Сабаќ таќырыбы

• “Қазақ халқының ұлттық музыкалық аспаптары”

Сабақтың алғы сөзі:

• “Табиғат дүниесіндегі сұлулықтың ғажабы аспан шырақтарында, ал жердегі дыбыс сұлулығы- ән, күй, аспаптар сазында”
• Әл-Фараби

Сабақтың мақсаты:

• Ұлттық аспаптар туралы білімдерін  нақтылай о отырып, оқушылардың сөздік қорларын молайту,ауызекі сөйлеу тілін дамыту.

• Ұлттық аспап түрлері

Асатаяқ- ежелден келе жатқан сілкімелі аспап. Бұрында бақсылар қолданған. Асатаяқ тек ән, күй әуеніне қосылып қоймай, би ырғағын да сүйемелдейді.

• Асатаяқ

• Асатаяқ- ежелден келе жатқан сілкімелі аспап. Бұрында бақсылар қолданған. Асатаяқ тек ән, күй әуеніне қосылып қоймай, би ырғағын да сүйемелдейді.

Қазақтың өте ежелгі және кең тараған қос ішекті аспабы. Мойнына тоғыздан жиырма екіге дейін перне байланады. Домбыра негізінен екі ішекті, үш ішекті түрі де бар. Оның негізгі мынадай бөліктері: басы, құлағы, шанағы, бетқақпағы, ілгегі, тиегі, пернелері ішегі бар.

• Домбыра

• Қазақтың өте ежелгі және кең тараған қос ішекті аспабы. Мойнына тоғыздан жиырма екіге дейін перне байланады. Домбыра негізінен екі ішекті, үш ішекті түрі де бар. Оның негізгі мынадай бөліктері: басы, құлағы, шанағы, бетқақпағы, ілгегі, тиегі, пернелері ішегі бар.

Сыбызғы-бұрынғы кезде қамыс, қурайдан жасалған. Қазір ағаш немесе басқа қатты материалдан жасалады.

• Сыбызғы-бұрынғы кезде қамыс, қурайдан жасалған. Қазір ағаш немесе басқа қатты материалдан жасалады.

• Сыбызғы:

Қоңырау қазақ халқының көнеден келе жатқан сылдырмақты музыка аспабы. Дыбысы сыңғырлап шығатын мыс, жез металдарынан құйылып жасалады. Аспаптың жеті музыкалық дыбыс қатары бар.Қоңырауды кішкентай ағаш балғамен ұрып ойнайды.

• Қоңырау

• Қоңырау қазақ халқының көнеден келе жатқан сылдырмақты музыка аспабы. Дыбысы сыңғырлап шығатын мыс, жез металдарынан құйылып жасалады. Аспаптың жеті музыкалық дыбыс қатары бар.Қоңырауды кішкентай ағаш балғамен ұрып ойнайды.

Жетіген қазақ халқының өте ертеден келе жатқан жеті ішекті шертпелі музыкалық аспабы. Аспап ағаштан құралып жасалады. Оған он үш ішек байланып, арнайы тиектер қойылады. Аңыз бойынша “ЖЕТІГЕН” аспабы бір қарияның жеті баласынан айырылғандағы қасіретінен туған деседі.

• Жетіген

• Жетіген қазақ халқының өте ертеден келе жатқан жеті ішекті шертпелі музыкалық аспабы. Аспап ағаштан құралып жасалады. Оған он үш ішек байланып, арнайы тиектер қойылады. Аңыз бойынша “ЖЕТІГЕН” аспабы бір қарияның жеті баласынан айырылғандағы қасіретінен туған деседі.

Желбуаз- үрлемелі аспаптар тобына жататын, ел көзіне еленбеген көне аспап. Сырты меске ұқсайды. Аузын бекітетін тығыны болады. Әуен шығаратын екі сырнай түтікшесі бар. Мойынға асатын бау тағылады.

• Желбуаз

• Желбуаз- үрлемелі аспаптар тобына жататын, ел көзіне еленбеген көне аспап. Сырты меске ұқсайды. Аузын бекітетін тығыны болады. Әуен шығаратын екі сырнай түтікшесі бар. Мойынға асатын бау тағылады.

Дауылпаз- ұрып ойналатын музыкалық көне аспаптың бірі. Халық тұрмысында кең қолданылады. Жаугершілік кезінде дабыл қағып, белгі беру үшін кеңінен олданылған Ол тұтас ағаштан ойылып жасалады. Бет шанағы терімен қапталады. Иыққа асу үшін қайыстан арнайы бау тағылады.

• Дауылпаз

• Дауылпаз- ұрып ойналатын музыкалық көне аспаптың бірі. Халық тұрмысында кең қолданылады. Жаугершілік кезінде дабыл қағып, белгі беру үшін кеңінен олданылған Ол тұтас ағаштан ойылып жасалады. Бет шанағы терімен қапталады. Иыққа асу үшін қайыстан арнайы бау тағылады.

Қыл қобыз- қазақ халқының ежелден келе жатқан екі ішекті ысқышпен ойналатын аспабының бірі. Ішегі жылқының қылынан жасалады. Қобыздың үш, төрт ішекті “нар қобыз”, “Жез қобыз” аталатын түрлері де бар. Қобызды ағаштан құрап жасайды. Беті жартылай терімен қапталады. Халық аңызында қобыздың шығуы Қорқыт ата есімімен тығыз байланысты.

• Қыл қобыз

• Қыл қобыз- қазақ халқының ежелден келе жатқан екі ішекті ысқышпен ойналатын аспабының бірі. Ішегі жылқының қылынан жасалады. Қобыздың үш, төрт ішекті “нар қобыз”, “Жез қобыз” аталатын түрлері де бар. Қобызды ағаштан құрап жасайды. Беті жартылай терімен қапталады. Халық аңызында қобыздың шығуы Қорқыт ата есімімен тығыз байланысты.

Сазсырнай- қазақтың үрлемелі музыкалық аспабы.Жұмыртқа пішіндес, саздан жасалып, іші қуыс болады. Үн арнайы жасалған тесіктер арқылы шығады.

• Саз сырнай

• Сазсырнай- қазақтың үрлемелі музыкалық аспабы.Жұмыртқа пішіндес, саздан жасалып, іші қуыс болады. Үн арнайы жасалған тесіктер арқылы шығады.

Қазақ халқының ұлттық аспаптар оркестрі

• "Ойналық та, ойлайық"

• до

• ре

• ми

• фа

• соль

• ля

• си

“До” нотасы сұрағы

• <Бұл қандай аспап?

Ре нотасы сұрағы

• Бұл аспапты қалай
• жасайды?

“Ми” нотасының сұрағы

• Мүйіз сырнайды
• неден
• жасайды?

“Фа” нотасының сұрағы

• Аспапты сипаттап
• айтып бер.

“Соль” нотасының сұрағы

• Бұл аспапты неліктен жетіген деп атаған?

“Ля” нотасының сұрағы

• Бұл аспаптар қалай аталады?

“Си” нотасының сұрағы

• Бұл қандай аспаптар?

Қазақтың дәстүрлі музыкалық аспаптары дыбыс ерекшеліктеріне қарай төрт топқа бөлінеді

• 1. Үрмелі аспап- духовой инструмент
• 2. Ұрмалы аспап-ударный инструмент
• 3. Ыспалы аспап- смычковый инструмент
• 4.Ішекті аспап-струнный инструмент.
• .

Сөздік

• Ыспалы аспап-смычковый инструмент
• Үрмелі аспап-духовой инструмент
• Ұрмалы аспап- ударный инструмент
• Ішекті аспап- струнный инструмент
• Ұлттық болмыс- национальное естество
• Тылсым сыр-волшебный, таинственный

ҮРМЕЛІ: ІШЕКТІ: ҰРМАЛЫ:

• ҮРМЕЛІ: ІШЕКТІ: ҰРМАЛЫ:
• сырнай домбыра даңғыра
• сыбызғы жетіген дауылпаз
• қамыс сырнай шертер асатаяқ
• Үскірік қобыз

Домбыраның шығу тарихы

• Бұл музыкалық аспаптың пайда болу тарихы ғасырлар қойнауына кетеді. Ежелгі Хорезм қаласының қазбаларынан археологтар екі шекті құралдарда ойнап тұрған музыкантардың терракотты бейнелерін тапқан. Ғалымдар бұның Хорезмдік аспаптардың бұдан екі мың жыл бұрын өмір сүрген көшпелі сақ тайпаларының музыкалық аспабы екенін белгіленген. Бұл ежелгі екі шекті аспаптардың қазақ домбырасымен ұқсастығы көп және оның прототипі болып табылады.
• Осылайша, археология арқылы домбыраның ерте кезде пайда болғандығы анықталды. Домбыраның екі түрі бар - батыстық және шығыстық. Бұл орындалу дәстүрінің екі түрлілігімен ерекшеленеді. Орындалуы тез, виртуозды төкпе күйлерді орындау үшін сол қол домбыра жалымен еркін жылжуы керек. Сондықтан, батыстық домбыра жалы жіңішке және ұзынша болып келеді. Шығыстық жуан және қысқа жалды домбыраларда мұндай техникалық әдіс қолданылмайды.

• Каз. жырау. Философ жил в годы распада золотой Орды.был влиятельным советником у ханов.

• Легендарный музыкант, жырау. Певец и кюйши. Автор кюя «Ақсак кулан».

• Ученый – энциклопедист Востока, автор «Большого трактата о музыке»

• Курмангазы

• Дина Нурпеисова

Шығармашылық жұмыс:

• . 

• 1.Топ. Жетіген аспабы туралы шығармашылық жұмыс.
• 2.Топ. Сыбызғы аспабы туралы шығармашылық жұмыс. 
• 3.Топ . Домбыра аспабы туралы шығармашылық жұмыс.

• Тақырыпқа байланысты «Блиц турнир» жүргізу:
• 1.Саған музыка ұнай ма?
• 2. Қандай музыкалық аспаптарды білесің?
• 3. Қандай үйірмеге барасың?
• 4.Домбыра қандай аспап?
• .
• 5. Ұрмалы аспап қалай аталады?

• ҮРМЕЛІ

• ІШЕКТІ

• ҰРМАЛЫ

• Аспаптардың түрлері:

Бағалау:

1-кезең Ұйымдастыру	Сөздікпен жұмыс	Жазба жұмысы	Шығармашылық жұмыс	Кері байланыс	Жиынтық баға

Үй жұмысы:

• Музыкалық аспаптар туралы мәтін жазу. Жаңа сөздерді жаттап алу.

жүктеу 17,62 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: