Республикасында

 
41 
 

 
ұйым қызметкерлерінің әлеуметтік жағдайын жақсарту; 
 
Кесте 3 
Инновациялық қызметтің жіктелуі 
 
Критериі 
Инновацияның түрлері 
Таралымдығы 
- бірең-саран; 
- кең көлемде 
өндірістік циклдағы орны 
- шикізат 
- өнім 
- қамтамасыз ететін 
Қабылдағыштығы 
- аша алатындығы 
- өзгерте алатыны 
- ауыстыра алуы 
- қайтаратындығы 
Нарық үлесін қамтуы 
- локалды  
- жүйелі 
Жаңалық деңгейі 
- радикальды 
- қиыстырушы 
-  жетілдіруші 
Кәсіпкер қызметінің аясы 
- технологиялық (өндірістік) 
- экономикалық (сауда) 
- әлеуметтік (басқару) 
 

 
ұйымның  өндірген  өніміне  деген  тұтынушылар  сұранымын  тиімді 
деңгейге жеткізу; 

 
қоғамның  этикалық  және  рухани  нормасын  жақсартуға  көмек  көрсету, 
тұтыну мәдениетін жақсарту және т.б.  
Белгіленген  мақсатқа  жету  үшін  кәсіпкерлік  қызметтің  ағымдағы  және 
жетістіктегі нақты міндеттері анықталып, оны жүзеге асыруға кіріседі. 
Кәсіпкерлік  қызметтің  міндеттерін  негізінен  екі  бағытқа  бөліп  қарауға 
болады.  Бірінші  бағыт  –  бұл  міндеттер  кешені,  мұны  шешкенде  кәсіпкердің 
инновациялық қызметінің жемісті болуы қамтамасыз етіледі (сурет 3).  
Екінші  бағыт  -  бұл  міндеттер  кешені,  оны  шешкенде  өндіріс  үрдісінің 
тиімділігі  қалыптасады  немесе  аралық  қызмет  жөнге  келетін  болады.  Пайда 
өсімін алу үшін кешенді міндеттерді шешуді талап етеді: өндіріс пайызы, оны 
қажетті  факторлармен  қамтамасыз  ету,  қаржының  қайнар  көзін  іздеу, 
бәсекелетік өзгермелі жағдайда кәсіпорынның өзін-өзі сақтап қалу механизмін 
талдау, сатып алушылардың немесе клиенттердің қажеттілігін қанағаттандыру; 
сату  көлемін арттыру;  жұмыскерлер  санын  қысқарту;  маркетинг  стратегиясын 
дайындау.  Жабдықтаушыларды  таңдау,  бизнестегі  партнерлерді  таңдау; 
қоршаған ортаны қорғау шараларын дайындау және т.б. 
Кәсіпкерлердің  сыртқы  ұйымдармен,  серіктестермен,  бәсекелестермен, 
тұтынушының  жеке  топтарымен,  жабдықтаушылармен,  жергілікті  және 

 
42 
 
орталық үкімет органдарымен, салық органдарымен, кеденшілермен және басқа 
да  кәсіпкерлік  қызметке  қатысушылармен  өзара  қатынастарды,  іс-әрекеттері 
белгіленген формада және норма мен құқық тәртібін сақтауды талап етеді.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сурет 3. Кәсіпкердің жаңалықты дайындау әрекеті 
 
Кәсіпкерлік  аядағы  қарым-қатынастардың  басты  элементі  -  келісім, 
былайша  айтқанда  мұның  өзі  кәсіпкерлік  мақсатқа  жетудің  экономикалық-
құқықтық  формасы  болып  табылады.  Келісім  -  бұл  кәсіпкерлердің  өз 
арасындағы  кез-келген  шарт.  Оның  негізі  коммерциялық  мүдде.  Келісім 
нәтижесі 
айырбас 
үрдісі 
ретінде 
келісімге 
барлық 
қатысушылар 
қанағаттандырылады, коммерциялық мақсат орындалады, айырбас нәтижесінде 
түсім алынады. 
Іскерлік  қатынастардың  негізгі  бағыттары  мына  аяларда  болуы  мүмкін: 
өндіріс, тауар айырбасы, сауда және қаржы қатынастары аясында. 
Өндірістік  қатынастар  аясында  іскерлік  қатынастардың  мына  формалары 
пайдаланылады:  біріккен  кәсіпорын  ұйымдары,  аралас  кәсіпорын  ұйымдары, 
өндірістік  кооперация,  лизинг,  жобаны  қаржыландыру,  шартты  басқару  және 
т.б.  Тауар  айырбасы  аясындағы  іскерлік  қатынастың  негізгі  формалары: 
айырбас, айырбас операциялары. Сауда аясындағы өзара қатынастар формасы: 
әдеттегі  келісім;  ақпараттар  алмасу  келісімі,  өндірістік  байласта  тікелей 
белгіленген  келісімдер,  экспорт  тауары  және  импорт  тауары  жөніндегі 
келісімдер.  Ал,  кәсіпкерлердің  қаржы  қатынастарындағы  өзара  әрекеті 
трансферттік,  коммерциялық  формада  әр  салада  жүруі  мүмкін.  Кәсіпкерлер 
қатынасы мұнда ұлттық, халықаралық немесе ұлтаралық деңгейде жүреді. 
Инновациялық пікірді іздеу 
Жаппай тауар дайындау 
Неғұрлым пайдалы пікірді іріктеу 
Нарықты өзіне қарату 
Ойынды мұқият дайындау 
Нарыққа тарау жылжыту 
Эксперттік бағалау 
Маркетингтік зертеу 
Бизнес – жоспарды дайындау 
Сынақтан өткізу 
Тексеруге қажетті үлгіні дайындау 

 
43 
 
Жалпы  алғанда  жұмыстың  осы  тарауындағы  үшінші  бөлімде  жүргізілген 
талдау нәтижесі мынадай қорытынды жасауға негіз болады: 
- кәсіпкерлік қызмет типологиясы жасалды; 
- жаңалықты дайындаудағы кәсіпкер әрекетіне талдау жүргізілді; 
-  кәсіпкердің  инновациялық  қызметіне  жіктеу  жүргізіліп,  оның  негізгі 
мақсаттары мен міндеттері айқындалды. 
Сонымен,  кәсіпкерлік  қызмет  субъектілерінің  пайда  болуы,  дамуы  және 
өзара  қатынастарының  қалыптасуы,  олардың  алға  қойған  мақсаттарына  жету 
жолдарының  өзіндік  ерекшеліктері  болады.  Өйткені  кәсіпкерлік  қызмет 
субъектілері  шаруашылықты  жүргізуде  өзгелерден  бөлек,  тек  өзіне  ғана  тән 
тәуекелділігі,  кәсіпкерлік  құпиясы  және  этикасы  бар.  Шаруашылықты 
жүргізудегі  кәсіпкерлік  қызмет  субъектілерінің  бұл  аталған  ерекшеліктері 
келесі екінші тарауда беріліп отыр. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
44 
 
2  КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТ СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ ІСКЕРЛІК 
БЕЛСЕНДІЛІГІНІҢ ЕРЕКШЕЛІГІ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ   
 
2.1 Кәсіпкерлік субъектілердің іскерлік белсенділігінің құрылымы мен 
даму жағдайы  
 
 
2009  жылы  шағын  кәсіпкерліктегі  тіркелген  субъектілер  саны  берілген 
мемлекеттік статистикалық есеп бойынша 1 084 170 бірлікке жеткен (кесте 4). 
Оның ішінде заңды тұлғалар - 213 454 бірлік, жеке кәсіпкерлер - 676 736 бірлік, 
шаруа (фермерлік) қожалықтар - 193 980 бірлік.  
 
Кесте 4 
2009 жылы шағын кәсіпкерліктегі тіркелген субъектілер саны 
бірлік 
 
Барлығы 
соның ішінде 
заңды 
тұлғалар 
жеке 
кәсіпкерлер 
шаруа 
(фермерлік) 
қожалықтар 
Қазақстан 
Республикасы 
1 084 170 
213 454 
676 736 
193 980 
Ақмола 
47 097 
6 314 
35 997 
4 786 
Ақтөбе 
41 534 
8 494 
28 343 
4 697 
Алматы 
113 389 
9 418 
51 778 
52 193 
Атырау 
38 886 
6 012 
30 815 
2 059 
Батыс Қазақстан 
35 104 
4 238 
26 386 
4 480 
Жамбыл 
49 965 
5 533 
28 173 
16 259 
Қарағанды 
69 764 
13 401 
49 588 
6 775 
Қостанай  
56 260 
7 395 
42 778 
6 087 
Қызылорда 
28 508 
3 867 
21 952 
2 689 
Маңғыстау 
44 620 
6 533 
36 892 
1 195 
Оңтүстік Қазақстан 
164 068 
18 383 
76 664 
69 021 
Павлодар 
37 486 
9 073 
24 756 
3 657 
Солтүстік Қазақстан 
30 455 
4 578 
22 264 
3 613 
Шығыс Қазақстан 
94 990 
12 006 
66 597 
16 387 
Астана қ. 
73 299 
24 335 
48 948 
16 
Алматы қ. 
158 745 
73 874 
84 805 
66 
Ескерту – ҚР статистика жөніндегі агенттігінің деректері. www.stat.kz 
 
Шағын  кәсіпкерлікті  қолдау  және  дамытудың  2009-2011  жылға  арналған 
кезекті бағдарламасы өңделді. Бұл бағдарламаның алдыңғы бағдарламаларынан 
өзгешелігі  мұнда  акцент  тек  нарықтық  инфрақұрылымның  жаңа  бірліктерін 
(бизнес-орталықтарын, 
бизнес-инкубаторлар, 
үнемі 
жұмыс 
жасайтын 
семинарлар,  оқу  курстары  және  басқалары)  құру  ғана  емес,  сонымен  бірге