Сабақ №4 Тақырыбы: Макроэкономикалық тұрақсыздық: экономикалық циклдер, жұмыссыздық, инфляция

Орындаған: Пазылхан А

Тобы: ЭҚЖ 911

Инфляция әлемнің көптеген елдерінде заманауи экономикалық дамудың өткір мәселелерінің бірі болып табылады. Инфляция дегеніміз не? … Инфляция дегеніміз тауарлар мен қызметтерге бағаның жалпы деңгейінің өсуі.

Жалпы бағаның өсуі жинақ ақшаның құнсыздануына, инвестициялауға ынталандырудың төмендеуіне және ұлттық валютаға деген сенімділіктің төмендеуіне алып келеді. Инфляция ұзақ мерзімді жоспарлауды мүмкін етпеу арқылы экономикаға орны толмас зиян келтіреді. Сайып келгенде, жоғары инфляция экономикалық өсу қарқынын баяулатады.

Ұзақ мерзімді халықаралық тәжірибе көрсеткендей, экономиканыңтеңдестірілген дамуын қолдау және қоғамның әл-ауқатын арттыру үшін ең тиімді стратегия инфляцияның төмен қарқынын қамтамасыз ету болып табылады. Бағаның тұрақтылығы көптеген орталық банктер үшін басты мақсат болып табылады.

Инфляцияға көптеген ішкі және сыртқы факторлар, соның ішінде іскерлік белсенділік деңгейі, өндіріс айырмашылығы (нақты ЖІӨ мен оның әлеуетті деңгейі арасындағы айырмашылық), еңбек өнімділігі, халықтың ақшалай кірістері, жұмыспен қамтылу деңгейі, нарықтағы бәсекелестік деңгейі, тауарлар мен қызметтерді ұсыну, халықтың инфляциялық күтулері, әлемдік тауар нарықтарындағы бағалар және басқа факторлар ықпал етеді.

Сонымен қатар, инфляция деңгейіне әсер ететін сыртқы факторларға, мысалы, басқа елдердегі инфляцияның көрінісі жатады, бұл импорттық тауарлар бағасының әсерінен елдегі ішкі бағалар динамикасының өзгеруіне әкеледі. Сондай-ақ, сыртқы факторларға ұлттық валютаның басқа валюталарға қатысты құнсыздануы жатады, нәтижесінде импорттық тауарларға ішкі бағалар өседі.

Инфляцияны есептеу үшін тұтыну бағаларының индексі (ТБИ) — халық тұтыну үшін сатып алатын тауарлар мен қызметтер бағаларының жалпы деңгейінің өзгеруінің көрсеткіші (тұтыну себеті) қолданылады. ТБИ-ді Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігінің Статистика комитеті есептейді.

Ұлттық банктің ақша-несие саясатының негізгі құралы базалық мөлшерлеме болып табылады. Базалық мөлшерлеме деңгейін белгілей отырып, Ұлттық Банк орта мерзімді перспективада баға тұрақтылығын қамтамасыз ету мақсатына жету үшін банкаралық қысқа мерзімді ставканың мақсатты мәнін анықтайды.

Базалық мөлшерлеменің өзгеруі инфляция деңгейіне ақша нарығындағы пайыздық мөлшерлемелер мен валюта бағамы арқылы әсер етеді. Мысалы, базалық мөлшерлеменің өсуі ақша нарығындағы пайыздық мөлшерлемелердің артуына, содан кейін қаржы нарығындағы қаражат құнының өсуіне әкеледі, ал бұл өз кезегінде халық пен кәсіпорындардың тұтыну мен жинақтауға қатысты шешімдеріне әсер етеді. Тұтынуды азайту және жинақтауды арттыру инфляцияға төмен әсер етеді. Сонымен қатар, базалық мөлшерлеменің өсуі ұлттық валютаның нығаюына ықпал етеді, бұл өз кезегінде инфляцияның төмендеуіне әсерін тигізеді.

Базалық ставканың өзгеруі инфляцияға орта мерзімді перспективада Ұлттық банктің бағалауы бойынша 12 айдың деңгейінде әсер етеді, қысқа мерзімде оның әсері шектеулі.

Сондай-ақ, инфляция деңгейіне әсер ететін факторлардың бірі — халықтың инфляциялық күтулері.

Инфляциялық күтулер — бұл халықтың және нарық қатысушыларының инфляцияның одан әрі динамикасы туралы болжамдары. Болашақта болуы мүмкін инфляция деңгейі туралы болжамдар халықтың экономикалық белсенділігіне және нарыққа әсер етеді.

Сондықтан инфляцияны таргеттеу режимі шеңберінде Ұлттық Банктің міндеттерінің бірі инфляциялық күтулерді басқару және бекіту болып табылады. Бекітілген үміттер халық, бизнес және сарапшылар күткен инфляция тұрақты және төмен дегенді білдіреді.