Кез келген массасы m отын толық жанғанда бөлінетін Q жылу мөлшерін есептеу үшін q меншікті жану жылуын жанған отынның массасына көбейту керек

Қазақстан Республикасында отын-энергетикалық ресурстардың мол қоры бар. Соңғы жылдары еліміздің отын-энергетикалық баланс құрылымында аса көп өзгерістер болды. 50-жылдары отынның негізгі түрі көмір болса, қазіргі кезде көмірсутекті шикізат – мұнай мен газ алдыңғы қатарға шықты.

Қазақстанда 300-ден астам көмір кен орындары белгілі, олар көбіне Орталық Қазақстанда шоғырланған. Бұл аймақтарда тас көмір көп, ал еліміздің солтүстігі мен оңтүстігінде қоңыр көмір жиі кездеседі. Көп қолданысқа ие болған көмір кен орындарына Қарағанды және Екібастұз кен орындары жатады. Қарағандының тас көмірінің жану жылуы 33,5-33,6 МДж/кг, ал Екібастұз таскөмірінің жану жылуы 31,8-34,3 МДж/кг, ал Торғай өңірінің көмірінің жану жылуы 27,2-28,9 МДж/кг, Майкөбенің қоңыр көмірінің жану жылуы 29,3-31,4 МДж/кг.

Көмірсутекті шикізаттың жалпы қоры бойынша Қазақстан ТМД елдерінің ішінде Ресей мемлекетінен кейін екінші орынды иеленеді, ал әлемдік деңгейде Сауд Арабиясы, Кувейт және Біріккен Араб Әмірліктері мемлекеттерімен қатарласа алады. Жанатын пайдалы қазбаларға жататын мұнай мен газ бассейні Қазақстанның батыс аймағында кездеседі. «Атырау, Ембі, Маңғыстау».

Өткен ғасырдың 80-жылдарынан бастап ас ірі мұнай қорын игеру басталды. Ол –Атырау облысының оңтүстік-шығысындағы «Теңіз» мұнай кен орны.

Отын-энергетикалық өндірістің болашағы газ болып табылады, себеі газ жанады, ауаны ластамайды және құбырлар арқылы жеңіл тасымалданады. Қазақстандағы ірі газ кен орны – Қарашығанақ, онда еліміздегі бүкіл газ қорының 70%-і жинақталған.

Энергия жоғалмайды және жоқтан пайда болмайды. Ол тек бір денеден екінші денеге беріледі немесе бірдей мөлшерде бір түрден екінші түрге айналады.

Егер денелер жүйесіне сыртқы күштер әрекет етпесе және қоршаған ортамен жылу алмасу болмас, онда ол тұйықталған және жылулық оқшауланған болады.

Тұйықталған және жылулық оқшауланған денелер жүйесінің толық энергиясы-осы жүйеде болатын кез келген өзгерістер кезінде сақталады.

7-ж.№1, №2, №3 №4

Оқу ісінің меңгерушісі ____________________

«__________» ____________________

1. 
   Оқушылардың «Жылу құбылыстары» тарауы бойынша алған теориялық білімдерін есеп шығаруда қолдана білу біліктіліктерін қалыптастыру.
   
2. 
   Оқушылардың өз бетімен ғылыми ой қорытындыларын жасай білуге дағдыландыру.
   
3. 
   Жауапкершілікке, тиянақталыққа, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
   

1. 
   Массасы 1 кг қорғасында 100⁰С-қа қыздыру үшін 13000 Дж жылу мөлшері жұмсалды. Қорғасынның меншікті жылу сыйымдылығын анықтаңдар. Оны кестедегі мәнмен салыстырыңдар.
   
2. 
   15⁰С-та суды 100⁰С-қа қыздырғанда, оның ішкі энергиясы 178,8 кДж-ге артты. Судың массасын анықтаңдар.
   
3. 
   100⁰С-та 5 л қайнаған су қоршаған ауаға 1680 кДж энергиясын бере отырып, қандай температураға дейін салқындайды?
   
4. 
   100 кг антрацит толық жанғанда қанша жылу мөлшері бөлінеді?
   
5. 
   Қарағанды көмірінің 100 кг-ы толық жанғанда бөлінетін жылу мөлшерін анықтаңдар.
   
6. 
   Сыйымдылығы 5 л ыдыс бензинмен толтырылған. Толық жануы кезінде 23ּ10⁷ Дж энергияны алу үшін осы бензин мөлшері жеткілікті бола ма?
   
7. 
   440ּ10⁷ Дж энергияны алу үшін Қарашығанақта өндірілетін табиғи газдың қандай мөлшерін жағу керек?
   
8. 
   Массасы 200 г керосин толық жанғанда қанша жылу мөлшері бөлінеді?
   

БЕКІТЕМІН:

Оқу ісінің меңгерушісі ____________________

«__________» ____________________

1. 
   Массасы 100 г ыстық суды сыртқы ыдыстың ішіне қойылған калориметрдің ішкі ыдысына құйыңдар. Ыстық судың t₁ температурасын өлшеңдер.
   
2. 
   Стаканға дәл сондай суық су құйып және оның t₂ температурасын өлшеңдер.
   
3. 
   Ыстық суы бар ыдысқа абайлап суық су құйып, алынған қоспаны термометрмен араластырып және оның t температурасын өлшеңдер.
   
4. 
   Ыстық судың, қоспаның t температурасына дейін суығанда, берген жылу мөлшерін формуласымен және суық судың осы t температураға дейін жылығанда алған жылу мөлшерін формуласымен есептеңдер.
   
5. 
   Өлшеудің және есептеудің нәтижесін кестеге жазыңдар:
   

1. 
   Ыстық су берген жылу мөлшерін суық су ылған жылу мөлшерімен салыстырыңдар да тиісті тұжырым жасаңдар.
   
2. 
   Эксперименттің салыстырмалы қатесін мына қатыспен бағалаңдар.
   

3. 
   Тұжырым жасаңдар.
   
4. 
   Қорытындылау.
   
5. 
   Бағалау.
   

БЕКІТЕМІН:

Оқу ісінің меңгерушісі ____________________

«__________» ____________________