4
əрең бұрылып, жалқаулана тіл қатты:
– Бұл – қаладағы орталық сауда дүкені.
– Сіз мұнда қанша уақыттан берісіз?
– Мен осымен үш мың бір жүз тоқсан
тоғызыншы рет қайта оралып отырмын,
енді əбден қартайдым, менің қызметім
аяқталар кез келді. Сендей жалтыраған
жаңалар біздің орнымызды басады, – деп
күрсінді.
Екі көзі тостағандай болып жүз теңге:
– Сонда қызметіңіз біткен соң не
істейсіз? – деді.
– Жер бетіндегі көп қоқыстың біріне
айналып жатармын... Мен əлемде қандай
адамдар бар, солардың барлығының қолына
түсіп шықтым. Көрмегенді көрдім. Жасымда
мен де сендей алғыр, шаршамайтын əрі
жып-жылтыр болатынмын. Ал қазір, міне,
өзің көріп тұрғаныңдай...
Жүз теңгенің санасында: «Сонда адам-
дар деген жаман ба?» – деген сауал туды,
сөйтіп тағы сұрамақшы болған оны сату-
шы кассадан бөліп алып, қара пальтолының
қолына ұстатып жіберді. Жүз теңге əлгі
пальтоның қалтасында басқа тиындармен
қосылып кете барды. Ойынан əлгі кəрі
тиынның айтқандары кетер емес... Біраздан
соң қалта ішіндегі жылылық мұны əлдилеп,
маужырап, ұйқыға кетті. Бірақ жігіт əрбір
адымдап басқан сайын ол біресе бір жағына,
біресе басқа жағына қарай аударылып, маза-
сы кетті. Тек біраз уақыттан соң ғана əлгі ау-
дарыс тоқтатылды. Қалтадан қылтитып ба-
сын шығарып қарап еді, бұл салынған паль-
то ілгіште ілініп тұр екен. Анадай жақтан
адамдардың күбірлеп сөйлеген дауысы
естіледі. Құлағын түре тыңдай түсіп еді,
арасында жуандау біреу гүж-гүж етіп сөйлеп
қояды, оған қатарласып шаңқылдаған əйел
даусы да келеді құлағына. Жүз теңге қанша
тырысса да, əңгіменің не жайында жүріп
жатқанын түсіне алмады, содан қайтадан
гүмп етіп, қалта ішіне сүңгіп кетті. Енді
жайланып жатып, біраз ұйықтап алмақ.
Таңертең көзін еріксіз ашты, қараса, оның
бетіне бажырая қарап, қоңқақ мұрын біреу
ойланып тұр. Асылы, «Не алсам екен?»
деп тұрған шығар. Жүз теңге өзінің тағы
да жаңа ортаға баратынына қуанышты.
Енді кешегіден таяздау бір қалтаға барып
орнықты. Бұл жолы əлгі қоңқақ мұрын жүз
теңгені өзге дүкенге алып келді. Оның жа-
нына тағы бірнеше ақшаларды қосып, тас-
тап кете барды. Бұл дүкенде де ол ұзаққа
қалмады. Əрдайым əрі-бері көшіп, əркімнің
қалтасында жүруден жалыққан жүз теңге
мұңды еді. Бір уақытта дүкенге үстінде қара
құндыз тоны бар, шашын төбесіне түйіп
алған, ерніне қып-қызыл далап жаққан, сұлу
əйел кірді. Ол сатушыға сыңғырлаған нəзік
үнімен еркелей тіл қатты. Сол уақыт дүкен
ішінде жүрген өзге адамдар оған таңырқай
қарасып жатты. Бір ғажабы, бір уақытта
сатушы жүз теңгені өзге қағаз ақшаларға
қосып, əлгі əйелдің қолына ұстатты. Осы
кезде жүз теңге ерекше қуанышты болды.
Əлгі əйел жүз теңгені əдемі қызыл əмиян
ішіне салды. Буаз əмиян іші өте ыңғайлы
еді. Бұл жолғы жүз теңгенің келген үйі
өте үлкен болатын. Құдды сарай іспетті,
төбеде жарқыраған жарық аспандағы
сансыз жұлдыздарды теріп əкеп шашып
жібергендей-ақ. Ұзын баспалдақ бойымен
маңғаздана адымдай түсіп келе жатқан
жаңағы əйел əн айтып келеді. Көмейінен
шыққан дауысы құдды бұлбұлдың əн
салғанындай-ақ екен. Естір құлаққа өте
жағымды, бойыңды еліктіріп əкететін наз-
*«Үркер»*№6* 2014
5
ды үн. Əлгі əнші əйел босаға жақтағы үлкен
айнаға келіп, тұла бойын дұрыстап, сəндене
бастады. Үстіне бұрқыратып қымбат иіс су
септі. Осы кезде оның жанына жүгіріп кел-
ген ерке баласы анасына: «Нуу, мам, давай
быстрее!»-деп, жерді өкшесімен бір-екі теуіп
жіберді. Анасы əмиян ішіндегі жүз теңгені
баланың қолына ұстатты. Оған мұрнын
шүйіре қараған бала қалтасына сала салды.
Сыртқа шығысымен анасына тағы көңілі
толмаған бала қалтасындағы жүз теңгені
ашуланып сыртқа лақтыра салды. Бойын
тоңдырып бара жатқан желдің өтінен шо-
шып оянған жүз теңге не болып жатқанын
түсіне алар емес. Өзінің ғажапқа толы
өмірі көрген түстей бір сəтте жоқ болғаны
ма? Дəл қазір қалайша суық қар үстінен
табылды. Сабылысқан аяқтар мұны əлсін-
əлсін тапап өтеді. Көзіне жас іркілген жүз
теңге бір уақытта анадай жақта өзінің əлгі
қожайынын көріп қалды. «Сіз мені ұмытып
барасыз, тоқтаңыз! Қайда кеттіңіз?» – деп
айқайлап жатыр. Бірақ оны ешкім естімеді.
Жақсы өмірдің ғұмыры осынша қысқа болар
ма еді?.. Қақаған аяздан бетін қырау басып,
жүз теңге ұзақ уақыт ешкімге керексіз боп
далада жатты. Тек кеш түсе оны шашының
біразына ақ түскен, өңі сұп-сұр, бет-жүзін
əжім басқан əйел тауып алды. Жылы лебімен
бетінен үрлеп, суыққа талықсып кеткен жүз
теңгені оятып алды. Алақанына салып ая-
лап, бойына жылу дарытты. Сөйтіп, оны
өзімен бірге үйіне алып келді. Үй іші тастай
түнек, ортада дөңгелек жер үстел, ал оның
үстінде екі тілім қатқан нан мен
бір кесе су тұр. Бұрышта бойы
жамау-жамау жаман көрпеге
оранып, жас бала ұйықтап
жатыр. Өзі ауырып жатқанға
ұқсайды. Сандырақтап сөйлеп,
ыңырсып жатыр. Жүз теңге оны
аяп кетті. Əлгі өзін құтқарған
əйел бұл баланың анасы секілді.
Баласының маңдайынан сүйіп,
көрпесін үстіне қымтай жапты.
Ыстық шай қайнатып ішкізді.
Сəлден соң жүз теңгені алып,
дəріханаға қарай аяңдады.
Жолай жүз теңгенің құлағына
əлдене естілгендей болды, басын қалтадан
қылтиып шығарып қарап еді, əйелдің
көзінен моншақтап жас ағып, ол еңкілдеп
жылап келеді екен. Дəріханаға келген соң
əйел ондағы сатушыға баласының ауыр
халде жатқанын, өзінің мына бір жүз
теңгеден басқа көк тиыны жоқтығын ай-
тып түсіндірді. Сатушы қыз біраз ойла-
нып тұрды да, қатарда тұрған бірнеше
дəріні алып берді. Ал жүз теңге болса, енді
осы дəріханада қалды. Бірақ еш өкінген
жоқ. Өзінің ақыры бір жақсы нəрсеге
жұмсалғанына, кішкентай қызға аз да болса
көмек бере алғанына іштей қуанулы еді.
Əйгерім САРСАНОВА. «Жүз теңге» (Мысал)
