Қазақтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университеті
Мұхамбетова З.С.
ҚАЗАҚСТАН
РЕСПУБЛИКАСЫНДА
КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІ
ДАМЫТУ
ҚАРАҒАНДЫ – 2010
2
Қазақтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университеті
Мұхамбетова Замира Сейдахметовна
ҚАЗАҚСТАН
РЕСПУБЛИКАСЫНДА
КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІ
ДАМЫТУ
МОНОГРАФИЯ
ҚАРАҒАНДЫ – 2010
3
УДК 658 (075.8)
ББК 65.290 – 2я73
Пікір жазғандар:
Кенжебеков Н.Д. – экономика ғылымының кандидаты, доцент,
Аймақтық даму ғылыми зерттеу институтының жетекші ғылыми
қызметкері
Сальжанова З.А. Экономика ғылымдарының докторы, профессор
Мұхамбетова З.С.
М 83 Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметті дамыту:
Монография. – Қарағанды: Қазақтұтынуодағы Қарағанды экономикалық
университеті, - 2010. -120 бет.
ISBN 978 – 601 – 233 – 193 – 6
Монографияда қазіргі кәсіпкерлік қызметті дамыту проблемалары кешенді
түрде қарастырылған: нарықты кешенді зерттеу, кәсіпкерлік қызметке әсер
ететін факторлар, Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметтің қалыптасу
және даму кезеңдері анықталған, сондай-ақ, кәсіпкерлік қызметті дамытудағы
мемлекеттің рөлі қарастырылған.
Мұнда кәсіпкерлік қызметпен атқарылатын функциялар: экономикалық
ресурстарды рационалды пайдалану, кәсіпкерлік қызметті тиімді ұйымдастыру,
жоспарлау және талдау, қаржыландыру көздері мен инновацияны енгізу,
шығын көлемін төмендету жолдары зерттелген.
Монография ғылыми қызметкерлерге, аспиранттар мен экономикалық
бағыттағы студенттер мен практикалық қызметкерлерге арналған.
ББК 65.290 – 2я73
Монография Қазақтұтынуодағы Қарағанды экономикалық университетінің
оқу Кеңесінің мәжілісінде бекітілген.
Хаттама №8 тамыз 2010 жыл
© Мухамбетова З.С., 2010
ISBN 978 – 601 – 233 – 193 – 6
4
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1 КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІҢ МӘНІ ЖӘНЕ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ 6
1.1 «Кәсіпкерлік қызмет» ұғымының мәні және жүйесі 6
1.2 Кәсіпкерлік теориясының қалыптасу эволюциясы 16
1.3 Кәсіпкерлік қызметтің мәні, жүйесі және қағидаттары 32
2. КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТ СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ ІСКЕРЛІК
БЕЛСЕНДІЛІГІНІҢ ЕРЕКШЕЛІГІ МЕН ҚҰРЫЛЫМЫ 43
2.1 Кәсіпкерлік субъектілердің іскерлік белсенділігінің құрылымы мен даму
жағдайы 43
2.2 Кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің тәуекелділік ерекшеліктері 59
2.3 Кәсіпкерліктің іскерлік субъектілерінің этикалық және мәдениеттілік
деңгейінің нәтижелігі 71
3 КӘСІПКЕРЛІК ҚЫЗМЕТ СУБЪЕКТІЛЕРІНІҢ ІСКЕРЛІК
ҚАТЫНАСТАРЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ 87
3.1 Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің белсенділігін арттырудағы шетел
тәжірибесін пайдалану нәтижелігі мен мүмкіндіктері бағыттары 87
3.2 Кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің инновациялық іс-әрекетін жетілдіру
бағыттары 101
ҚОРЫТЫНДЫ 114
ҚОСЫМША А 116
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 117
5
Алғысөз
Кәсіпкерлік қызмет түрі қоғамның барлық аясына кең тараған: өндірістік,
шаруашылық, коммерциялық, сауда-саттық, аралық, инновациялық, кеңес беру,
қызмет көрсету, қаржылық (бағалы қағаздар операциясын қоса) және т.б.
аяларды атауға болады.
Кәсіпкерлікті дамыту бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі болып
табылады. Бұл мәселе кәсіпкерлік қызметтің субъектілерінің дамуы мен
өркендеуі бағыттарымен қатар жүреді.
Сондықтан да Республика Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің халыққа
үндеуінде кәсіпкерлік қызметті қолдаудың тізбектілік тәртібіне тоқталып өтті.
Жолдауда «Еңбек өнімділігінің кешенді артуы аса маңызды міндет болып
табылады.
Қазақстанда, егер тұтастай экономика бойынша қарайтын болсақ, бір
қызметкер жылына 17 мың доллардың өнімін өндіреді екен. Дамыған елдерде
бұл көрсеткіш 90 мың доллардан асып түседі.
Қорытынды өте түсінікті – бізге жағдайды түзету – кәсіпкерлік
субъектілерінің белсенділігін ынталандыра отырып, өнімділікті арттыру,
инновацияларды ендіру керек. Инновациялар ғана еңбек өнімділігінің шұғыл
артуына жеткізеді. Әртараптандырудың өзегі кәсіпкерлік болады. Біз
тәуекелдерді өз мойнына алуға, жаңа рыноктарды игеруге, инновациялар
ендіруге дайын қуатты кәсіпкерлер табын көргіміз келеді.
Нақ осы кәсіпкерлік қызметтің субъектілері экономиканы жаңғыртудың
қозғаушы күші болып табылады» - деген болатын [1].
Бұл ғылыми жұмыс қазіргі уақыттағы маңызды әрі өзекті мәселе -
кәсіпкерлік қызметтің субъектілерінің теориялық, әдістемелік, әдіснамалық
және тәжірбиелік негіздерін зерттеу мәселелеріне арналған. Мұның өзі
көптеген экономикалық мәселелерді жаңа қырынан зерттеуді талап етеді. Бұл
экономикалық міндеттердің қатарына экономиканың өсуін қамтамасыз етудің
жаңа бағыттарын қалыптастыру, кәсіпкерлікке қолдау білдіру, нарықтық
қағидалар
негізінде
экономикалық
өзара
қатынастарды
дамыту,
кәсіпорындардың бәсеке қабілеттілігінің артуына жағдай жасайтын кәсіпкерлік
қызмет субъектілерінің іс белсенділігін арттыру және қалыптастыру жөніндегі
шаралар жатады. Осы мәселелер монографияда жан-жақты зерттелген.
Нарықтық ортаны қалыптастырудың негізгі факторы кәсіпкерліктің
қалыптасуы және дамуы болып келеді. Кәсіпкер туралы түсінік 18-ғасырда өмір
сүрген алғашқы француз бизнес теоретигі Ричард Кантильонның «Коммерция
табиғаты жайлы очерк» еңбегінде пайда болды. Кәсіпкерлікке көңіл
бөлгендердің бірі – А.Смит, оның пікірі бойынша кәсіпкерлік пайда тәуекел
компенсациясы болып табылады. Ж.Б.Сэй – кәсіпкерлік түсінігін кең көлемде
қарастырған. К.Маркс қосымша құн теориясында кәсіпкерді тек қана өзінің
капиталын жұмсап және өндірілген қосымша құнды иеленген қоғамдық тұлға
Достарыңызбен бөлісу: |
