С т а н р е с п у б л и ка г к г м Х л у л а т и э н е ъ1лы м м ™ с т р л п бұзаубақова К. Ж. Ойлайық та ойнайық Тараз 2003

ТАПҚЫРЛАР САЙЫСЫ
Оқушылардың  математикалық  ойлау  қабілетін  дамыту, 
алған  білімін  терендету,  есептеу  дағдыларын  жетілдіру 
мақсатында  сабақтан  тыс  уақытта  “Тапқырлар  сайысын” 
өткізуге болады.
Тапқырлар сайысының жоспары:
1.  Топтардың сәлемдесуі.
2.  Цифрограмма шешу.
3.  Күлдіргі жүмбақ есеп шешу.
4.  “Көңілді балық аулау” ойыны.
5.  Әр қолда - өзінің ісі.
6
.  Адымда -  ойлан!
7.  Ton жетекшілерінің сайысы.
8
.  Жанкүйерлер сайысы.
9.  Топ мүшелерінің сайысы.
10.  Сайыстан  тыс  “Сандар”  туралы  мақал,  жаңылтпаш, 
жүмбақтар -  
сайысы.
1 1
.  Қорытынды.
1.  Топтардың сәлемдесуі.
Шақырамыз, келіңдер жарысуға, 
Күш, өнер, білімменен алысуға. 
Бар өнерді салайық, ортамызға, 
Ал кәне, кім шығады, сайысуға.
Жүргізуші:  Есептерді  шешуге тек білім ғана жеткіліксіз, 
оған тағы да ойлану, іздену керек.
2.  Цифрограмма шешу.
Тақтада көрсетілген 81  санынан 63-ті алып, ал 
8 6
 санына
12-і  косу  керек.  Сонда  бірівдегі  азайтқыш  пен  екіншісіндегі 
қосындысы қағаз бетіне жазбастан қалай көрсетуге болады?
81 
8 6
Топтар цифрограмманы  шешіп жатқавда,  жүргізуші әділ 
қазылар мүшелерімен таныстырады.

3. Күлдіргі жүмбақ шешу.
Қаланың  шетінен  орталыққа  қарай  келе  жатқан 
троллейбуста  кондуктор  мен  шоферден  басқа  23  адам  болды. 
Көпір  жанында  одан  7  адам  шығып,  4  адам  кірді,  кинотеатр 
жанында  5  адам  шығып,  3  адам кірді,  келесі  9  рет  тоқтағанда 
17  адам  шығып,  19  адам  кірді,  вокзал  жанында  барлық  адам 
түгел шықгы және бір адамның билетсіз мінгені аныкталды.
Троллейбус неше рет тоқтады? (1+1+9+1+1=Т2)
Жүргізуші:  Сайыстың ең негізгі бөлімі -  “Көңілді балық 
аулау” ойыны.
Қағаздан  жасалған  балықтардың  артында  есептер 
жазылған.  Оқушылар  қармаққа  ілінген  балықтың  артындағы 
есепті  шығарады.  Егер  есед  шешуі  дүрыс  болса,  оқушыға  1 
үпай, ал шеше алмаса, өз тобынан және жанкүйерлерден көмек 
сүрайды.
4. Тапсырма есептер:
1.  Қосарланып  жегілген  үш  ат  бір  сағаттың  ішінде 
1 2  
километр  жол  жүрді.  Осы  уақыттың  ішінде  бір  ат  қанша  жол 
жүретін? (Ол да 12 килом етр жол жүрген).
2.  Бір топ үйрек үшьга келе жатты. Біреуі алдында, екеуі 
артында,  бірі  артында,  екеуі  алдында,  біреуі  екеуінің 
ортасында,  үшеуі  тізбектеліп  қатар  үпщан?  Қанша  үйрек 
келеді? (Үш үйрек)
3.  Ағаш үстінде  100 торғай отырды.  Аңшы  10 торғайды 
атып алды.  Торғайлардың қаншасы  қалды?  (Он  торғай  қалды. 
Басқалары үшып кетті).
4.  Үш түйеқүс  үшып  келе  жатты.  Авдпы  олардың  бірін 
атып алды. Олардың қаншасы қалды? (Түйеқүстар үшпайды).
5.  Басынан аяғына төңкеріле жазылған түрінде оқығанда 
өзгермейтін кандай сандарды білесіңдер? (69, 919, 
8 8
 т.с.с.)
6
.  Қандай  сандар  төңкере  жазғанда  бір  жарым  есе 
көбейеді? (
6 6
, 
6 6 6
, т.с.с.)
7.  Төрт қайың қатар өсіп түр.
Әрбір қайыңда 4-4-тен үлкен бүта бар.
Әрбір үлкен бүтақта 4-4-тен кішкене бүтақ бар.
Әрбір кішкене бүтақта 4-4-тен алма бар.
Барлық  алма  саны  қанша?  (бір  де  алма  жоқ,  өйткені 
Қайьщда алма өспейді).
241

Б.Теңдіңтің  сол  жағывдағы теңдік  орындалатындай  етіп,1 
амал таңбаларын қой? 
v
333333 =  1000 
333*3+3  : 3 = 1000 
J
9.Теңдіктің  сол  жағындағы  сандардың  арасына  теңдік 
орындалатындай етіп косу таңбасын қой.
444444444 = 500 
444+44+4+4+4 = 500
Жүргізуші:  Үнді  елінде  Магараджа  өзіне  министр 
таңдайды.  Ол  былай  деп  жарлық  салады.  Кімде-кім  қала 
қабырғасына  дейін  толы  сүті  бар  қүмыраны  төбесіне  қойып, 
төкпей  толық  әкелу  керек  дейді.  Көптеген  адам  жүріп  өтеді, 
бірақ жолда әр нәрсеге қарап, сүтгі төгіп алады.  Ал енді біреуі 
келеді.  Жан-жақтағылар  оған  айқайлап,  мылтық  атады.  Оны 
қоркытып,  әр  нәрсеге  алдандырады,  бірақ  ол  сүтті  төкпей 
әкеледі.  “Сен  айқайды  да,  атысты  да  естідің  бе?  Мен  көрдім, 
сені қалай қорқытқанын” -  деп сүрайды Магараджа.  “Жоқ мен 
тек сүтке қарадым” -  дейді әлгі адам.
Сырттағы  болып  жатқан  нәрсені  көрмеу,  естімеу  -   бүл 
аңғарымпаздық,  батылдықтың,  ойланымпаздықтың  белгісі.  Ал 
енді топ мүшелерінің зейінін, ойлау кабілетін көрелік.
5. Ton мүшелерінің сайысы. “Әр қолда - өзінің ісі”.
Ойыншыларға  қағаз  және  екі  қолыңа  да  қарындаш
беріледі.  Тапсырма:  сол қолмен үш  үшбүрыш,  ал  оң қолымен 
шеңбер салыңдар.
6
. “Адымда - ойлан”
Қатысушылар  жүргізушімен  қатар  түрады.  Барлығы 
бірінші адым  жасайды және сол кезде жүргізуші қандай да бір 
санды  атайды.  Мысалы:  7.  Келесі  әр  адымда  балалар  7-ге 
еселік болатын сандарды атайды. (7,14, 21, 28 т.с.с) Әр адым -  
сан.  Жүргізуші  олармен  бірге,  адымды  азайтпай  жүре  береді. 
Кімде-кім  қателссе,  ол  сол  орнында  қалады,  келесі  оқушы 
қозғалысты аяқтанғанша жүреді.
7.Т оп жетекшілер сайысы.
а)  топ жетекшілеріне сүрақтар (ойлануға жарты минут).
1. 
Электр  поезы  шығыстан  батыска  қарай  жүріп  келе 
жатты.  Ол  сағатына  60  километр  шапшавдықпен  жол  жүрді. 
Сол бағытта шығыстан батысқа қарай жел соғып түрды.  Бірақ 
оньщ  шапшаңдығы  сағатына  50  км.  Жел  поездың  түтінін  қай 
жаққа қарай айдап әкетеді? (электр поезында түтін болмайды). 
242

2.  Әкемнің жеті үлы бар, онын әрбір үлының қарывдасы 
бар, сонда әкемнің неше баласы болтаны, (сегіз баласы).
3.  Бес  бірлікпен  100  санын  жазыңыз.  Егер  бүлай  істей 
алсаңыз, бес бестіктің көмегімен 
1 0
 санын жазып көріңіз.
111-11-100,  5*5*5-5*5=100
4.Мыпа  1888  сакык  екІ  бөлікке  бөліңіз.  Оның  ар 
бөлігінде 
1 0 0 0
  саны  болатын  болсын.  (1888  санын  дәл 
ортасынан сызықпен екіге белу керек).
8
.  Жанкүйерлер сайысы.
а.  “Баспалдақ” ойыны.
20-5
40:2
63-23
7-9
42-6
25+17
100-25
88+12
22-4
110-5
98+12
7-14
49:7
70-21
Қай  топтыц  жанкүйерлері  баспалдаққа  тезірек  шығар
екен?
(Жанкүйерлер  1-1-ден немесе эр топтан  1-1  жанкүйерлер 
шығу керек).
А. “Кім тез есептейді?" (ауызша)
а)  44:4 
6)55:5
4444:44 
5555:55
44444:44 
55555:55
4 4 4 4 4 4 : 4 4
 
555555:55
9.  Сайыстан  тыс  “Сандар”  туралы  мақал,  жаңылтпаш, 
жүмбақтар айтудан сайыс.
1 0
. Қорытынды.
Әділ  қазылар  қорытындылап,  жеңімпаздарды  анықтап, 
оларды қүттықтайды. Екі топка да сыйлық тапсырылады.
243

ҚЫЗЫҚТЫ КЕШ
Әдетте, 
апталықта 
немесе 
тарау 
аяқталғанда 
оқушылардың  білімін  пысықтау  мақсатында  мүғалімнщ 
көмегімен кештер өткізіліп жатады.  Тартымды жақсы кештерді 
есеп шығару немесе қайталау сабақтарында да өткізуге болады. 
Бұндай  кештер  оқушылардың  пәнге  деген  құштарлығын 
арттырып  қана  қоймай,  олардың  білімге  деген  талпыныс 
ізденістерін  оятады.  Оны  түрлевдіріп  өткізу  мүғалімнің 
ізденісіне,  тәжірибесіне  байланысты.  Сондай-ақ  қазіргі  заман 
талабына  сай  күнделікті  теледидардан  көрсетіліп  жүрген 
танымдық  бағдарламаларды  негізге  ала  отырып,  сайыс  -  
кештер  еткізілсе  нүр  үстіне  нүр  болатыны  анық.  Төмеңце 
«XXI  ғасыр  -   көш  бастаушысы»  интеллектуалды  шоу 
бағдарламасы  негізінде  өткізілген  кедггің  үлігісін  үсынып 
отырмын.
І-тур. Бәйге
Бүл түрда тез жауап беруге қолайлы сүрактар алынады.
Мысалы:
1
)  Көлемдері  бірдей  ағаш  пен  темірдің  қайсысының 
массасы көп?
2)  Массалары 
бірдей 
мүз 
бен 
аллюминийдің 
қайсысының көлемі кіші?
3)  Рычаг ережесін тағайындаған ғалым?
4)  Электр заряды жок бөлшек.
5)  Сүйықтың буға айналу қүбылысы?
6
)  Су қанша градуста қайнайды?
7)  Будың сүйыққа айналу қүбылысы?
8
)  Бірлік ауданга түсірілген күш?
9)  Үш бірдей физикалық шамаға ортақ өлшем?
10) Аттас зарядтар бір-біріне тартыла ма?
244

Эр топ алма-кезек жауап бере отырып, үпай жинайды. 
Тапсырма.  І.Үйкеліс  күшінің  пайдасы  мен  зияны;
2.Жарықтың  пайдасы  мен  зияны.  Жауап  беруге 
1
  мин  уақыт 
беріледі.
Осы  аралықта  физика  жайлы  қызықты  әңгімелерден 
үзінді оқылады.
ІІІ-тур. Кім тапкыр?
Тапсырма: мақал-мәтелдердің жалғасын табу.
Мысалы.
І.Білікті бірді жығар,

жүктеу 9,25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: