аталмыш кезеңін сақ, әуен, үйсін өнері деп атаған.
|
|
Жалпы мақсаттар
Оқыту нәтижесі
|
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Оқушылар шеңбер жасап тұрады. Мұғалім келесі оқушыға үлкен жүректі ұсынып тұрып,бүгінгі күніне сәттілік тілейді. Оқушылар бір-біріне жақсы тілек тілеп, сыныпта жақсы ахуал қалыптастырады.
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
|
Қызығушылықты ояту
|
 
|
|
Мағынаны тану
|
Бүгінгі сізге ұсынылып отырған жоба “Ұлттық киім үлгісіндегі қуыршақтарды дайындау” технологиясымен танысып, шаблондарын картон қағаздан даярлау үлгісі.
1. Дайын қуыршақтың жоғарғы дене бөлігін басын, қолын аламыз
2. Картон қағаздан сәукеленің үлгісін дайындау
3. Картон қағаздан қуыршақтың етегін дайындау
4. Картон қағаздан сандықшаның үлгісін дайындау
5. Картон қағаздан сандықшаның түбінің үлгісін дайындау. Дайын шаблонды матамен үлгісін дайындау
6. Қамзолдың үлгісі
7. Қамзолдың жеңін лентамен желбіршектеп тігу
8. Көйлектің етегі лентамен желбіршектеп тігу.
9. Сандықшаның сыртқы беті лентамен желім арқылы қаптап желбіршектеп тігу.
10. Сәукелені желім арқылы қаптау, үкі матамен бисер моншақ дайын ленталармен шашбау әшекейлеу
11. Тоқыма жіппен өрім жасау. Дайын сәукеле үлгісі
12. Дайындалған қуыршақтың үлгісі
№ Керекті құрал-жабдықтары Бағасы Жалпы шығыны
1. Мата қамзолына 100тг
2. Мата денесіне 100тг
3. Лента 500тг
4. Үкі 250тг
5. Тесма 90тг
6. Тоқыма жіп 60тг
7. Моншақ 30 1130
|
|
Сергіту сәті
|
Оң қолымда бес саусақ
Сол қолымда бес саусақ
Бесті беске қосайық
Қатты-қатты соғайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
|
Ой толғаныс
|
«Қолөнер» сөз жұмбағын шешу.
1. Дөңгелек шеңбер етіп иілген, киіз үйдің ең жоғарғы сүйегі?
2. Жеңсіз жеңіл киім?
3. Сәндік үшін білекке тағатын әшекейлі бұйым?
4. Жеті түрлі дәнді - дақылдардан сүт қосып пісірілген сұйық ас?
5. Сурет салып тоқылған киім?
6. Нәрестеге арналып жасалған ағаш төсек?
7. Теріден жасалған, қымыз құятын ыдыс?
|
|
Үй тапсырмасы
|
Жұмысты аяқтау
|
Күнделіктеріне жазады
|
|
Бағалау
|
Оқушылардың еңбегін салыстыра отырып, бағалау.
|
Парақшаларды толтырады
|
|
Кері байланыс
|
|
25 - сабақ
Еңбек
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Абашова Г
|
Сабақтың атауы
|
Қуыршақтың қамзолын үлгілеу және тігу
|
|
Сілтеме
|
Еңбек оқулығының әдістемесі
|
|
Сабақтың жабдығы
|
Мақсаты: Оқушыларға киізден қуыршақ жасауды үйрету. Ақыл-ойын, танымдық қабілеттерін дамыту. Адамгершілікке, инабаттылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың типі: аралас сабақ Әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, көрнекілік Көрнекілігі: қуыршақтар. Қажетті материалдар мен құралдар: киіз, таспа, мулине жібі, зер жіп, ПВА желімі, ине, жіп, қайшы, қатты қағаз.
|
|
Жалпы мақсаттар
Оқыту нәтижесі
|
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Оқушылар шеңбер жасап тұрады. Мұғалім келесі оқушыға үлкен жүректі ұсынып тұрып,бүгінгі күніне сәттілік тілейді. Оқушылар бір-біріне жақсы тілек тілеп, сыныпта жақсы ахуал қалыптастырады.
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
|
Қызығушылықты ояту
|
а) мұғалімнің түсіндірмесі.
Киіз – малдың жүнінен тығыз етіп басылған, үй тұрмысында пайдаланылатын бұйым. Киізден сырт киім, байпақ, қоржын мен дорба тігеді. Сондай-ақ киізден өзге де тұрмыс тіршілікке қажетті бұйымдарды дайындауға болады. Ал біз киізден қуыршақ жасап үйренейік.
|
|
Мағынаны тану
|
1.Оқулықпен жұмыс. Іштей, тізбектей оқыту. 2.Сұрақ-жауап
3.Практикалық жұмыс. Қауіпсіздік ережесін сақтау. Жұмыстың орындалу реті:
1.Суретте көрсетілген өлшемдер бойынша қатырма қағаздан қуыршақтың кеудесі, бас киімі, жеңі және бетінің қалып үлгісін дайындап аламыз. Киіз бетіне қалып үлгілерді қойып, белгі саламыз. Жиегінен тігіске 0,7см қалдырып, қуыршақ бөліктерін қиып аламыз.
2. Қуыршақтың кеудесін жасайтын бөлікті конус тәрізді пішінге келтіріп бүктеп, теріс бетінен тігеміз.
3.Екі жеңін де конус тәрізді пішінге келтіріп тігіп, кеудесінің екі жақ шетіне жалғап, біріктіреміз.
4.Қуыршақ бетін жасауға арналған бөлікке қарындашпен көз, қас, мұрыны мен ернінің орындарын белгілеп алып, қасы мен көзін, мұрнын қара жіппен, ал ернін қызыл жіппен тігеміз.
5.Бас киіміне маңдай бөлігін жалғап тігіп, оны түрлі ұсақ моншақтармен әшекейлеп, дайындап қоямыз.
6.Қуыршақтың кеуде бөлігіне, жеңіне сәнді таспаны айналдыра жапсырамыз.
7.Ал бұрымын жасау үшін мулине жібін өреміз. Оны қуыршақтың басына бекітіп, бас киімін кигіземіз.
|
|
Сергіту сәті
|
Оң қолымда бес саусақ
Сол қолымда бес саусақ
Бесті беске қосайық
Қатты-қатты соғайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
|
Ой толғаныс
|
Киізден тағы қандай бұйым жасауға болады?
Қуыршақ жасауда қандай қол тігістерін қолдандың?
|
|
Үй тапсырмасы
|
Жұмысты аяқтау
|
Күнделіктеріне жазады
|
|
Бағалау
|
Оқушылардың еңбегін салыстыра отырып, бағалау.
|
Парақшаларды толтырады
|
|
Кері байланыс
|
|
26-сабақ
Еңбек
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Абашова Г
|
Сабақтың атауы
|
Тұрмыстық ыдыс-аяқтар туралы мәлімет
|
|
Сілтеме
|
Еңбек оқулығының әдістемесі
|
|
Сабақтың жабдығы
|
Мақсаты: Оқушыларға ыдыс-аяқ туралы түсінік бере отырып, қағаздан ыдыс-аяқ жасауды үйрету. Танымдық қабілеттерін дамыту. Әдемілікке, эстетикалық тәрбиеге баулу.
