Интернеттегі ойындар.Оn-line соңғы пайдаланушылар үшін кең жолақты кірудің
дамуына байланысты ойындар кең таралып жатыр. Заманауи Интернет принциптері
тұрғысында жаңа мүмкіндіктер ұсынып отыр: мамандандырылған бір ойынға бір
мезгілде мыңдаған пайдаланушылар қатысуға ықпал ететін ойын серверлерін. Бір
серверлер тегін ойнауға, басқалары — ай сайынғы төлем үшін рұқсат береді.
Электрондық коммерция
Қазіргі уақытта интернетте электрондық коммерцияның әртүрлі формалары
қалыптасып жатыр. Осы процеске мыңдаған тауар мен қызметтер жеткізуші-фирмалар
және миллиондаған пайдаланушылар тартылған.
Интернет-дүкендерден тауарлар мен қызметтерді сатып алу айтарлықтай танымал
болып келеді. Әртүрлі банк операциялары нәтижесінде орасан зор мөлшердегі құралдар
интернет арқылы өтіп жатыр: шот төлемдері, тауар жеткізушілері мен дүкендер
арасындағы өзара есеп айырысулар, ақша аудару және т.б. Осы қызметтерді шағын және
орта бизнес өкілдері, фирмалар, аса ірі халықаралық корпорациялар белсенді қолданады.
қатысты — бұл біздің еліміздің халқы үшін ақша табудың жаңа және үйреншікті емес
үлгісі. Соған қарамастан бұл үлгі коммерциялық іс-әрекеттер қимылында да табысты
дамып жатыр.
Интернет-дүкендер. Бұл сауда түрі қарапайым дүкен саудасынан келесі
себептермен ерекшеленеді:
■ төмен бағалар.
Интернет-дүкендерде кейбір позициялар бойынша бағалар анағұрлым төмен болуы
мүмкін. Бұл арнайы жабдықталған сауда алаңдары қажет емес виртуальды дүкен екенімен
түсіндіріледі, соның салдарынан жалға алу, коммуналдық және т.б. қызмет
төлемдері жоқ. Осындай дүкендерге жүк түсірушілер қызметіне, саудагер-кеңес
берушілердің ауқымды штатына және күзетшілерге мұқтаж емес. Басқарушы аппаратқа,
бухгалтерияға, жарнамаға арналған және т.б. шығындарды төлеу үшін айтарлықтай
шығындар төмен болады. Салықтық жарналар да азаяды;
49
Желілерді логикалық ұйымдастыру
2.5
Интернетте әр түрлі коммерциялық операцияларды жүзеге асыру үшін
кредиттік карточкалар немесе «электрондық» ақшалардың салыстырмалы жаңа
жүйелері пайдаланылады.
■ көп ассортимент.
Интернет-дүкендер әдетте бірнеше жеткізушілермен жұмыс істейді, өйткені тіпті
бір позиция бойынша ұсыныстар саны жүздеген есеге жетуі мүмкін. Барлық дүкендердің
өз өнімдерінің каталогтары бар, бірақ қарапайым дүкендер витринасынан тауарға егжей-
тегжейлі сипаттама беруімен ерекешеленеді;
■ тауарды іздеу ыңғайлылығы.
Интернет-дүкендердің каталогтарында әдетте қажетті тауарды ісдестірудің
бірнеше үлгісі бар. Бұл – тауарды атауы, маркасы, өндіруші зауыты, бағасы, құрастыру
ерекшеліктері, сервисі бойынша іздестіру. Интернет-дүкендер сатып алушыға өз
тауарларының бірқатар қосымша қызметтерін ұсынады: тауарды жеткізу және
жинақтау, тауарды алған жерде (сатып алушының үйінде) төлеу, телефон немесе ICQ
бойынша қосымша кеңестер беру. Сайттардың парақтарында осы модель туралы сатып
алушылардың пікірлерін білуге, тауарды өндірушілердің рейтингілерін, электронды
түрде нұсқаулыққа тапсырыс беруге, осы тауар топтамасының тақырыбы бойынша
баптарын, (мысалы, «Тоңазытқышты дұрыс таңдау сияқты») және тіпті осы тауардың
қоймада бар болу мониторингін білуге болады.
Дүкендердің өз каталогтарынан басқа көптеген интернет-дүкендер деректері
жинақталған жиынтық каталогтары да бар.
Ең танымал каталогтардың бірі— мыңдаған фирмалардан түскен 8 млн.ға жуық
деректері бар PRICE.ru. каталогы. Каталогта тікелей сатушының сайттағы тауарлар мен
сілтемелерінің қысқаша сипаттамасы бар. Сонымен қатар тауардың бірден-бір моделі
әртүрлі дүкендерде әртүрлі бағада сатылуы мүмкін. Отандық интернет-дүкендерде
шамамен барлық дамыған елдерде сатылатын тауардың номенклатурасы сияқты
көрсетілген. Бірінші орында кітаптар, CD, DVD-дискілер, ары қарай компьютерлер және
оларға арналған жабдықтаушы құралдар тұрады. Содан кейін — электроника мен
тұрмыстық техника. Тауарлардың тағы бір санаттары бар — ол «жүктелген» тауарлар
деп аталады: әуендер, компьютерлік бағдарламалар мен ойындар, электронды кітаптар.
у құралдары (банк карталары, «электронды» ақша) болса, онда сатып алушы on-line
сатып алуды жасауға болады — төлейді және сол жерде өз компьютеріне тауарды
«жүктей» алады.
Кейбір тауарлардың киімдердің, тамақ өнімдерінің, дәрі-дәрмектің санаттары
тәжірбиелік тұрғыда on-line сауда жасау үшін көрсетілмеген.
Интернет-дүкендерді орасан зор ұсыныс деректер есебінен бағаларды оңтайлау
үшін анықтамалық жүйе ретінде әлуетті сатып алушылар пайдаланады деп айтсақ
болады.
Аукциондар. Интернет-аукциондар мәні бойынша жай аукциондардың
электрондық нұсқасы болып табылады, ерекшелігі сол, жеке тұлғалармен – сатушылар
мен сатып алушылармен жұмыс істейді. Аукционда дүкендерде сатылмайтын раритетік
заттар сатып алуға болады. Шетеледік аукциондарда тіпті ресейлік нарықта
ұсынылмаған, яғни тұрмыстық электроникаға қатысты тауарлар сатылады. Бұрын
қолданыста болған тауарлардың маңызды санаттарын құрастырады.
50
тарау
2
Ғаламдық компьютерлік желілер
