9
10.
Қолдың алақанын және сыртқы бетін ұлғайтқыш әйнекпен (лупа)
қарап зерттеу. Терінің терморецепторларын (суық және жылу), жанасу
рецепторларын табу. Майлық қағаздың көмегімен беттің түрлі учаскелеріндегі
терінің майлылығын анықтау.
Практикалық (сарамандық) жұмыстар:
1.
Тыныс алу тоқтап қалған кезде алғашқы көмек көрсету.
9-
сыныптағы базалық білім мазмұнындағы зертханалық және практикалық
жұмыстар.
Зертханалық жұмыстар:
1.
Тірі ұлпаларда ферменттердің катализдік белсенділігі;
2.
Пияз қабықшасының жасушасындағы плазмолиз және деплазмолиз.
Өсімдік, жануар және бактерия жасушаларының құрылысы. Олардың
құрылысындағы айырмашылықтарды табу;
3.
Модификациялық
өзгергіштіктің
вариациялық
қатарын
және
вариациялық қисық сызығын құрастыру. Организмдердің өзгергіштігі;
Жергілікті өсімдік іріктемелерінің фенотиптері;
4.
Әр түрге жататын өсімдіктердің морфологиялық ерекшеліктері;
5.
Организмдердің
мекен
ортасына
бейімделуі.
Өсімдіктердегі
ароморфоздар және бунақденелілердегі идиоадаптациялар.
Практикалық (сарамандық) жұмыстар:
1.
Қарапайым генетикалық есептер шығару, Өз ататегіңе шежіре
құрастыру.
10-
сыныптағы базалық білім мазмұнындағы зертханалық және
практикалық жұмыстар (қоғамдық-гуманитарлық бағыт).
Зертханалық жұмыстар:
1.
Эукариоттық (өсімдік, жануар,саңырауқұлақ) және прокариоттық
(бактериялық) жасушалардың құрылысы;
2.
Эукариоттық (өсімдік, жануар, саңырауқұлақ) және прокариоттық
(бактериялар) жасушалар;
3.
Өсімдік фенотиптерін зерттеу.
Практикалық (сарамандық) жұмыстар:
1.
Генетикалық есептер шығару.
11-
сыныптағы базалық білім мазмұнындағы зертханалық және
практикалық жұмыстар (қоғамдық-гуманитарлық бағыт).
Зертханалық жұмыстар:
1.
Мәдени
өсімдіктердің
іріктемелерінен
өзгергіштікті,
қолдан
сұрыптаудың нәтижесін, түр критерийлерін зерттеу;
2.
Организмдердің тіршілік ортасына бейімділігін зерттеп білу.
10-
сыныптағы базалық білім мазмұнындағы зертханалық және
практикалық жұмыстар (жаратылыстану-математикалық бағыт).
Зертханалық жұмыстар:
1.
Эукариоттық (өсімдік, жануар, саңырауқұлақ) және прокариоттық
(бактериялар) жасушалардың құрылысы;
2.
Пияз эпидермисінің жасушаларындағы плазмолиз және деплазмолиз
құбылыстарын бақылау;
10
3.
Өсімдік жасушаларындағы цитоплазманың қозғалысын бақылау;
4.
Өсімдіктер мен жануарлардағы өзгергіштікті зерттеу, вариациялық қатар
және қисық құрастыру;
5.
Өсімдік фенотиптерін зерттеу;
6.
Шежіре құру.
Практикалық (сарамандық) жұмыстар:
1.
сарамандық жұмыс,
генетикалық есептер шығару.
11-
сыныптағы базалық білім мазмұнындағы зертханалық және
практикалық жұмыстар (жаратылыстану-математикалық бағыт).
Зертханалық жұмыстар:
1.
Мәдени өсімдіктердің іріктемелерін пайдаланып қолдан сұрыптаудың
нәтижесін,түр критерийлерін, өзгергіштікті зерттеу;
2.
Организмдердің тіршілік ортасына бейімділігін зерттеп білу.
Ескерту: Зертханалық жұмыстарды орындауға қажетті құрал-жабдықтар
болмаған жағдайда оларды көрсетілімдермен немесе электрондық нұсқалармен
алмастыруға болады. Зертханалық, практикалық сабақтар мұғалімнің жаңа
тақырыпты түсіндіру бағытында жүргізіледі, егер оған сағат бөлінбеген болса,
тарауды қорытындылау кезінде өткізуге болады.
Биология пәнінің басты міндеттерінің бірі – оқушыларға материалистік
көзқарас, дұрыс мәнді ғылыми дүниетаным қалыптастыру. Себебі пәннің
мазмұны тіршіліктің пайда болуы, дамуы және мәні заңдары негізінде берік
моральды, өмірдің мәні мен мақсатын дұрыс түсінетін, әртүрлі зиянды
қылықтар мен әрекеттерге төзе алатын ұрпақ тәрбиелеу. Тек биология пәнінен
зертханалық және практикалық сабақтарды ұйымдастыру арқылы ғана, дұрыс
ұйымдастырылған нақты мақсатты сабақтар өткізу, сабақ әдістерін жетілдіру
нәтижесінде терең де дәйекті түрде адамның табиғаттағы рөлін ашып көрсетіп,
экологиялық мәдениеті мен сауаттылығын арттырып, өз өмірлеріне
сауаттылықпен қарауды жолға қоюға болады.
Биология пәнінен зертханалық және практикалық сабақтар – оқушылардың
танымдық қабілеттерінің дамуына мүмкіндік туғызады, оқушылардың ойын
дамытады,өз бетінше іздеп жаңа білімді игеруге ықпал жасайды. Оқушыны өз
бетімен жұмыстандыру идеясы сонау ерте заманнан -ақ Аристотель, Сократ,
Платон сияқты философтардың еңбект ерімен талданған. Ары қарай дамуына
Я.А. Коменский, В.Г. Белинский, Л.Н. Толстой, К.Д. Ушинскийдің
еңбектерінде жалғасын тапты. Өз бетімен жұмыс түрлерінің бірі – зертханалық,
практикалық жұмыстар.
Зертханалық сабақ пен практикалық сабақтар – оқушылардың оқу іс-
әрекетінің бір түрі; мақсаты мен міндеті ұқсас. Зертханалық және практикалық
жұмыстар оқу бағдарламасына енгізіліп, курс бөлімін немесе тақырыпты
оқығаннан кейін жүргізіледі.
Практикалық (сарамандық) жұмыстардың негізгі мақсаты – оқушыларға
теориялық білімді терең меңгеріп, эксперимент жасау дағдыларын дамыту.
Практикалық жұмыстарды жүйелі түрде орындау – анализ, синтез, салыстыру,
жалпылау, оқытудағы теория мен практиканың байланысы, оқушылардың
дербестілігі мен танымдық күшінің дамуы сияқты ойлау амалдарын меңгерудің
