С. А. Козлова, Т. А. Куликова

488 
XXIX ТАРАУ 
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БАЛАЛАР ҰЙЫМЫН 
БАСҚАРУ 
Біздің еліміздегі мектепке дейінгі білім берудің қазіргі 
заманғы жүйесі мектепке дейінгі білім беру ұйымдарының 
әртүрлі құрамына кіреді. Мектепке дейінгі мекемелер әртүрлі 
типтерге, санаттарға өзгереді. 
«Ресей Федерациясындағы білім туралы» заңға сәйкес, білім 
беру ұйымының түріне және онда енгізілген бағдарламаға 
сәйкес белгіленеді. Мысалы, мектепке дейінгі білім беру 
бағдарламасы жетім балаларды тәрбиелеуге немесе ата-
анасының қамқорлығынан тыс қалған «Балалар үйі» немесе 
Отбасылық балалар үйінде» жүзеге асырылады. 
Мектепке дейінгі тәрбие беру ұйымдары төмендегідей 
түрлерге бөлінеді: 

Жалпы білім беретін балабақша: мектеп жасына дейінгі 
балаларды 
дамыту 
(интеллектуалдық, 
көркем, 
дене 
шынықтыру және т.б.) түрлерге бөлінеді 

Өтемақы түріндегі балабақша - психикалық немесе дене 
дамуындағы ауытқулары бар мектеп жасына дейінгі 
балалардың денсаулығын түзеу мен дамыту жұмыстарына 
баса назар аударады. 

Балаларды қадағалау және оңалту балабақшасы - санитарлық-
гигиеналық, профилактикалық және денсаулық сақтау 
шаралары мен рәсімдеріне баса назар аударады. 

Балабақшалардың біріктірілген түрі - бұл балабақша жалпы 
даму, 
өтемақы, 
денсаулық 
сақтау 
топтарын 
басқа 
комбинацияда қамту арқылы жұмыс жасаумен ерекшеленеді. 

Мектепке дейінгі ұйым үш санаттың бірі ретінде жіктеу 
критерийлері және оның қызметінің Федералды білім беру 
стандартын мектепке дейінгі білім беру талаптарына 
сәйкестігінің деңгейімен анықталады: 
■
бірінші категория — балаларды дамыту орталығы; 

489 
■
екінші категория —жалпы дамыту, өтемақы, аралас типті, 
қадағалау және оңалту үшін балабақшаларының біріккен 
түрі; 
■
үшінші категория – балабақша.
Мектепке дейінгі ұйымдар балалардың мекемеде болу 
ұзақтығымен басқа ұйымдардан ерекшеленеді: балабақша 12 
сағаттық, 9 сағаттық және тәуліктік балабақша. Соңғы жылдары 
қысқа мерзімге тұратын (3-5 сағат) топтардың желісі пайда 
болды.Мұндай топтар әр түрлі сипаттар болуы мүмкін: 
балаларды мектепке даярлау, дене шынықтыру, көркем өнерге 
баулу, түрлі ойындар ұйымдастыру және т.б. Мұнда балалар 
ұсынылған мақсаттарын іске асыруға бағытталған нақты 
бағдарлама барысына сарапшылар немесе маман жұмыс істеп, 
өңдеп отырады. Әдетте, мұндай топтар ақы төленеді және 
балалар бір жыл бойы балабақшаға барады. Бұл ұйым баланы 
балабақшаға толық күніне беруді қаламайтын немесе қажет 
етпейтін ата-аналарға ыңғайлы. Балалар ұйымда қысқа мерзім 
арасында топтарының немесе мектепке дейінгі ұйымдарының 
арасында түрлі сайыстар өткізіледі. 
Әрбір мектепке дейінгі мекеменің өз жарғысы бар. МДМ 
және ата-аналар арасындағы келісім, МДМ және құрылтайшы 
арасындағы келісімшарт жасалады. 
Жарғы ұйымның мен қызметін анықтайтын және ұйым 
жұмысын реттейтін ережелер жиынтығы болып табылады. 
Жарғы 
мектепке дейінгі ұйымның міндеттері мен 
функцияларын айқындайды, функционалдық міндеттер мен 
қызметкерлердің әрбір санаты бойынша талаптарды белгілейтін 
басқару жүйесін, білім беру және тәрбие жұмысын ұйымдастыру 
ерекшеліктерін, оқушылардың отбасымен қарым-қатынас 
сипатын анықтайды. Жарғы мектепке дейінгі ұйымның жалпы 
жиналысында талқыланады және қабылданады. Оның білімі 
мен орындалуы ұжымның барлық мүшелері үшін міндетті 
болып табылады. 
МДМ мен ата-аналар арасындағы келісім, МДМ және 
құрылтайшы арасындағы келісім балалардың өмірі мен 

490 
денсаулығын сақтауға, толыққанды білім алуға, дамытуға 
бағытталған тараптардың өзара міндеттемелері мен шарттарын 
реттейді. 
Мектепке дейінгі ұйымның жетекшісі – басшы. Оның 
міндетіне балалардың толыққанды дамуы үшін жағдай жасау: 
үй-жайларды жабдықтау, педагогикалық қызметті жабдықтау, 
тамақтануды ұйымдастыру, медициналық қызмет көрсету және 
т.б жатады. 
Менеджер мектепке дейінгі мекеменің барлық салаларына 
жауапты, ол педагогикалық және қызметкерлерінің жұмысын 
бақылайды, қаржы-шаруашылық қызметтің құзыреттілігіне, 
жабдықтың, үй-жайдың, ұйымның, жер учаскесінің қауіпсіздігін 
қамтамасыз етеді. Менеджердің функциясы - шығармашылық 
атмосфераны ұйымдастыру, команда мүшелерімен іскерлік 
достық қарым-қатынас жасау, қызметкерлердің кәсіби өсуіне 
жағдай жасау. 
Директордың жетекшісі негізгі орынбасарыныңы қызметі: 
балалардың тәрбие жұмысы және экономикалық қызмет 
бойынша мәлелелере жауап береді. 
Аға оқытушы (әдіскер) міндеттері - тәрбие жұмысы 
бастығының орынбасары оқытушыларға тікелей басшылық 
жұмысын жүргізеді. Бұл олардың күнделікті қызметін оқыту 
және қадағалауды ұйымдастыру, оларға көмектесе отырып, 
мұғалімдердің тәжірибесін зерттеуді білдіреді. Аға оқытушы 
жұмыс нысандары өте көп: педагогикалық кеңес, консультация, 
дөңгелек 
үстелдер, 
семинарлар, 
топтарға 
сапарларды 
ұйымдастыру, сабақтарға өзара қатынасу педагогтар, ата-аналар 
кездесулерін 
өткізі 
мұғалімдер 
үшін 
оқу-әдістемелік 
материалдарды әзірлеуді жүзеге асыруда және олармен бірге 
материалдарды 
оқу, 
әдістемелік 
зерттеуге 
қажетті 
әдебиеттермен жабдықтау. 
Мектепке дейінгі ұйымның мұғалімі 
түрлі жастағы 
балалармен тікелей жұмыс істейді. Ол балалар даму 
ерекшеліктерін білуге, балалармен жұмыс істеу әдістерін білуге 

491 
міндетті. 
Оқытушыны 
толыққанды 
дамуы 
үшін 
топ 
құрамындағы әрбір баланың денсаулығы мен өміріне жауап 
береді. Оқытушының міндеті ата-аналармен дұрыс байланыс 
орнату, баланы тәрбиелеудегі тәжірибесін зерделеу және оларды 
сыпайы тәрбиелеу, балаларға дұрыс бағыт таңдауға көмектесу. 
Мектепке дейінгі ұйымдарда балалар практикалық психологы 
лауазымы жақында пайда болды. Психологтың міндеті ата-
аналар мен тәрбиешілерге белгілі бір баланы тәрбиелеуге 
көмектесу болып табылады. Психолог жүйелі түрде балаларды 
зерттеуді жүргізеді, психикалық функциялардың, сезімнің даму 
деңгейін белгілейді, дамудың ауытқуларын анықтайды. 
Психолог балаларды топтағы балалармен еркін қарым-
қатынас жасауын бақылайды; тәрбиешілердің балалармен 
қарым-қатынасының сипатын бақылайды. Психолог ата-
аналармен мәселелерді талқылайды, оларға кеңес береді. 
Сонымен қатар, психологтың өз тұжырымдарына егжей-
тегжейлі жауап беруі маңызды. Практикалық психологтың 
жұмысы оның сөзі мен ақыл-парасаттылығы үшін жоғары 
біліктілік пен жауапкершілікті білуді талап етеді. Жақсы 
психолог мұғалімге баланың проблемаларын түсінуге және 
дұрыс жолды табуға көмектеседі. 

492 
Мектепке дейінгі ұйымда әртүрлі мамандар жұмыс істей 
алады: дене шынықтыру тәрбиесі, көркемөнер, театрлық қызмет, 
логопед. Олардың әрқайсысының өз функциялары бар, бірақ 
олар өз жұмыстарын міндетті түрде тәрбиешідің жұмысымен 
үйлестіруі керек. Себебі тәрбиеші балабақшаның педагогикалық 
ұжымындағы жетекші тұлға болып табылады. Ол баланы 
тәрбиелеуге, оның жеке басын қалыптастыруға жауап береді. 
Мектепке дейінгі мекеме жұмыс істейтін бағдарламаны 
талқылауға және іріктеуге барлық педагогикалық ұжым 
(менеджер, аға оқытушы, педагог, маман) қатысады, мақсатты 
іске асыруға бағытталған күш-жігерді бағыттайды. 
Қазіргі мектепке дейінгі ұйымның маңызды міндеті басқа 
әлеуметтік мекемелермен төмендегідей қасиеттер арқылы 
ерекшеленеді: білім беру органдары, мектептер, басқа да 
мектепке дейінгі ұйымдармен байланыс орнату. Бұдан басқа, 
мектепке дейінгі ұйым шағын ауданда тұратын барлық 
балабақшаларға 
қамқорлық 
орталығының 
болуы, 
тіпті 
балабақшаға бару, т.б. Ондай балалар үшін түрлі іс-шаралар 
өткізіледі, қысқа мерзімді демалыс топтары ұйымдастырылады, 
ата-аналарға кеңес беріледі. Бұл әлеуметтік рөл өте маңызды. 
Бұл жұмыстарды соңғы жылдары көптеген мектепте дейінгі 
ұйымдарда қалыптасқан әлеуметтік тәрбиеші қолданады. 
Әкімшілік желідегі мектепке дейінгі білім беру ұйымы 
аудандағы тиісті бөлімге, Ресей Федерациясының Білім және 
ғылым 
министрлігіне, 
мектепке 
дейінгі 
ұйымды 
қаржыландыруға ғана емес, өз қызметін ұйымдастыруға, сондай-
ақ мектепке дейінгі міндеттердің орындалуына жүйелі көмек 
көрсетуге және бақылап отыруға мұқтаж.

жүктеу 4,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: