- долговременная эксплуатация волокон в реальных условиях не приводит к ухудшению
- старение волокон при отсутствии натяжения не уменьшает их прочности.
1. Волоконно-оптические системы передачи Под. ред. В.И. Гомзина. -М.: «Радио и связь»,
2. Агравал Г. Нелинейная волоконная оптика: Пер. с англ. / Под ред. П.В.Мамышева.- М.:
3. Семенов С.Л. Физические процессы, определяющие прочность и долговечность
волоконных световодов. Канд. дисс. -ИОФАН, 1997.
4. Иванов А.Б. Волоконная оптика. Компоненты, системы передачи, измерения. Изд. -М.:
Syrus. Systems, 1999. -672 с.
5. Убайдуллаев Р.Р. Волоконно-оптические сети. Эко-Трендз, М.: 2000. 267 с.
337
«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ
РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ»
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
6. Волоконно-оптическая техника: история, достижения, перспективы. / Сб. статей под ред.
Дмитриева С.А., Слепова Н.Н. М.: Изд. ”Connect”, 2000. 367 с.
ӘОЖ 621.45.02
Тәшкенбай С.Т.
– студент, М.Тынышбаев атындағы Қазақ Көлік жəне
Коммуниациялар Академиясы (Қазақстан, Алматы қ.)
ӘУЕ КЕМЕЛЕРІНІҢ ЖАНАРМАЙ ӨЛШЕГІШІНІҢ ДЕҢГЕЙІН ӨЛШЕУГЕ
АРНАЛҒАН ЭЛЕКТРОНДЫ ҚҰРАЛДЫ ЖАСАУ МҮМКНДІГІН ЗЕРТТЕУ.
Кіріспе.
Əуе кемесінің жанармай жүйесі əр түрлi қозғалтқыштың жұмыс режiмдерімен
ұшудың кез-келген шарттарында жəне қажетті қызметті жəне əуе кемелерінің рұқсат
етілген шегінде ортаға дəл келуін сақтай отырып, ұшу ұзақтығын қамтамасыз ететін
жанармай қозғалтқышын үздiксiз қоректендіру үшiн арналған. Жанармай бактерде
орналастырылады жəне шығынның берілген тəртібіне сəйкес сорғыны қайта айдайтын
шығын бөліктеріне беріледі.
Жанармай өлшегіш (Fuel Quantity Indicating Systems – жанармай мөлшерін
индикациялау жүйесі) əуе кемесіндегі жанармай жүйесінің бактердегі жанармай қорының
өлшеу деректерін қалыптастырады. Əуе кемесінің жанармай өлшегіш жүйесінің негізі
жанармай өлшегіш жəне шығын өлшегiш болып табылады. Əуе кемесінің бортында
жанармай көлемі оның ұшу кезіндегі көлемінен көбірек болады. Сондықтан жанармайдың
қорының жəне шығынының дəл анықтауын негізге ала отырып, ұшудың қашақтығын
жəне ұзақтығын анықтауға, бактердегі жанармай өнімі қатарымен автоматты басқару
міндеттерін шешуге, əуе кемесінің дұрыс орталануын ұстау үшін автоматты түрде
жанармайдың бактен бакке қайта айдауын жасауға, жанармайдың сыни қалдығы туралы
сигнал беруді қалыптастыруға, бактерге жанармай құю қатарын анықтауға жəне т.б.
мүмкіндік береді.
Жанармай өлшеуіштер арқылы барлық бактердегі жанармай қалдығының жалпы
қорын жəне олардың əрқайсысында жанармай мөлшерін анықтауға болады. Ұшақтың
орталық массасы қолайсыз жылжуын болдырмау мақсатында бактердегі жанармай
шығынының дұрыс реттілігін анықтау үшін, бактер арасындағы жанармай бөлінулерін
білу қажет. Бактерді ауыстыруды жанармай өлшегіштерінің автоматты құрылғылары
басқарады. Жанармай өлшегіштерімен бірдей жүйені құрайтын бұл автоматтар өлшеу
жəне жанармайды жұмсау жүйесі деп аталады.
Ұшақтың
бортында
жанармай
көлемін
(салмақ)
тікелей
өлшеу
іске
асырылмайды,сондықтан жанармай көлемі (салмақ) қандай да бір оңай анықталатын
шамамен функционалды байланысты болатын өлшеудің жанама əдісі қолданылады.
Жанармай мөлшерін өлшеудің көптеген əдістері оның деңгейін (сұйықтық тіреуінің
биіктігі) өлшеуге тіреледі. Дегенмен, жанармай өлшегіш көрсеткіштерінің шкаласы көлем
бірлігінде (литр) немесе киллограммада көрсетіледі. Сондықтан шкаланы бағаналау
жанармай өлшегішке арналған жанармай багінің мөлшеріне жəне пішініне байланысты.
Жанармай өлшегіштер дистанционды болу қажет. Бұл талапты электрлік жанармай
өлшегіштер орындайды. Механикалық жанармай өлшегіштер дистанционды болмай,
дəлірек айтқанда авиацияда қолданылмайды. Ең көп таралғандар сыйымдылық жəне
қалтқылы жанармай өлшегіштер.
Жанармай өлшегіштердің негізгі əдістері қалтқылы жəне сыйымдылықтық, осы
əдістерді салыстыра отырып, жаңа құрылғыны жасау мүмкіндігі зерттелінді.
338
«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ
РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ»
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Бұл тақырып өзекті жəне əуе кемелері үшін қызығушылық тудыруы мүмкін, өйткені
жанармай деңгейін жəне мөлшерін бағалайтын бұл құрылғы өлшеу жүйесінің сенімділігі
жəне дəлдігі бір уақытта көтеріліп кеткен кезде қолданылатын датчиктердің жалпы
салмағы мен өлшемдерінің көрсеткіштерін кішірейту мəселесін шешеді. Жанармай – ұшу
апараттарының ең маңызды бөлігі жəне бактегі жанармай мөлшерін өлшеу маңызды
болып табылады.
Жұмыстың мақсаты - əуе кемелеріндегі жанармай өлшегіштерінің деңгейін өлшеу
үшін электронды құрылғыны жасау мүмкіндігін зерттеу болып табылады.
Достарыңызбен бөлісу: 