Сабақтың типі: аралас сабақ Әдісі: сұрақ-жауап,түсіндіру,көрнекілік Көрнекілігі: суреттер, қағаздан жасалған ыдыс. Қажетті материалдар мен құралдар: 50 мл су, 2 ас қасық ұн, қағаз немесе газет, өзіңе ұнаған кез келген ыдыс, қайшы.
|
|
Жалпы мақсаттар
Оқыту нәтижесі
|
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Оқушылар шеңбер жасап тұрады. Мұғалім келесі оқушыға үлкен жүректі ұсынып тұрып,бүгінгі күніне сәттілік тілейді. Оқушылар бір-біріне жақсы тілек тілеп, сыныпта жақсы ахуал қалыптастырады.
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
|
Қызығушылықты ояту
|
а) мұғалімнің түсіндірмесі.
Ыдыстардың металдан, қыштан, шыны, пластмассадан жасалған түрлері бар. Металл ыдыстар шойыннан, алюминийден, жезден, т.б. жасалынады. Алюминий ыдыстар ыстыққа өте төзімді әрі онда пісірілген тамақтың дәмі, түсі, иісі бұзылмайды. Темір ыдыстар, жезден жасалған ыдыстар, шойын ыдыстар, фарфор ыдыстар, шыны ыдыстар, пластмасса ыдыстар болады. Папье-маше – қағаз массасынан желім, гипс араластырылып жасалған қатты нығыз бұйым. Ол француз тілінен аударғанда «жыртып немесе қиып алынған қағаз» деген мағынаны білдіреді. Папье-машеден бұйым жасау аса қиын емес, алайда ол ұқыптылық пен шыдамдылықты талап етеді. Папье-машеден әр түрлі қобдиша, маска, ойыншықтар жасауға болады. Ал біз ыдыс жасаймыз.
|
|
Мағынаны тану
|
1.Оқулықпен жұмыс. Іштей, тізбектей оқыту. 2.Сұрақ-жауап
3.Практикалық жұмыс. Жұмыстың орындалу реті:
1.Ыдыс жасауға қажет болатындай газет парағын қиып аламыз.
2.50 мл суға 2 ас қасық ұн салып, араластырып, желім дайындап аламыз.
3.Таңдаған ыдысымызды төңкеріп қойып, ыдысқа қажет газет қиындылары жабысып қалмауы үшін вазелин майын жағамыз.
4.Газет қиындыларын ұннан жасалған желімге малып, ыдысты айналдыра желімдейміз.
5.Осылайша 4-5 рет қабаттап, ыдысты бөлме температурасында кептіреміз.
6.Кепкеннен кейін қағаздан қабатталып жасалған қалыпты ыдыстан түсіріп аламыз.
7.Дайын кесеге ою-өрнекті түсті қағаздан қиып алып желімдейміз, немесе акварель бояуымен алуан түрлі гүлдердің суретін салып безендіреміз.
|
|
Сергіту сәті
|
Оң қолымда бес саусақ
Сол қолымда бес саусақ
Бесті беске қосайық
Қатты-қатты соғайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
|
Ой толғаныс
|
Металл ыдыстың қандай түрлерін білесің?
Тамақтың дәмі, түсі, иісі бұзылмас үшін қандай ыдыстарды пайдаланған дұрыс?
Папье-машеден тағы қандай бұйымдар жасалынады?
Ыдыстарды қалай безендіруге болады?
|
|
Үй тапсырмасы
|
Жұмысты аяқтау
|
Күнделіктеріне жазады
|
|
Бағалау
|
Оқушылардың еңбегін салыстыра отырып, бағалау.
|
Парақшаларды толтырады
|
|
Кері байланыс
|
|
27-сабақ
Еңбек
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Мұғалім:
|
Сабақтың атауы
|
Фольгадан әшекей бұйымдар жасау
|
|
Сілтеме
|
Еңбек оқулығының әдістемесі
|
|
Сабақтың жабдығы
|
Білімділік Фольга материалы туралы түсінік беру қапсырма жасаудың мақсаты: үлгісімен таныстыру, оның жасалу жолын үйрету.
Дамытушылық Оқушылардың еңбекке деген қабілеттерін ұштай отырып, мақсаты: фольга материалынан әшекей бұйымдар жасауға қызығушылығын арттыру.
Тәрбиелік Қолдан жасау еңбегіне ынталандыру, өз қолымен жасай білуге мақсаты: үйрету, еңбекке баулу арқылы эстетикалық тәлім - тәрбие беру.
Сабақ түрі: Аралас сабақ.
Әдіс: Сұрақ - жауап, әңгімелеу, түсіндіру, өз бетінше жұмыс.
Көрнекілігі: Оқулық, интерактивті тақта, қолдан жасалған қапсырма түрлері.
Құрал - жабдықтар: Қатты қағаз, қайшы, фольга, қарындаш.
|
|
Жалпы мақсаттар
Оқыту нәтижесі
|
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Оқушылар шеңбер жасап тұрады. Мұғалім келесі оқушыға үлкен жүректі ұсынып тұрып,бүгінгі күніне сәттілік тілейді. Оқушылар бір-біріне жақсы тілек тілеп, сыныпта жақсы ахуал қалыптастырады.
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
|
Қызығушылықты ояту
|
1. Фольга дегеніміз не?
2. Фольганың қандай түрлері болады?
3. Фольга материалын қайдан аламыз?
“Зергер адам - зерделі адам”
Сан ғасырдың сарабынан өтіп, біздерге қаймағы бұзылмай жеткен халқымыздың қастерлі де дәстүрлі қолөнері көптеген салаға бөлінеді. Солардың ішінде түрі жағынан да, мән - мазмұны жағынан да аса бай, шоқтығы биік тұрғаны - зергерлік өнер. Әр түрлі туындыларын зерттей келе, оның өте күрделі, қиын да қызығы мол екеніне көз жеткізуге болады. Қас шебердің қолынан шыққан қару - жапақ, ер - тұрман, ат әбзелдері, тұрмыста тұтынатын әртүрлі мүліктер мен сәндік әшекей бұйымдар шынайы өнер туындысы. Қазақ зергерлері әсіресе, әйелдердің әшекей сәнді бұйымдарын асқан шеберлікпен, зор талғаммен жасай білген.
Ассоциация әдісі.
сақина білезік ілгек жүзік
Әшекейлі бұйымдар түрлері
сырға қапсырма алқа шолпы
|
|
Мағынаны тану
|
Темір ұсталарына қарағанда зергерлердің тұтынатын құрал - сайманы да атқаратын қызметі де әдіс - тәсілдері де көбірек болған. Темір ұстасы сияқты зергерлер де дүкенде жұмыс істейді. Олардың саймандарының көлемі темір ұстаныкіне қарағанда әлдеқайда шағын әрі жеңіл, ықшамды болған.
Зергерлер құрал - саймандары түрлері.
Зергерлік бұйымдардың ішінде, қыз - келіншектерге арналған білезік, сырға, сақина, шашбау, шолпы, қапсырмалардың орны бөлек. Кез - келген зергерлік бұйымның бетіне әр түрлі тастар орнатылып, ою - өрнектер салса, оның әсемдігі арта түседі. Зергерлік бұйымдарды әсемдеу үшін қолданылатын тастардың түрлері де көп. Олар: гауһар, маржан, інжу, меруерт.
|
|
Сергіту сәті
|
Оң қолымда бес саусақ
Сол қолымда бес саусақ
Бесті беске қосайық
Қатты-қатты соғайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
|
Ой толғаныс
|
Өзіндік жұмыс:
Бүгінгі сабақта қатырма қағаз бен фольгадан қапсырма жасаймыз. Қапсырма қыз - келіншектер киімінің екі өңірін қаусырып, іліп тұратын ілгек. Оған әр алуан әшекей тастар салынады.
Қауіпсіздік ережелерін еске түсіру.
Жұмыстың орындалу реті:
2 - суретте көрсетілген қапсырманың қалып үлгісін жасап, қатырма қағазға түсіреміз де қиып аламыз.
Қалып үлгіні фольганың бетіне қойып, жан - жағын сызамыз. Бүктеу үшін 1см - дей артықтау алып, оны қиып аламыз.
Қатырма қағаздан жасалған қапсырманы фольгамен қаптап, жиектерін тегістеп бүктейміз.
Қапсырманың бетіне қарындашпен әр түрлі өрнектерді ойып саламыз.
Жаңа сабақты бекіту:
1. Әшекей бұйымдарды ата?
2. Зергерлік бұйымдарды қандай тастармен әшекейлейді?
3. Қапсырманы кімдер тағады, не үшін тағады?
|
|
Үй тапсырмасы
|
Мағынаны тану
|
Күнделіктеріне жазады
|
|
Бағалау
|
Оқушылардың еңбегін салыстыра отырып, бағалау.
|
Парақшаларды толтырады
|
|
Кері байланыс
|
|
28 -сабақ
Еңбек
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Абашова Г
|
Сабақтың атауы
|
Қағаздан кілем-сырмақ жасау
|
|
Сілтеме
|
Еңбек оқулығының әдістемесі
|
|
Сабақтың жабдығы
|
Теориялық білімдерін іс жүзінде шығармашылықпендамыту, қазақтың қолөнер бұйымдары туралы алғанбілімдерін, дағдыларын нығайту.Бұйымды жаңа дизайн
үлгіде көрсету. Қоржынды пішу, тігу әдісін үйрету, өнергеқызығушылығын дамыту. Оқушылардың ой-өрісінелестету қабілеттерін дамыту.
|
|
Жалпы мақсаттар
Оқыту нәтижесі
|
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Оқушылар шеңбер жасап тұрады. Мұғалім келесі оқушыға үлкен жүректі ұсынып тұрып,бүгінгі күніне сәттілік тілейді. Оқушылар бір-біріне жақсы тілек тілеп, сыныпта жақсы ахуал қалыптастырады.
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
|
Қызығушылықты ояту
|
Алғашқы сырмақ пішінінің қалыптасуына қазақ елінің ежелгі тұрмысында кездесетін қарапайым жағдайлар себеп болған. Мысалы, көнерген киіздерді қабаттап төсеу, одан соң оны қобырай бермеу үшін қабаттап көктеу. Осындай жағдайдан бара-бара қабаттауды белгілі бір пішінге келтіріп, ықшамдап төсеп, көктеуді де бірте-бірте жиі тігістерге ауыстырып, одан әрі сыруға көшкен деп санауға болатын сияқты. Бұдан әрі басылған кесек киіздерден қалаған мөлшерде кесіп алып, оны қабаттап сырып, шағын төсеніштер жасала бастаған.Сырмақ сырудың, яғни сырып тігудің негізгі үш тәсілі кеңінен тараған. Олар: қайып сыру, тепшіп сыру, қабып сыру. Бұларды негізінен жіп салып сыру және жіп салмай сыру деп екі түрге топтастырады.
|
|
Мағынаны тану
|
Сырмақ – халқымыздың тұрмыс тіршілігіндегі ұлттық қолөнерінен туындаған аса сәнді төсеніші, әрі өнер туындысы. Сырмақты мал шаруашылығымен шұғылданатын аудандардағы күллі қазақ шаңырағы дәстүрлі жиһаз ретінде күні бүгінге дейін жасап, пайдаланып отыр.
|
|
Сергіту сәті
|
Оң қолымда бес саусақ
Сол қолымда бес саусақ
Бесті беске қосайық
Қатты-қатты соғайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
|
Ой толғаныс
|
Шығармашылық тапсырма
1-топ
«Сырмақ» қағаздан жасау
2-топ
Сырмақ туралы мәліметтерді жинақтау
|
|
Үй тапсырмасы
|
Жұмысты аяқтау
|
Күнделіктеріне жазады
|
|
Бағалау
|
Оқушылардың еңбегін салыстыра отырып, бағалау.
|
Парақшаларды толтырады
|
|
Кері байланыс
|
|
29- сабақ
Еңбек
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Мұғалім:
|
Сабақтың атауы
|
Қазақтың музыкалық аспаптары туралы түсінік
|
|
Сілтеме
|
Еңбек оқулығының әдістемесі
|
|
Сабақтың жабдығы
|
Мақсаты: оқушыларды қазақтың ұлттық аспаптарымен таныстыру, аспаптық музыкаға деген қызығушылығын ояту;
а) білімділік: әр аспаптың шығу тарихы жайлы түсінік беру, жасалу ерекшелігі, дыбыс бояуың түсіндіріп, ұлттық аспап туралы білімдерін жетілдіру;
ә) дамытушылық: оқушылардың есте сақтау қабілеттерін дамытып, музыкалық аспаптарда ойнай білу қабілеттерін дамыту;
б) тәрбиелік: қазақтың ұлттық аспаптарын мақтаныш тұтуға тәрбиелеу, ұлттық өнерге деген қызығушылығын арттыру және оны құрметтеуге баулу.
Сабақтың көрнекілігі: музыкалық аспаптар суреті, аспаптар, кітаптар көрмесі, буклет, видео, слайд.
|
|
Жалпы мақсаттар
Оқыту нәтижесі
|
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Оқушылар шеңбер жасап тұрады. Мұғалім келесі оқушыға үлкен жүректі ұсынып тұрып,бүгінгі күніне сәттілік тілейді. Оқушылар бір-біріне жақсы тілек тілеп, сыныпта жақсы ахуал қалыптастырады.
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
|
Қызығушылықты ояту
|
Сәлеметсіздер ме балалар! Біз бүгінгі тәрбие сағатында қазақтың ұлттық музыкалық аспаптарымен танысып, олардың түрлерімен, ойнау әдісі мен жасалу жолымен танысамыз.
- Оқушылар қазақ халқының қандай музыкалық аспаптарын білесіңдер?
- Домбыра аспабының құрылысын кім айтып бере алады?
- Күй дегеніміз не?
- Күйші дегеніміз кім?
- Күйшілерді айтып беріңдерші?
|
|
Мағынаны тану
|
Домбыра аспабының қалай пайда болғанына байланысты қазақ халқының ортасында сақталған аңыз аса мол. Солардың біразын Б. Сарыбаев, Қ. Жұбанов, Ө. Жәнібеков, А. Сейдімбеков еңбектерінде жақсы көрсеткен.
Шертер - қазақ халқының шертпелі музыкалық аспабы. Шертер - қазақ халқының көне ішекті музыкалық аспабы. Кей деректерге сүйенсек, бұл аспап домбыра мен қобыздың арғы тегі болып саналады.
Сырт келбеті қобызға жақын, көлемі жағынан домбырадан кіші. Шертер аспабы ағаштан ойылып, шанағы ешкі терісінен қапталған. Ішегіне аттың қылы тағылады. Ойнау тәсілі домбыра тартуға ұқсайды. Дыбыс күші қапталған тері мен ішектердің қалыңдығына байланысты. Бастапқы кезде аспапта перне болмаған. Көп ұзамай перне орналастырып аспаптың беткі жағы біраз өзгеріске ұшыраған.
Қылқобыз – қазақ халқының ұлттық аспаптарының ішіндегі ең көне аспап. 9 - 10 ғасырларда өмір сүрген Қорқыт ата дәуірінен бері қылқобыздың сарыны үзілмей келеді. Қылқобыз – екі ішекті, ыспалы музыкалық аспап. Жалпы, ұлттық аспаптардың ішінде қобыз үнге бай, киелі, қасиетті деп танылады. Сонымен қатар, қанша ғасырлар қойнауынан жетсе де қобыздың бұрынғы түрі мен қазіргі түріндегі үні бір сарынды. Себебі, оның ішегі ықылым заманнан бері жылқының қылынан тартылып келді, ысқышы да. Оның қылқобыз аталуы да сондықтан. Қылқобыздың ішіндегі ең үлкен түрі – «нар қобыз». Қылқобызды халқымыз киелі аспап ретінде қастерлейді. Қазақ қобыздың үні шыққан жерге жын - шайтан жоламайды деп ырымдайды. (үнтаспа «Қылқобыз сарыны»)
Жетіген – (жеті ішекті) көп ішекті шертіп ойналатын музыкалық аспап. Жалпы тұрқы ұзынша, жәшік тәріздес, бетіне жұқа тақтайдан қақпақ жабылып, үн беретін ойықтары салынады. Жетіген аспабының жасалуы да, ойнау әдіс - тәсілі де өте күрделі. Ертеректе ел арасында сақталған көне жетігеннің ішегі аттың қылынан тағылып, тиектің орнына асықтар пайдаланылатын болған. Аспаптың құлақ күйі осы асықтарды әрлі - берлі жылжыту арқылы келтірілген. Ішек сандары жетеу болғандықтан, аспап жетіген аталған.
Сыбызғы - қазақтың үрмелі көне музыкалық аспабы. Қурайдан, ағаштан, кейде жезден де жасалады. Ұзындығы 600 - 650 см не 700 - 800см болады. 3 - 4 ойықты. Сыбызғы ойықтарынан демді жай немесе күшті шығару арқылы түрлі дыбыс әуендері туады. Сыбызғы негізінен бақташылар арасында кең тараған. Бұл аспаптың жетілдірілген түрі фольклорлық - этнографиялық ансамблдер мен оркестрлерде қолданылады.
|
|
Сергіту сәті
|
Оң қолымда бес саусақ
Сол қолымда бес саусақ
Бесті беске қосайық
Қатты-қатты соғайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
|
Ой толғаныс
|
Тартылған екі арқаны ұзын бойға,
Сөйлеуге сондай шебер тапсаң ойла.
Әр жерде аршындалған балдағы бар,
Ойнайды он бармағың білсе қайла. (домбыра)
Созылған үні,
Сүйкімді тілі.
Үрлесең ойнайтын,
Аспаптың бірі. (сыбызғы)
Тиіп кетсе жылаған,
Даусы көпке ұнаған. (домбыра)
Бір нәрсе қараңғыда қаймалайды,
Азынаса көмейінде мал жылайды.
Құйрығын қара жерге тіреп алып,
Келеді баяғының әнін салып. (қобыз)
Жылқыда ерен жүйрік қара арғымақ,
Мойыны жануардың бунақ - бунақ.
Айылын екі жерден мықтап тартып,
Кетеді қамшы бассаң зулап - зулап. (домбыра)
Ел қорғайтын ерлікке,
Батылдыққа ерлікке.
Әуенімен шақырған,
Қандай аспап балалар. (дабыл)
Қос қазақ екі жерден шынжыр арқан,
Сылдырап әр буыны үнін қосқан.
Он адам жолдас болып еңбек етсе,
Аралап он екі үйге қонақ болған. (домбыра)
Жеті шектен жеті түрлі үн шығар,
Әуезінен жеті тарау мұң шығар.
Ойнап кетсең, түрлі - түрлі жыр шығар,
Бұл қандай аспап? (жетіген)
Қос желі, үш жерінен қазығы бар,
Құбылған қоңыр желден азығы бар.
Желіні сабалайды дыңылдатып,
Байғұстың соншама не жазығы бар. (домбыра)
|
|
Үй тапсырмасы
|
Музыкалық аспаптар жасау
|
Күнделіктеріне жазады
|
|
Бағалау
|
Оқушылардың еңбегін салыстыра отырып, бағалау.
|
Парақшаларды толтырады
|
|
Кері байланыс
|
|
30-сабақ
Еңбек
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Абашова Г
|
Сабақтың атауы
|
Киіз үйдің үлгісін жасау
|
|
Сілтеме
|
Еңбек оқулығының әдістемесі
|
|
Сабақтың жабдығы
|
Қазақ халқының баспанасы - киіз үй туралы жан-жақты мәлімет беру, жүйелі түрде өз пікірін айта білу.
Киіз үйдің құрылысын оқушыларға әр түрлі материалдардан жасауға бағыт бағдар беру арқылы шығармашылығын қалыптастыру.
Эстетикалық талғамын қалыптастыру, Отанын сүю, ұйымшылдыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа сабақты меңгерту.
Сабақтың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, топтық, деңгейлік тапсырмалар, шығармашылық тапсырмалар, кеспе қағаздар.
Көрнекіліктер: Слайд, компьютерлер, проектор,түрлі суреттер, кеспе қағаз.
|
|
Жалпы мақсаттар
Оқыту нәтижесі
|
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Оқушылар шеңбер жасап тұрады. Мұғалім келесі оқушыға үлкен жүректі ұсынып тұрып,бүгінгі күніне сәттілік тілейді. Оқушылар бір-біріне жақсы тілек тілеп, сыныпта жақсы ахуал қалыптастырады.
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
|
Қызығушылықты ояту
|
Киіз үйді қазақ халқы «қасиетті, киелі шаңырағымыз» деп дәріптейді. Өйткені ол-баспанасы, мәдениеті, мақтанышы, мыңдаған жылғы ой-арман табысы әрі көркем ескерткіші. Мұнда ата- бабамыздың түсінік-түйсігі, ұғымы, таңымы, талғамы, өмір тәжірибесінің тұтас үлгісі, көрінісі жатыр. Бір ғана осы киіз үйден сәулет, құрылыс, сурет, қол өнері, мәдениет сияқты бірнеше ұлы өнердің басын құрайтын ғажайып туынды көре аламыз.
Оқушыларды екі топқа бөліп отырғызамыз
Осы сәтте киіз үйге байланысты 4-5 минуттық видео көріп тамашалаңыздар. Осы видеоны қарап болған соң өткен сабағымызды еске түсіріп, екі топқа бөлініп, тапсырмаларды деңгейлеп, оқушылардың сабаққа дайындық деңгейлерін анықтаймыз.
|
|
Мағынаны тану
|
Киіз үй – бүкіл көшпелілер әлемінің, оның тұрмыс-салты мен этикасының, дүниетанымының бір жерге тоғысқан бірегей туындысы.
Тез жығылып, тез тігілетін киіз үй түйе мен атқа арту арқылы жеңіл көшіріледі, оның киіз туырлықтары мен үзіктерінен жауын өтпейді. Ыстық күндері киіз үй салқын болса, қысты күні керегесін қабаттап киізбен қаптап, іргесін көміп, ошақ асып, от жағып, жазға дейін отыра беруге болады.
Киіз үйді қазақстандықтардың жер сілкінісі болған жерлерге көмек ретінде жіберілген. Киіз үй бүгінге дейін өз маңызын жоғалтпай, Қазақстанның ауыл шаруашылықты аудандарында қолайлы жазғы баспана ретінде әлі де пайдаланып келеді.
АҚ БОСАҒА.
Үй іші мен сыртқы әлемді жалғастыратын касиетті шекара – ақ босаға. Сіздің босағадан қалай аттауыңыздан үй иесіне деген көңіліңіз аңғарылады. Егер сіз үйге босағаны оң аяқпен аттап, басыңызды ие енсеңіз – бұл сіздің үй иесіне көрсеткен үлкен құрметіңіз.
ОТБАСЫ– ОШАҚ ҚАСЫ.
Үйдің ортасында ошақ, ошақта қазан тұрады. Бұл – киелі орын. Қазақтың «отбасы», «отағасы» атаулары да осыдан шыққан. От жанған жерде тіршілік, тірлік бар.
ТӨР. Киіз үйдің қонақ отыратын жері – төр ең құрметті орын саналады. Қонақтың өз ырысы бар деп түсінген қазақтар келген мейманды төрге отырғызады, қазақстың кеңдігі мен қонақжайлығының белгісі қонағын дәм ауыз тигізбей жібермеген. Бұл тамаша ғұрып күні бүгінге дейін сол күйінде сақталған.
ӘЙЕЛДЕР ЖАҚ:
Дәстүр бойынша үйдің сол жағы әйелдерге арналады. Есікке таяу асадал мен кебеже қойылып, олардың тұсына қоржын, дорба, аяққап, кесеқап ілінеді. Сондай-ақ, сол қанатта өзіндік шешімі бар ағаш төсек тұрады.
ЕРЛЕР ЖАҚ
Ер адам жағында (оң жақ) босағаға қарай қару-жарақ, ат әбзелдері ілінген. Ерлер жағы аталатын оң жақ киіз үйдің едәуір қасиетті бөлігіне саналып, өмір жолының маңызды кезеңдерін белгілейтін әдет-ғұрыптар кезінде, атап айтқанда, оң жаққа келін түсіру немесе мәйітті оң жаққа салу сияқты шараларды сакральды мәнге ие бола түсті.
Мәтінді қалай меңгергендерін тексеру.
1. Төрге кімдер отырады?
2. Киіз үйдің сол жағы кімге арналады?
3. Ерлер жағында нелер тұрады?
4. Үйдің ортасында не тұрады?
|
|
Пракикалық жұмыс
|
Киіз үйдің шаңырағын жасау үшін жуандығы 2-3 мм,ұзындығы 50 мм сымтемірді шеңбер пішініне келтіріп, майыстырамыз. Суретте көрсетілген өлшемдер бойынша шаңырақтың күлдіреуіштерін жасаймыз. Ол үшін қалыңдығы 2 мм болатын алты сымтемірді шеңберге дөңестеу етіп бекітеміз. Күлдіреуіштердің бір-бірінен арақашықтығы 5 мм болуы тиіс. Киіз үйдің керегесін жасау үшін сымтемірден диаметрі 100 мм болатын екі шеңбер құрастырамыз. Дайын болған кереге бөліктерін бір-біріне биіктігі 40 мм сымтемірмен бекітіп, құрастырамыз. Одан кейін киіз үй есігінің орнын белгілейміз. Ол үшін екі сымтемірді бір-бірінен 20 мм арақашықтықта бекітеміз. Одан кейін керегелерді байлаймыз. Олардың бір-бірінен арақашықтығы 5-7 мм шамасында болуы керек. Керегелердің табанымен арасындағы бұрыш 45 градусқа тең. Енді киіз үйдің уықтарын бекітеміз. Шаңырақ пен керегенің аралығы 40 мм болуы керек.
|
|
Ой толғаныс
|
ІV. «Сандықша ойыны»
Тақтаға қағаздан жасалған сандықтар ілінеді. Сол сандықтағы сұрақтарға жауап беру.
V. Тапсырма.
Мына сөздерге ұйқастырып сөйлем құрастыр:
Киіз үйге, баспанаға, шаңырақты, алтын орданы, керегенің, ақ отауға, ою-өрнекпен, киізді.
VІ. Шығармашылық тапсырма: Егер мен киіз үйде тұрсам!
|
|
Үй тапсырмасы
|
Киіз үй жасау
|
Күнделіктеріне жазады
|
|
Бағалау
|
Оқушылардың еңбегін салыстыра отырып, бағалау.
|
Парақшаларды толтырады
|
|
Кері байланыс
|
|
31- сабақ
Еңбек
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Абашова Г
|
Сабақтың атауы
|
Былғарыдан әшекей бұйым жасау
|
|
Сілтеме
|
Еңбек оқулығының әдістемесі
|
|
Сабақтың жабдығы
|
Мақсаты: Оқушыларға былғары, одан жасалатын бұйымдар туралы түсінік беру, былғарыдан шашақ жасауды үйрету. Танымдық қабілеттерін, қол икемін дамыту. Әдемілікке, эстетикалық тәрбиеге баулу.
Сабақтың типі: аралас сабақӘдісі: сұрақ-жауап,түсіндіру,көрнекілік
Көрнекілігі: былғарыдан жасалған шашақ. Қажетті материалдар мен құралдар: былғары, қайшы, сызғыш, қарындаш, жіп.
|
|
Жалпы мақсаттар
Оқыту нәтижесі
|
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Оқушылар шеңбер жасап тұрады. Мұғалім келесі оқушыға үлкен жүректі ұсынып тұрып,бүгінгі күніне сәттілік тілейді. Оқушылар бір-біріне жақсы тілек тілеп, сыныпта жақсы ахуал қалыптастырады.
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
|
Қызығушылықты ояту
|
Былғары теріні өңдеу арқылы алынады. Былғары жұмсақ, төзімді, қандай да бір бұйым жасауға ыңғайлы әрі таптырмайтын материал. Былғарыдан аяқ киім, сырт киім, сөмке және әр түрлі сәнді, әшекейлі бұйымдар жасайды. Сондай бұйымдардың бірі – шашақты былғарыдан жасау жеңіл де қарапайым болып келеді.
|
|
Мағынаны тану
|
1.Оқулықпен жұмыс.Іштей, тізбектей оқыту. 2.Сұрақ-жауап
3.Практикалық жұмыс. Қауіпсіздік ережесін сақтау. Жұмыстың орындалу реті:
1.Шашақ жасайтын былғарының қатпарларын тегістеп жазып, суретте көрсетілгендей көлденең сызық жүргіземіз.
2.Қарындашпен көлденең сызыққа дейін тігінен белгі саламыз.Сонан кейін белгі ізімен қиямыз.
3.Тарамдалған былғары шашақты ширатып ораймыз.
4.Оралған шашақ дайындамасының жоғарғы жағына қосымша жіпті мықтап байлап, ілмек жасаймыз.
5.Ілмекке жіп өткіземіз де, дайын шашақты кез келген бұйымды әшекейлеу үшін пайдаланамыз.
|
|
Сергіту сәті
|
Оң қолымда бес саусақ
Сол қолымда бес саусақ
Бесті беске қосайық
Қатты-қатты соғайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
|
Ой толғаныс
|
Бүгінгі сабақта не үйрендік?
Былғары қандай материал?
Одан қандай бұйымдар жасауға болады?
Былғарыдан жасалған шашақпен қандай бұйымды әшекейлеуге болады?
|
|
Үй тапсырмасы
|
Жұмысты аяқтау
|
Күнделіктеріне жазады
|
|
Бағалау
|
Оқушылардың еңбегін салыстыра отырып, бағалау.
|
Парақшаларды толтырады
|
|
Кері байланыс
|
|
32-сабақ
Еңбек
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Абашова Г
|
Сабақтың атауы
|
Моншақтан әшекей мен бұйымдар жасау (қалта телефонының қабы,сөмке)
|
|
Сілтеме
|
Еңбек оқулығының әдістемесі
|
|
Сабақтың жабдығы
|
Сабақтың мақсаты: Оқушылардың моншақпен жұмыс істеудегі шеберлігін арттырып,
білімін жүйелеу.
Білімділік: Оқушылардың моншақпен тоқудағы білімін жүйелендіру, шеберлік деңгейін арттыру арқылы әсемдікпен сұлулықты бағалай білуге үйрету.
Дамытушылық: Өз бетінше жұмыс істеу дағдысын қалыптастырып, шығармашылық қабілетін дамытып, ой - өрісін кеңейту.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ, Сарамандық жұмыс,
Көрнекіліктер: Моншақ түрлері, Моншақ кітабы.
Керекті құрал - жабдықтар: Домалақ моншақ, бисер, ине
|
|
Жалпы мақсаттар
Оқыту нәтижесі
|
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Оқушылар шеңбер жасап тұрады. Мұғалім келесі оқушыға үлкен жүректі ұсынып тұрып,бүгінгі күніне сәттілік тілейді. Оқушылар бір-біріне жақсы тілек тілеп, сыныпта жақсы ахуал қалыптастырады.
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
|
Қызығушылықты ояту
|
Моншақ деген сөздің өзі ірі моншақтарға берілген жалпы түсінік.
Бисер – ұсақ моншақтарға берілетін түсінік.
Стеклярус – ұзындығы 3 мм түтікше тәріздес су моншақ түрі.
Моншақ сөзінің шығуы “Мойын - шақ” немесе
“Мойын - тақ” деген сөздерден құралған.
Қазақ зергерлері көбінесе қыз келіншектердің ажарын ашатын, сұлу етіп көрсететін зергерлік бұйымдар жасаған. Сол зергерлік бұйымдардың сәнін келтіруге моншақтарды кеңінен қолданған. Атап айтсақ әйел бас киіміне тағатын үлкен моншақ маржанды - былқылдақ сәукеленің екі жағына кеудеге төгіліп тұратын моншақтарды - жырға деп атаған. Шолпы, шашбаудағы алтын, күмістен жасалған зергерлік бағалы бұйымдарды тізілген моншақтармен өзара қосып әшекейлеген. Алқаны су моншақтан, алтын, күмістен соғып домалақтап, асыл тастардан тізіп салпыншақ етіп жасайды.
Моншақтың түрлері: домалақ, сопақша, таяқша,
Моншақты неден жасайды?
Шыны, керамика, хрусталь, металл
Моншақты қандай бұйымдарға қолданады.Техника қауіпсіздігі ережесін сақтау
«Себеттегі гүлдер» тоқу үшін қажетті заттар: себетке – қоңыр түс, гүлдерге – көк немесе сары түсті моншақтар қажет. Суретте берілгендей себет тоқимыз. Тоқуды түп жағынан бастаймыз, яғни сым темірдің бір ұшына ортасына бірінші қатарға 5 моншақ, екінші қатарға 4 моншақ екінші ұшымен бекітеміз. Сымның екі жақ ұшынан жақсылап тартып, сұлба бойынша жалғастырамыз. Модельді орындауда шалып тоқу техникасы себетті тоқуға, параллель тоқу техникасы – жапырақ және гүл тоқуға пайдаланады.
|
|
Мағынаны тану
|
Енді оқушылардың бисер туралы түсініктерін тұжырымдап алу үшін «Ғажайып қоржын» ойыны ойналады. Ойынның шарты: қоржыннан асық алу арқылы сұрақтарға жауап беру.
1. Бисер дегеніміз не?
2. моншақ дегеніміз не?
3. Бисердің стеклярустен қандай айырмашылығы бар?
4. Бисермен жұмыс істеу барысында қандай техникалық қауіпсіздік ережелерін сақтау керек?
|
|
Сергіту сәті
|
Оң қолымда бес саусақ
Сол қолымда бес саусақ
Бесті беске қосайық
Қатты-қатты соғайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
|
Ой толғаныс
|
Қазіргі кезде бисерден тоқылған бұйымдар, жастар мен орта жастағы әйелдерге арналған сәндік киімдерге жапсырылған немесе түрлі оюлармен әшекейленген киімдер, аяқ киімдерді, сөмкелер жиі кездестіруге болады. «Өмір жасы» ұзақ болу үшін мықты болып келетін жібек жіппен лескімен орындалады. Бисермен қазақтың ою-өрнектерін тұмарша, өңіржиек, бойтұмар, сондай-ақ алқа, шашпау тағы басқа өте сәнді әшекейлер: сырғалар, мойынға тағатын алқалар тоқу өте сәнді көрінеді.
|
|
Үй тапсырмасы
|
Жұмысты аяқтау
|
Күнделіктеріне жазады
|
|
Бағалау
|
Оқушылардың еңбегін салыстыра отырып, бағалау.
|
Парақшаларды толтырады
|
|
Кері байланыс
|
|
33-сабақ
Еңбек
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Абашова Г
|
Сабақтың атауы
|
Сымнан тұмар жасау
|
|
Сілтеме
|
Еңбек оқулығының әдістемесі
|
|
Сабақтың жабдығы
|
Мақсаты: Оқушылардың білімін жүйелендіру, шеберлік деңгейін арттыру арқылы әсемдік пен сұлулықты бағалай білуге үйрету.
Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың жұмысты орындаудағы ептілігін, алған білімін өз бетінше қолдана білуін, көркемдік талғамдарын арттырып, шығармашылық белсенділігін дамыту.
Тәрбиелік мақсаты: Оқушылардың өз бетімен жұмыс жасауға, тиянақтылық деңгейін көтеруге баулу, эстетикалық талғамын арттыру, бұйымды әсем безендіре білуге, ұқыптылыққа және тазалыққа тәрбиелеу.
Сабақтың әдісі: аралас, сарамандық
Пәнаралық байланыс; бейнелеу өнері, математика, сызу, тарих, қазақ тілі.
Құрал - жабдықтар: қайшы, ине, картон, циркуль, қарындаш, жіп мулине, өшіргіш..
Көрнекіліктер: үлгілер, схемалар, буклет, нұсқау
картасы, жіппен бейнеленген картиналар
|
|
Жалпы мақсаттар
Оқыту нәтижесі
|
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Оқушылар шеңбер жасап тұрады. Мұғалім келесі оқушыға үлкен жүректі ұсынып тұрып,бүгінгі күніне сәттілік тілейді. Оқушылар бір-біріне жақсы тілек тілеп, сыныпта жақсы ахуал қалыптастырады.
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
|
Қызығушылықты ояту
|
Оқушыларды топқа бөліп отырғызу.
Әр топқа үлестірмелі нұсқау карталарын тарату.
Жұмыс бастамас бұрын оқушылармен еңбек қауіпсіздігі ережелерін.(инемен, қайшымен жұмыс) қайталау.
Жіппен бейнелеу.
Кесте тігу - халық өнерінің бір түрі. Ол ерте кезден белгілі. Оны киімді, үй жиһаздарын әсемдеу үшін пайдаланған. Әр халықтың өзіне тән ою - өрнек түрлері, кестелеу тәсілдері, өзіндік мәнерлеу ерекшеліктері қалыптасқан. Әдетте қарапайым маталар мен жіптерден иненің көмегімен әсем бұйымдар жасалады.
Кестені қатырма қағаз бетінде орындауға болады. Ол үшін қағаз бетіне инемен тесіктер тесіп, ине жіпті сол тесіктерден өткізу арқылы өрнек шығаруға болады. Мұндай қарапайым, әсем бұйымды - жіппен бейнелеу «изонить» деп атайды. Ол қымбат материалдарды қажет етпейді. Оған тек қатырма қағаз бен жіпті ғана қолданады.
Жіппен бейнелеуді орындаудың принципі өте қарапайым.
Оны шеңбер және бұрыш толтыру арқылы орындайды. Әр түрлі әсемдік бұйымдарын жасап шығаруға болады.
Жіппен бейнелеу техникасымен құттықтау ашық хат, кітаптың мұқабасын безендіруге және әр түрлі панно жасауға болады. Панно - қоғамдық мәдени орындарды, үй ішін көркемдеу үшін жасалатын өнер туындысы.
|
|
Мағынаны тану
|
|
Сергіту сәті
|
Оң қолымда бес саусақ
Сол қолымда бес саусақ
Бесті беске қосайық
Қатты-қатты соғайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
|
Ой толғаныс
|
Тұмар – халқымыздың ұғымында киелі мағынаға ие болған құнды дүние.
Сан ықылым заман бұрын, қағаз жоқ, тауар хат кезеңде сауда-саттық жасап алысқа сапар шеккенде немесе соғыс жорықтарына аттанғанда бабаларымыз мал терісінен жүрекке ұқсатып үшбұрышты етіп тігілген қалташыққа туған жердің топырағын толтырып алып шығатын болған. Соны тұмар деп атаған. Туған жерге деген шексіз құрметтің, перзенттік парыздың белгісі болса керек бұл.
Аты аңызға айналған, бүкіл әлемге мәшһүр ғалым, ғұлама әл-Фараби туралы халық аузында сақталған мынадай бір әңгіме бар. Ұлы ұстаз қартайған шағында бір топ шәкірттерінің басын қосып: «Сендерге аманатым бар, егер құпиясын сақтап, шартын орындасаңдар айтамын»,– дейді. «Аманатқа қиянат жасауға болмайды, айтқаныңызды орындаймыз»,– деп шәкірттері уәде береді. Сонда ұстаз оларға көннен тігілген тұмарды ұсынып, қабірінің басында ғана ашуды өтінеді.
Арада көп уақыт өтпей-ақ ұлы ұстаз дүниеден өтеді. Марқұмды арулап, жерлеу рәсімі кезінде уәде бойынша әлгі тұмарды ашып қараса, ішінен тілдей қағаз шығады. Қағазда: «Бұл туған жерім – Отырардың топырағы еді. қабіріме осыны салыңдар»,– деп жазған екен. Өтініші үлкен тебіреніспен орындалады. Данышпанның аты данышпан, өмірден өтіп жатып та туған жердің қасиетін кейінгілерге ұқтырып кетіпті.
|
|
Үй тапсырмасы
|
Тұмар жасау
|
Күнделіктеріне жазады
|
|
Бағалау
|
Оқушылардың еңбегін салыстыра отырып, бағалау.
|
Парақшаларды толтырады
|
|
Кері байланыс
|
|
34- сабақ
Еңбек
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Абашова Г
|
Сабақтың атауы
|
Қатырма қағаздан тұрмыстық бұйымдар құру (сандық,кебеже)
|
|
Сілтеме
|
Еңбек оқулығының әдістемесі
|
|
Сабақтың жабдығы
|
1. Қазақ халқының ұлттық бұйымдары жайлы түсінік беру. Киіз үй жиһаздары асадал мен кебеженің пайдасы жайлы білімді қалыптастыру.
2. Оқушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттыру. Ой өрісін ойын элементтері арқылы дамыту.
3. Оқушыларды ұйымшылдыққа тәрбиелей отырып, адамгершілік ізгі қасиеттерді бойларына сіңіру, патриоттық тәрбие беру.
Сабақтың түрі: жаңа білімді меңгерту
Сабақтың әдісі: сұрақ – жауап, түсіндіру, ой қорытындылау
Сабақтың көрнекілігі: интерактивті тақта
|
|
Жалпы мақсаттар
Оқыту нәтижесі
|
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Оқушылар шеңбер жасап тұрады. Мұғалім келесі оқушыға үлкен жүректі ұсынып тұрып,бүгінгі күніне сәттілік тілейді. Оқушылар бір-біріне жақсы тілек тілеп, сыныпта жақсы ахуал қалыптастырады.
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
|
Қызығушылықты ояту
|
1. Жүкаяқ қанша бөліктен тұрады?
Жауабы: Алдыңғы және жақтау ағаш, төрт аяғы, екі жақтау ағашты біріктіріп тұратын 4 - 5 шабақ ағаш және тіреуіштер.
2. Сандықтың неше түрі бар?
Жауабы: Абажа, әбдіре, қобдиша
3. Жүкаяқ қанша түрлерге бөлінеді?
Жауабы: Жасалу тәсіліне қарай жүкаяқ қайқы бас және үсті тегіс болып екі түрге бөлінеді.
4. Жүкаяқты қандай мақсатта қолданады?
Жауабы: Қайқы бас жүкаяққа төсек - орын жинайды. Үсті тегіс жүкаяқты сандық қоюға пайдаланады.
5. Шеберлер жүкаяқ бетін қалай әшекейлейді?
Жауабы: Жүкаяқтың алдыңғы бетін майлы бояумен сырлап, оюмен өрнектелген сүйекпен әшекейлейді.
6. Адалбақан дегеніміз не?
Жауабы: Киімдерді, жеңіл бұйымдарды іліп қоятын жабдық. Ол киіз үйде құру кезінде шаңырақты көтеріп тұру қызметін де атқарады.
|
|
Мағынаны тану
|
Киіз үй көптеген көшпелі халықтардың негізгі баспанасы. Қазақ халқы да киіз үйді сан мыңдаған жылдар бойы өзінің төл баспанасы етіп келді.
Мал шаруашылығымен айналысып көшпелі өмір сүретін адамдар үшін киіз үй қыста да, жазда да қолайлы баспана болып саналған. Ең кереметі киіз үй көшіп жүруге ыңғайлы әрі жеңіл. Оны жарты сағатта жығып, тағы сондай уақытта тігіп үлгереді.
- Бүгінгі сабағымызда дұрыс жауап берген оқушыларды осы киіз үймен бағалайтын боламыз.
- Ал енді балалар «Ойлан тап!» ойыны бойынша ребусты шешіп көрейік
Жаңа сабақ: (теориялық мәлімет, ауызекі түсіндіру)
Кебеже – бидай, арпа, тары, күріш сияқты дәнді дақылдарды, тағы басқа да азық - түлік түрлерін салып қою үшін арнайы жасалған сандық. Кебежеде салмақты заттар сақталатын болғандықтан, оны қалың тақтайдан мықты етіп жасайды. Кебеженің сырт пішіні сандық сияқты болғанымен, жасалу тәсілі өзгеше. Кебеже аяқтары оның қабырғаларын, қақпағын, түбін біріктіріп тұратын негізгі арқау сияқты жасалады.
Кебеже қақпағы жартылай ашылады. Қақпақтың ашылмайтын бөлігі кебеже жақтауларына шегемен бекітіледі. Ал ашылатын бөлігі былғары таспамен немесе топсалармен екінші бөлігіне жалғасады. Шеберлер кебеженің бетін бедерлеп ойып, өрнектер салады, майлы бояумен әшекейлейді, өрнектелген сүйекпен жапсырмалайды. Ол өрнектер жан - жануарлар, өсімдік, геометриялық денелер бейнесіне ұқсас келеді.
Кебеже бетін өрнектелген сүйекпен жапсырмалағанда көбіне «жыланкөз», «сынық сызық», «қос белбеу» сияқты өрнектерді пайдаланады.
«Асадал» - асың адал болсын деген сөз. Оған ыдыс – аяқтар сақтайды. Асадал мықты әрі жеңіл ағаштан жасалады. Ол сәнді болу үшін шебер оның бетін әр түрлі бояулармен өрнектеп сырлайды.
Қазіргі заманда ыдыс – аяқ қоюға арналған жиһаздардың сан алуан түрі бар. Олар шыны, темір таспа, пластмасса таспа сияқты тегіс, жылтыр заттармен безендіріледі. 
|
|
Сергіту сәті
|
Оң қолымда бес саусақ
Сол қолымда бес саусақ
Бесті беске қосайық
Қатты-қатты соғайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
|
Ой толғаныс
|
1. Асадалмен кебеженің тұрмыста атқаратын қызметі қандай?
Асадал
Кебеже
2. Кебеженің сандықтан қандай айырмашылығы бар?
|
|
Үй тапсырмасы
|
Жұмысты аяқтау
|
Күнделіктеріне жазады
|
|
Бағалау
|
Оқушылардың еңбегін салыстыра отырып, бағалау.
|
Парақшаларды толтырады
|
|
Кері байланыс
|
|
35-сабақ
Еңбек
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Абашова Г
|
Сабақтың атауы
|
Өздік жұмыс. Моншақ пен матадан аппликация
|
|
Сілтеме
|
Еңбек оқулығының әдістемесі
|
|
Сабақтың жабдығы
|
Мақсаты: Оқушыларға ұсақ моншақтардан панно жасатып үйрету. Ой-өрісін, қиялын дамыту. Әдемілікке, эстетикалық тәрбиеге баулу.
Сабақтың типі: аралас сабақ
Әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, көрнекілік
Көрнекілігі: моншақтардан жасалған әр түрлі бұйымдар.
Қажетті материалдар мен құралдар: түрлі-түсті ұсақ моншақтар, көбелек, жапырақ, жұлдызша бейнелі пайеткалар, қатты қағаз, қарындаш, ПВА желімі, ағылшын түйреуіші.
|
|
Жалпы мақсаттар
Оқыту нәтижесі
|
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Оқушылар шеңбер жасап тұрады. Мұғалім келесі оқушыға үлкен жүректі ұсынып тұрып,бүгінгі күніне сәттілік тілейді. Оқушылар бір-біріне жақсы тілек тілеп, сыныпта жақсы ахуал қалыптастырады.
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
|
Қызығушылықты ояту
|
Ұсақ моншақтарды алқа, сырғалар жасап, әр түрлі киімдерді безендіруге қолданады. Сондай-ақ өзімізге ұнайтын кез келген суретті алып, панно жасауға болады.
|
|
Мағынаны тану
|
1.Оқулықпен жұмыс. Іштей, тізбектей оқыту. 2.Сұрақ-жауап
3.Практикалық жұмыс. Жұмыстың орындалу реті:
1.Ең алдымен қатты қағаз бетіне қарындашпен себеттегі гүлдің суретін саламыз.
2.Суреттің бетіне қылқаламмен жіңішкелеп желім жағып, кеппей тұрып үстіне ұсақ моншақтарды жапсырамыз. Себетті аяқтаған соң, гүлдерді безендіреміз.
3. Гүл мен себетті безендіріп болғаннан кейін панноға көбелек, жұлдызша, жапырақ бейнелі пайеткаларды жапсырамыз.
4.Дайын панноға жақтау жасап, оны әшекейлейміз.
|
|
Сергіту сәті
|
Оң қолымда бес саусақ
Сол қолымда бес саусақ
Бесті беске қосайық
Қатты-қатты соғайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
|
Ой толғаныс
|
Бүгінгі сабақта не үйрендік?
Өздерің қандай гүлді ұнатасыңдар?
Желімді не үшін жіңішкелеп жағамыз?
|
|
Үй тапсырмасы
|
Моншақ жасау
|
Күнделіктеріне жазады
|
|
Бағалау
|
Оқушылардың еңбегін салыстыра отырып, бағалау.
|
Парақшаларды толтырады
|
|
Кері байланыс
|
|
36-сабақ
Еңбек
|
Уақыты:
|
Кабинет:
|
Абашова Г
|
Сабақтың атауы
|
Шығармашылық жұмыс Көрме Мата мен моншақтардан аппликация жасау.
|
|
Сілтеме
|
Еңбек оқулығының әдістемесі
|
|
Сабақтың жабдығы
|
Мақсаты: Мата мен моншақтардан аппликация жасауды үйрету. Ой-өрісін, қиялын дамыту. Әдемілікке, эстетикалық тәрбиеге баулу.
Сабақтың типі: аралас сабақ Әдісі: сұрақ-жауап, түсіндіру, көрнекілік
Көрнекілігі: мата мен моншақтардан жасалған әр түрлі аппликациялар.
Қажетті материалдар мен құралдар: әр түрлі мата қиындылары, жіп, моншақ, таспа, ПВА желімі.
|
|
Жалпы мақсаттар
Оқыту нәтижесі
|
|
Топқа бөлу
|
Сыныпты жыл мезгілдеріне қарай төрт топқа бөлу. Күз айында туылғандар 1 - топ, қыс айында дүниеге келгендер 2 - топ, көктем айындағылар 3 - топ, жаз айындағылар 4 - топ болып бөлінеді.
|
|
Ынтымақтастық атмосферасы
|
Оқушылар шеңбер жасап тұрады. Мұғалім келесі оқушыға үлкен жүректі ұсынып тұрып,бүгінгі күніне сәттілік тілейді. Оқушылар бір-біріне жақсы тілек тілеп, сыныпта жақсы ахуал қалыптастырады.
|
Оқушылар мұғаліммен қосылып тақпақты айтады
|
|
Қызығушылықты ояту
|
а) мұғалімнің түсіндірмесі.
Аппликация – негізтүске әр алуан бөлшектерді желімдеу немесе тігу арқылы орындалатын өрнек не сурет. Негізтүс үшін көбінесе қатты материал таңдап алынады. Сонымен қатар негізтүс пен оған желімделетін бөлшектердің түсі бір-бірімен үйлесімді болу керектігін ұмытпау керек.
|
|
Мағынаны тану
|
1.Оқулықпен жұмыс.Іштей, тізбектей оқыту.
2.Сұрақ-жауап
3.Практикалық жұмыс.
Қауіпсіздік ережесін және тазалық ережесін сақтау.
|
|
Сергіту сәті
|
Оң қолымда бес саусақ
Сол қолымда бес саусақ
Бесті беске қосайық
Қатты-қатты соғайық.
|
Оқушылар денелерін жатықтырады
|
|
Ой толғаныс
|
Бүгінгі сабақта не үйрендік?
Аппликация дегеніміз не?
Аппликация жасау үшін тағы қандай материалдарды қолдануға болады?
Жасаған аппликацияларыңа қандай атау берер едіңдер?
|
|
Үй тапсырмасы
|
Көрме ұйымдастыру
|
Күнделіктеріне жазады
|
|
Бағалау
|
Оқушылардың еңбегін салыстыра отырып, бағалау.
|
Парақшаларды толтырады
|
|
Кері байланыс
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |
