«роль транспортной науки и образования в реализации пяти институциональных реформ», посвященной

 

 

 

 

74 

 

 

«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ 

РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ  «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ» 

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

 

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

қырағылығын  бақылаудың  негізгі  құрылғылары:  МҚБҚ  (УКБМ),  Л143-Л159  жəне 

«Дозор».  Соның  ішінде  «Дозор»  құрылғысы  поездың  өзінен-өзі  қозғалып  кетпеуін 

бақылау  функциясын  атқарады.  Л116  «Л116У»  құрылғысы  негізінен  меневрлік 

локомотивтерде  қолдану  үшін  қажет.  Л168  құрылғысы  поездың  өзінен-өзі  қозғалып 

кетпеуіне  бақылау  жасайды.  Автоматтық  локомотивтік  сигнал  беру  құрылғыларымен 

жабдықталған  телімдерде  поезд  қозғалысы  кезінде  қолданымдағы  сигнал  беру  жəне 

байланыс  құралдарын  пайдалану  (Темір  жолдары  техникалық  пайдалану  ережелерінің 

6.31- тармағы). 

Автоматтық локомотивтік сигнал беру «ҮАЛС» кезінде локоматив бағдаршамдары, 

поезд  жақындап  келе  жатқан  жол  бағдаршамдарының  көрсеткіштеріне  сəйкес  келетін 

көрсеткіштер беруі керек.  

 

 

1 – сурет.  Жолаушы вагондарында орналасқан тежеу жабдықтары 

 «Қазақстан  темір  жолы»  ҰК»    ЖАҚ  жолаушылар  жылжымалы  құрамы  №292 

жұмсақ  режимде  жұмыс  жасайтын  ауатаратқышпен  қамтамасыз  етілген.    Халықаралық 

қатынастар  вагондарында  Кнорр-Бремзе  (ФРГ)  фирмасының    жұмсақ  режимде  жұмыс 

жасайтын, 

үш 

қысымды 

магистралды 

бөлшегі 

бар 

КЕс 

ауатаратқышымен 

қамтамасыздандырылған.  Келтірілген  -сурет  бойынша  локомотив  бағдаршамы  оның 

қызметі  локомотивтің  қажетті  үздіксіз  жəне  берік  байланысты  жол  аралық  ҮАЛС 

қондырғысымен  жəне  локомотивтің  жүргеніне  байланысты  екі  рельс  аралық  желі 

байланыстар арқылы барлық жол бойы шпалдармен бір бірінен электрлі оқшауланған бұл 

желі арқылы локомотивке берілетін сигнал локомотив қозғалысы кезінде, пойызға қарсы 

айнымалы  электр  тогын  береді.  Ток  бір  рельс  желісінен  өтіп  локомотивтің  бірінші 

доңғалақ  жұбынан  екінші  рель  жолына  беріледі,  осы  арқылы  ток  қайта  источникке 

оралады. Бұл байланыс егерде катушка астынан рельс бойымен жүргенде тоқ өрісі өтеді. 

Пойыздың  автотоқтатқышты  электропневматикалық  клапаны  іске  қосылып 

тежелген  кезінде,  тежелу  жолын  қысқарту  үшін  аралық    Р  релесі  орнатылған,  ол  тартым 

электрқозғалтқыштарын  өшіруді  қамтамасыз  етеді  жəне  жолаушы  пойыздарында 

электропневматикалық  клапанды  əрекетке  келтіреді.  Р  релесі  қоректі  ЭПК  ның  соңғы 

қосқышы  арқылы  байланысып  қоректенеді.  Т  тумблері  қосылған  жағдайда  пломбы 

қойылады  жəне  ол  ҮАЛС  тің  істен  шығуы  кезінде  Р  релесін  сөндіру  үшін  қажет.  ЭПК 

жəне  Р  релесі  іске  қосылғанда  келесі  жағдай  болады:  ажырату  контактісінен  тартым 

басқармасының  тізбегі ажыралады жəне тартым электрқозғалтқыштары қорексіз қалады;  

ажырату контактісі арқылы машинистінің басқару қорегі БУ-ЭПТ электропневматикалық  

 

 

 

 

75 

 

 

«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ 

РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ  «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ» 

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

 

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

тежегіш  басқару  блогынан  сөнеді;  ал  қосу  контактісі  реледен  Т  клеммасына  БУ-ЭПТ 

блогына  қоректендіреді  жəне  электропневматикалық  тежелу  болады.  Трансмиттер  осіне 

баяу  айналатын  кішкене  электр  қозғалтқышы  орналасқан,  жəне  оған  үш  жұдырықшалы 

шайба  орналасқан  əрбір  шайбаның  қызметі  айналу  барысында  контактті  серіппенің  

ролигімен байланысады.  

 

2 – сурет. Локомотивтердің автоматты үздіксіз сигнал беру қондырғысының блок сұлбасы. 

3-сурет бойынша дешифратор электрлік сигналды əр түрлі импульстік тоқ санымен 

локомотивтегі бағдаршам көрсеткіштеріне жəне ол қырағылықты тексеру ЭПК жүйесімен 

бірге  жұмыс  істейді.  Ал  локомотив  жылдамдық  өлшегішімен    жылдамдық  басқару,  бұл 

үшін  бірнеше  реле  тобы  орналасқан.  Осылайша,  дешифратор  анықтайды,  қалай  жолдағы 

ток  сигналдары  түскенін.  Мұндағы  сигнал  импулсьтер  саны  бойынша  шифрленеді.  Яғни 

қабылданған  сигналдар  бойынша.  Сигналдың  үзіліс  кезінде  қай  сигналдың  локомотивке 

түскенін  шифратор  реле  санағыш  істеген  саны  арқылы  белгілейді.  Келесі  электрлік 

сигналды қабылдау үшін реле санағыш (0,6с. ішінде) бұрынғы қалпына келеді. 

Жылдамдықты  басқару  релесінің  принципиалдық  сұлбасы  бойынша  қозғалыс 

жылдамдығын  бақылау  белгіленген  сары  қызыл  сигнал  кезінде  жəне  20км/сағ  қызыл 

сигнал локомотив бағдаршамында жануы жылдамдық бақылау цепті жылдамдық өлшегіш 

контактілеріне жеткізеді, жəне осы жылдамдықтарға сəйкестеріне көрсетеді.   

Автоблоктау  телімдерінде,  сонымен  қатар,  автоблоктау  мен  жабдықталмаған 

электрлендірілген телімдерде: көп мəртелік тартым кезінде итеретін, екінші жəне одан да 

ары жалғанатын локомотивтерде, жалғанған поездың ортасына тіркелген локомотивтерде, 

локомотив қозғалысы кезінде оның алдына вагондар, көтергіш крандар, жол машиналары 

мен қар тазалағыштар тіркелген кезде ҮАЛС құрылғылары іске қосылмайды. 

 

 

 

 

76 

 

 

«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ 

РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ  «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ» 

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

 

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

 

 

3 – сурет.  Жылдамдықты бақылау релесінің принципиалдық сұлбасы. 

(10 км/сағ; 20 км/сағ; V

ж

,V

кж 

– жылдамдық өлшегіш контактілері, жылдамдықты қалыпты 

бақылаушы). 

 

 

ҮАЛС 

құрылғыларымен 

жабдықталмаған, 

электрлендірілмеген 

телімдерде 

көпмəртелік  тартым  кезінде  итеретін,  екінші  жəне  оданда  ары  қарай  жалғанатын 

локомотивтерде, локомотив қозғалысы кезінде оның алдына вагондар, көтергіш  крандар, 

жол  машиналары  мен  қар  тазалағыштар  тіркелген  кезде  ҮАЛС  құрылғыларын  қосу 

локомотивтік бағдаршамның ақ түсті жарығы кезінде, режимдерді ауыстырып-қосқышты 

«ҮАЛС-сыз»  жағдайына  қоя  отырып,  ҮАЛС  құрылғыларын  машинистің  қырағылығын 

тексеру режиміне ауыстырып қосады. 

Поезд  ҮАЛС  жол  құрылғыларымен  жабдықталған  телімдер  арқылы  жылжыған 

кезде, машинист пен оның көмекшісі төмендегі істерді жүзеге асыруға міндетті: 

-  жол  жəне  локомотивтік  бағдаршамдарының  көрсеткіштерін  бақылау  жəне 

олардың талаптарын дəл орындау; 

 -  жол  бағдаршамдарының  сигналы  көрінбеген  кезде  (үлкен  қашықтық, 

бұрылыстардың  орын  алуы,  тұман  жəне  т.б.),  жол  бағдаршамы  көрінетін  қашықтыққа 

жеткенге дейін локомотивтік бағдаршамның көрсеткішін жетекшілікке алу; 

-  егер  жол  жəне  локомотивтік  бағдаршмдарының  көрсеткіштері  бір-біріне  сəйкес 

келмесе, тек қана жол бағдаршамының көрсеткішін жетекшілікке алу; 

 - локомотивтік бағдаршамдағы жарық түсіне қарамастан қарастырылған тəртіппен, 

қызыл  немесе  түсініксіз  көрсеткіш  жарығы  жанып  тұрған  автошектеуі  бар  өтпелі 

бағдаршамдардан өте шығу. 

 Локомотивтік  бағдаршамда  жасыл  немесе  сары  түсті  жарық  жанып  тұрған  кезде, 

жарығы  жанбай  тұрған,  автошектеуі  бар  өтпелі  бағдаршамнан,  локомотивтік 

бағдаршамның  көрсеткіштерін  жетекшілікке  ала  отырып  өтуге  болады.    Жартылай 

автоматты   блоктау кезі.  

ҮАЛС жол құрылғыларымен жабдықталған телімдерде, тыйым салатын көрсеткіші 

бар жол бағдаршамына қарай жылжығанда, локомотивтік бағдаршамда сары аралас қызыл 

түсті жарық жанғаннан кейінгі 10 сек ары аспай, машинист көмекшісі 5-7 секундқа  «Sп» 

батырмасын басады, сол арқылы өзінің машинист кабинасында екендігін растайды. ҮАЛС 

 

 

 

 

77 

 

 

«РОЛЬ ТРАНСПОРТНОЙ НАУКИ И ОБРАЗОВАНИЯ В РЕАЛИЗАЦИИ ПЯТИ ИНСТИТУЦИОНАЛЬНЫХ 

РЕФОРМ», ПОСВЯЩЕННОЙ ПЛАНУ НАЦИИ  «100 КОНКРЕТНЫХ ШАГОВ» 

__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

 

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 

жол  құрылғыларымен  жабдықталмаған  телімдерден  өткен  кезде,  шығу,  өтпелі, 

маршруттық  жəне  кіру  бағдаршамдардан  өткеннен  соң,  машинист  көмекшісі  5-7секунд 

бойы «Sп» батырмасын басады. 

 

ƏДЕБИЕТ 

 

1.

 

Мустапаев К.С. Локомотивтердің автоматты тежегіштері. 2012г. 145 бет. 

 

 

ӘОЖ 629.45 

 

Хасенқызы  Г.  –

  студент,  М.Тынышбаев  атындағы  Қазақ  Көлік  жəне 

Коммуникациялар Академиясы (Қазақстан, Алматы қ.) 

Туркебаев  М.Ж.  – 

т.ғ.к.,  доцент,  М.Тынышбаев  атындағы  Қазақ  Көлік  жəне 

Коммуникациялар Академиясы (Қазақстан, Алматы қ.)

 

 

«TALGO» ҚҰРАМЫНЫҢ ЭЛЕКТР ЖАБДЫҚТАРЫНА ТЕХНИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ 

КӨРСЕТУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 

 

Электрленген  желіде,  вагондардың  қажетті  электрқамсыздануы  локомотивтен  іске 

асырылады. 

Электрленбеген 

желілерде 

қуат 

техвагондарда 

орналасқан 

электргенераторлар  тобынан  алынады.  Əрбір  техвагонда  электргенераторлардың  тобы 

орнатылады[4]. 

жүктеу 15,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: