С. А. Козлова, Т. А. Куликова

398 
М., 1991. — 48 — 4-9-бб.) кітабы бойынша «Ертегіні жазып 
алайықшы» тасырмасын балаға түсіндіру әдістемесін зерделеңіз. 
4.
Сіз педагогикалық практикадан өтіп жатқан мектепке 
дейінгі мекемедегі театрландырылған ойынның жабдықталуына 
талдау жасаңыз. 
5.
Л. В. Артемованың «Театрализованные игры дошколь-
ников» (М., 1991) кітабын оқыңыз. 
XXII ТАРАУ 
ҚҰРЫЛЫС МАТЕРИАЛЫМЕН ОЙЫНДАР 
Құрылыс материалымен ойындардың сипаттамасы 
Педагогика тарихында құрылыс материалдарымен ойындар 
біршама ертеде сипатталған және мектепке дейінгі жастағы 
балалардың көптеген жүйелерінде берілген (Ф. Фребель жүйесі, 
«Вальдорф педагогикасы», Л.К.Шлегер жүйесі және т.б.). 
Ойынның осы түрі отандық мектепке дейінгі педагогикада жан-
жақты зерттелген (В.Г.Нечаева, З.В.Лиштван, А.Н.Давидчук, 
Л.А.Парамонова). Құрылыс материалдарымен ойын ерекшелігі 
олардың негізіндеқұрылымдық іскерліктер мен қабілеттіліктер 
жатыр, оның нәтижесінде бала ойындарының басқа түрлеріне 
қарағанда, олар біршама жоғары дәрежеде саналы өнімді адами 
қызметке жақындайды. Құрылыс материалдарымен ойындарды 
(театрландырылған,идидактикалық, іс-қимыл сияқты) аралық 
қатарына жатқызуға болады, олар арқылы балада оны әрекеттің 
жаңа түріне ауысуға дайындайтын тұлғаның іскерліктері, 
дағдылары мен қасиеттері қалыптасады. Осы ойындар 
конструкторлық қызметтің негізінде жатқан ойлаудың, кеңістік 
қиялдың 
дамуына 
ықпал 
етеді, 
ол 
Н.Н.Поддьякова, 
Л.А.Парамонова және т.б. еңбектерінде дәйекті дәлелденген. 
Құрылыс материалдарымен ойындарының мазмұны болып 
түрлі материалдар арқылы қоршаған шындықты жасау, 
түрлендіру саналады. Құрылыс материалдарының клесі түрлері 
айқындалады: 
■
Арнайы жасалған (едендегі, үстел үстіндегі құрылыс 

399 
материалы, «Жас архитектор», «Ескі қорған» сынды жинақтар, 
конструкторлар); 
■
табиғи (құм, қар, балшық, тас); 
■
көмекші (тақтайлар, жәшіктер, қорабшалар және т.б.) 
■
подсобный (доски, ящики, коробки и др.). 
құрылыс материалдарымен ойындар ойынның басқа да 
түрлерімен байланысты (сюжеттік-рөлдік, театрландырылған, іс-
қимыл, дидактикалық).
Құрылысты, мысалы, қойылымға арналған сахнаны, ғарышқа 
ұшу үшін ракетаны, қуыршақ Наташаның бөлмесін жасау 
қажеттілігі ойынның түпкі ойын, ойын образын жасауды жүзеге 
асыру барысында пайда болады. Осындай жағдайларда құрылыс 
шартты сипатқа ие болуы (орындықтың артында – орындық - 
пойыз) немесе өзінің практикалық мақсттаы қолданысына 
бағына алады (сахна құрылымының өнер жанры, «әртістерінің» 
көлеміне байланысты болуы). 
Баланы жиі жасау, құру үрдісі алдандырады (құмнан 
тоннельдері, көпірлері бар тау атострадасын құру; қар қамалын 
жасау, құрылыс материалынан темір жолын құру және бірізді 
жол бойынша қозғалыс үшін сигнализация жасау және т.б.). 
Ойын құрылысты орнатудан, ойыншық жасаудан құралады: 
балалар нені қай тәсілмен құратынын келісіп алады, рөлдерді 
бөледі (құрылыс бастығы, инженер, жүргізуші және т.б.). 
Ойынның түпкі ойының болуы, оның еркін дамуы, жасау 
міндетін шешудің нұсқалығы, балалардың қызмет әрекетіне 
қызығушылығы – осының барлығы құрылыс материалымен 
ойынның шығармашылық сипатын анықтайды. Осы ойындарға 
тән қиялдау жұымысын да қосуға болады. Ойындардың өзінде 
баланы қиялдауға, елестетуге түрткі болатын ынталар қаланған. 
Материалдың құрылыстық ерекшеліктерін игеру балаларды 
жаңа заттарды жасауға, олардың қасиеттерін өзгертуге 
итермелейді: кішкентай кірпішті кең қырына қойып жол, 
орындық, арба жасауға болады, осы кішкентай кірпішті тар 
қысқа қырына қойып биік қақпа, дуал, семафорды жасауға 
болады. Бір тақырыптағы құрылысты орындау мүмкіндігі 

400 
қиялды белсендіреді. Айналадағы өмірден үлгілерді алу (Үлкен 
театрдың, балалар ойын алаңының құрылысы) бастысын 
айқындау, жекешеліктен алдану, жеке жасау шарттылығын 
қабылдау, бір заттың қызметін екіншіге ауыстыру (колонна 
ретінде цилиндрді пайдалану, төбені үшбұрыш призмамен 
ауыстыру) іскерліктерін талап етеді, ол болса қиялдың дамуына 
ықпал етеді. 

жүктеу 4,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: