Сабақ Тақырыбы. Сөйлеу және ойлау Мақсаты: Адамның жоғары жүйкелік қызметінің ерекшеліктері, сөйлеудің, сана мен ойлаудың маңызы туралы білім беру. Міндеттері

1. "Менің есте сақтау қабілетім" тақырыбын қсқаша әңгіме жазыңдар.

2. Есте сақтауың түрлерін атаңдар.

3. Есте сақтауды қалай жаттықтыруға болады?

4. Ақыл-ой еңбегі гигиенасының қандай ережелерін орындау керек?

5. Есте сақтаудың физиологиялық негіздері.

6. Адамның ойлау әрекеті мен мінез-құлқының қалыптасуындағы зейіннің рөлі?

III.Жаңа материалды оқыту.

1. 
   Сана-тек адамға ғана тән, шынайы болмыстың психикалық көрінісінің формасы. И.М.Сеченов өзінің әйгілі «Ми рефлекстері» атты кітабында біздің психикалық әрекетімізді және біздің ішкі дүниеміздің бар байлығын рефлекстік әрекет ретінде көрсетті.
   
2. 
   Ойлау-танымның жоғары дәрежесі, танымдық процестер арасындағы байланыс пен қарым-қатынастарды анықтайтын, шынайы әрекеттің жанама түрде көрсетілу процесі.
   

Сыртқы әлемдегі құбылыстарды, заттарды, жағдайларды тікелей қабылдаудан қалған сезімдік әсерлердің барлығы бірінші сигналдық жүйені құрайды. Бұл жүйке организм үшін маңызды қандай да бір жағдаймен байланысты қоршаған ортада кездескен кез келген фактіні мінез-құлықында қлдануға мүмкіндік береді.

Заттардың көрінісі, әртүрлі дауыстар, тарсылдаған дыбыстар, иістер, жанасулар, істелген әрекеттерден алған әсерлер-мұның барлығы да бірінші сигналдық жүйеге жатады.

Ойлау түрлері:

1. 
   Формасы бойынша: көрнекі-әрекеттік, көрнекі-бейнелік, абстрактілі-логикалық.
   
2. 
   Міндет сипатына қарай: теориялық, практикалық.
   
3. 
   Жаңалық және ерекшелік дәрежесі бойынша: репродуктивті (қайта тудыру) , продуктивті(шығармашылық).
   

Сөйлеу екінші сигналдық жүйені құрайды. Дені сау адамда бірінші және екінші сигналдық жүйелер тығыз қатынаста қызмет етеді. Сонымен адам және жануарлардың жоғары жүйкелік әрекеттеріндегі басты айырмашылық олардың сигналдық жүйелеріне байланысты.

Адамның жоғары жүйке әрекетіндегі қандай ерекшеліктер екінші сигналдық жүйенің болуына байланысты?

Қосымша материалдармен жұмыс.

Екінші сигналдық жүйе адамға жануарларда жоқ ойлануды қалыптастыруға мүмкіндік береді.

Адамның жануарлар дүниесінен жоғары көтеріліп дамуы еңбек етуі мен сөйлеуінің арқасында жүзеге асты. Еңбек және сөйлеу адамның миын, ойлау деңгейін, санасын дамытты.

Ойлау мидың туа біткен қызметі емес. Ойаудың даму мүмкіндігі ғана туа біткен болып табылады. Ол мүмкіндік адамзат қоғамында өмір сүру жағдайларында ғана жүзеге асады. Демек, ой-пікір-бұл мида туатын өнім, алайда ол адамның қоғамдық өмір сүруі нәтижесінде ғана туатын өнім болып табылады.

Ойлаудың материалдық негізі сөйлеу болып саналады. «Іштен» ойлауды іштен сөйлеу деп атайды, ол басқа адамға жеткізуге сәйкес келе бермейді. Бұл сөз сөйлеудің «шимақталған» түрі деуге болады.

Бір адамның өз ойларын басқа адамға немесе адамдарға айтып-жеткізуін сыртқа сөйлеу деп атайды. Сыртқа сөйлеу ішкі сөйлеу сияқты тек адамға ғана тән.

Сөйлеу-адамның психикалық дамуына, оның тұлға ретінде қалыптасуына түрткі болатын негізгі фактор. Сөйлеудің ықпал етуінен сана мен өзіндік сана, көзқарастар, сенімдер, ақыл-ой, адамгершілік және эстетикалық сезімдер, ерік пен мінез-құлық қалыптасады. Сөйлеу арқылы барлық психикалық процестер ерікті басқарылатын болады. Сөйлеу – адамдардың бір-бірімен араласу процесі.

IV. Білімді жүйелеу және тұжырымдау.

1. 
   Кестені толтырыңдар.