орташа жылдық мөлшерін құрайды. Бірақ ішкі сəулеленуден түскен өнімдердің ыдырау
көздерімен ауаға, суға, топыраққа, өсімдіктерге, одан адамға миграциялық жолмен өтеді.
Сыртқы γ сəулеленуге үлес қосатын табиғи радионуклидтер ғимарат сыртындағы
95
«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ
РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ»
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
1 – кесте
Кейбір
табиғи
радионуклидтердің
гидросферадағы,(г),
биосферадағы(б),
ауадағы(а), топырақтағы (т) құрамы
Радионуклид
Көлемдік жəне меншікті белсенділігі
Диапазон көрсеткіші
Орташа көрсеткіші
3
H
200-900 Бк/м
3
(г)
400 Бк/м
3
(гидросферада)
7
Be
3•10
-3
Бк/м
3
(а)
0,7•10
-3
Бк/м
3
(г)
14
C
227 Бк/кг (б)
40
K
60 Бк/кг (б)
100-700 Бк/кг (т)
370 Бк/кг
(топырақта)
87
Rb
629 Бк/кг (г)
948 Бк/кг (т)
226
Ra
0,1-2,7 Бк/кг (г)
3,7-48 Бк/кг (т)
38 Бк/кг (топырақта)
222
Rn
0,1-10 Бк/м
3
(в) ғимарат сыртында
5-25 Бк/м
3
(в) ғимаратта
3 Бк/м
3
(ауада)
238
U
1,2 мк Бк/м
3
(а)
0,24 мБк/кг – 2,6 Бк/кг (г)
10-50 Бк/кг (т)
25 Бк/кг(топырақта)
232
Th
7-50 Бк/кг (т)
25 Бк/кг (топырақта)
Негізгі γ сыртқы сəулеленудің дозасына үлес қосатын радионуклидтерге уран-радий
торий қатарындағылар мен калий – 40 жатады. Ураннан ыдыраған өнімдердің
радиациялық қауіптілігі едəуір жоғары, олардың арасында радон бірінші орын алады.
Құрылыс материалдарында радон радиация ыдырағанда пайда болады. Пайда болған
радонның бір бөлігі көзге көрінбейтін тесік арқылы ғимаратқа түседі. Егер ғимарат нашар
жөнделсе, радон үлкен мөлшерде жинаулы мүмкін.
Кейбір аймақтарда сыртқы
радиациялық табиғи фонның негізгі үлесін топырақтағы торий-239, cудағы радий-226
құрайды. Сондықтан бұл аудандағы табиғи көзден бөлінген радон үлесі жоғары болады.
Қызылорда облысында табиғи сыртқы радиациялық фонның негізгі көздері болып
табылатын минералды-шикізат ресурстарының мол қоры жинақталған. Аймаққа
мырыштың жалпы қазақстандық баланстық - 15,1%, қорғасынның- 9,6%, уранның -
13,7%, мұнай мен газ конденсатының - 4,7% тиесілі.
Адамның сезу мүшелерінің қабілеттілігі радиоактивті сəулеленуді қабылдай
алмайды. Жергілікті жердің, судың, ауаның, көлік құралдарының, азық-түліктердің жəне
т.б. радиациялық ластанғаны туралы ақпаратты тек арнайы аспаптардың көрсетуімен ғана
алуға болады. Ешқандай радиациялық көздердің болмағандығына қарамастан, халықтың
денсаулығы мен қоршаған ортаға белгілі бір дəрежеде ықпал ете алатын белсенділік
көздері болады. Олар физикалық ластану еөздері: өндірістік шаңдар, жылу шығарылуы
кезіндегі өнімдер, автокөліктердің жану қозғалтқыштарынан шыққан жану өнімдері,
электр өрістері, радиациялық фонды құруға қатысады.
96
«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ
РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ»
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Достарыңызбен бөлісу: 
