Қр дін істері және азаматтық қоғам министрлігі «Азаматтық бастамаларды қолдау орталығы» кеақ

Тұлғаның өзіндік  өмірлік  ұстанымы оның  қоғамдық  байлыққа  деген  
көзқарас  пікірінен,  іс-әрекетінен,  қоғамдық    қызметінен,  өмірге    деген  
көзқарасынан  біліненді, сондай-ақ  іс-әрекет  пен  сөз ұғымының бірлігінен,  
адамның  алға  қойған  мақсатты  орындаудағы  белсенділігінен,  теориялық 
білім,    білік,  іскерлік    қабілетін    жүзеге    асыра    білуінен    байқалады.  
Белсенділік  –  бұл    оқытушының    белгілі    мақсатқа    ұмтылған    әрекеті,   
мазмұнды,      көлемді  танымдық    қолданылатын,    шығармашылықты    
арттыратын,  білімді  меңгерудегі   оқушының  өзіндік  үйренуі,   дағды  мен  
шеберліктің   қалыптасуы,   оларды тәжірибеде  қолдануға  бағытталған.  Бұл  
танымдық  –  ой    еңбегінің    төмендеуі  мен    тоқтап    қалуынан    сақтайтын, 
жігерлі,  мақсатты    бағытталған    жүйе.    Жас  буынның    өзін-өзі    тәрбиелеу  
белсенділігін    қоғамдық    пайдалы    жұмыстарға    байланысты    тапсырмалар  
беріп,    орындау    арқылы    дамытуға    болады.    Жасөспірімдердің    жас  
ерекшеліктері    мен  жеке  қабілеттерін    ескере    отырып,    барлық  
тапсырмалармен,  яғни  түрлі  қоғамдық  «іс-әрекеттермен  қамтамасыз  етіп  
отыру керек. 
Қорытынды  ретінде  ой-түйініміз мынаған  сайып келеді:  басқаға  үлгі  
көрсететін,    өзгеден    өнеге    үйрене    білетін    ұлағатты    адам    болашақ  
жастарға    үлгі  -  өнеге  көрсете    алады.      Осы    заманғы    демократиялық  
қоғамның    жастарын    бәсекелестікке    табандылықпен,    сауаттылықпен,  
ғылыми  қабілеттілігімен  түсе  алатындай  етіп  тәрбиелеу тәлімгердің  басты  
міндеттерінің  бірі  екені  белгілі.  Демек,  тұлға  белсенділігін  арттырудың  
негізі      тұлғалық    сапалардың,    оның    ішінде    өзіндік    сана  –  сезімінің  
қағидаларында  жататындығы   айқындалады. 
             
ҚАЗАҚ БАЛАСЫНЫҢ КЕЛБЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ 
 
Бүгінгі таңда біз мүлдем жаңа қоғам қоғам құруды мақсат еткендіктен,  
тәрбиенің  де  негізгі  міндеттері  өзгеріп,  өмір  талабы  тәрбиені  жаңа  сапаға 
көтеруді қажет етіп отыр және де ұлттық тәрбиені, озық өнегелі дәстүрлерді, 
адамгершілік  асыл  қасиеттерді  жастар  бойына  қалыптастыру,  оны  ұтымды 
пайдалану аса маңызды міндеттердің бірі болып табылады.  
Жаһандану  процесімен  ілесіп  келген  көгілдір  экранды  жаулап  алған 
анайы фильмдер, әртүрлі басылым беттеріндегі әдепсіздік, шетелдің арзанқол 
музыкасы,  біздің  табиғатымызға  жат  толып  жатқан  діни  бірлестіктер  т.б. 
жастардың  санасын,  ал  есірткі  мен  ішімдік    тәні  мен  жанын  улап  жатқан 

жағдайлардың  барлығы  тәрбие  мәселесін  бірінші  кезекке  шығарады,  басым 
бағытқа айналдыруға мәжбүр етеді.  
Қазақ  халқының  тарихы  дәстүрге  өте  бай.  Жас  ұрпақты 
еңбексүйгіштікке  тәрбиелеу,  үлкенді  құрметтеу,  достық,  ізгілік  қасиеттерді 
баланың  бойына  дарыту  сияқты  қасиеттердің  барлығын  да  қазақ  халқының 
табиғатынан берілген байлығы болып табылады. 
Мұхтар Арын «Бес анық» кітабында: «Әр адам біріншіден өз ұлтының 
тілін жақсы білуі қажет. Екіншіден, сол ұлттың дінін терең меңгергені жөн. 
Үшіншіден,  сол  ұлттық  дәстүрін  толық  бойына  сіңіруі  тиіс.  Төртіншіден, 
ұлттық  тарихын  бес  саусағындай  білгені  абзал.  Бесіншіден,  сол  ұлт 
мекендеген жердің ой – шұқырын жақсы білуі шарт» деп өте керемет айтып 
жеткізеді.  Осындай  бес  сипаттаманы  бойына  дарытқан  адам  ғана  ұлттың 
толыққанды өкілімін деуге құқылы дейді.  
Осы  тұрғыдан  алғанда жас  ұрпақты  тәрбиелеуде  5  жылдан  бері  еңбек 
етіп  келе  жатқан  республикалық  «Жас  Ұлан»  балалар  мен  жасөспірімдер 
ұйымының еңбегін айтпай өту мүмкін емес. Ұйым қатарына қабылданғаннан 
бастап әрбір баланың сыртқы түр – тұлғасы, жүріс – тұрысы, киім кию мәнері 
мен  сөйлеу  мәдениеті,  сонымен  қатар  оның  ішкі  жан  дүниесінің  де 
айтарлықтай  өзгеріске ұшырауы, ұйымның кереметтілігі деп білеміз. Үлкен 
серпіліспен,  алға  деген  ұмтылыспен  ұйым  қатарына  келген  әрбір  баланың 
бойын  толқыныс  билеп,  көңілінде  алдағы  күндерге  деген  үлкен 
қызығушылық  пайда  болады.  Өйткені  бұл  ұйым  балаларды  жан  –  жақты 
тәрбиелейді.  Мектептегі  түрлі  іс  –  шаралар,  даталы  күндерге  арналған 
салтанатты жиындар, түрлі мерекелер, ҰОС және тыл ардагерлеріне құрмет 
көрсету,  үйден  оқитын  достарына  қамқорлық  көрсету,  мектеп  ауласын  таза 
ұстау, тіпті қанатты достарымыз – құстарға да көмек көрсетіп аялау, бәрін – 
бәрін жан-жақты қамтып жұмыс жасауда. Тек баспасөз беттері мен теледидар 
арқылы  көретін  біртуар  тұлғалармен  кездесулер,    сұхбаттасу,  оларды  да 
ұйым қатарына қабылдап мойындарына көк галстук байлау,  олармен бірге іс 
–  шараларда  бірге  болып,  «мен  де  сіздердей  болуға  талаптанып  жүрмін» 
деген ішкі оймен қуанышпен қолынан алып, бірге суретке түсудің өзі біздің 
балаларымыздың  төбесін  көкке  жеткізері  сөзсіз.  Осы  түрлі  іс  –  шараларға 
қатыса  жүріп  мақталу,  мадақталу,  арнайы  Дипломдармен  марапатталу, 
бағалы  сыйлықтарға  ие  болу  деген  ең  керемет  сәттер  емес  пе?!  Елбасымыз 
Н.Ә.Назарбаевтың  бастамасымен  құрылған  «Жас  Ұлан»  ұйымы  болмаса 
осының бәрі болар ма еді деген бір ой мазалайды  кейде... 

Осыдан  келіп  түйетініміз,  ұйымның  мақсаты  –  Қазақстан 
Республикасының  әлеуметтік  жағынан  белсенді,  бойында  жоғары 
қазақстандық  патриоттық  сезімі  бар,  толерантты,  жауапты  және  жан-жақты 
үйлесімді  дамыған,  рухани  –  адамгершілік  жағынан  бай  тұлғаны 
қалыптастыру. 
Қоғамның рухани – адамгершілік мәселелері, Қазақстан Республикасы 
білім 
беру 
мекемелеріндегі 
тәрбие 
жүйесі 
мәселелері 
көбінесе 
мемлекетіміздің  ХХ  –  ХХІ  ғасырларда  басынан  өткізген  әлеуметтік 
өзгерістеріне  байланысты.  Әлеуметтік  құрылымның  өзгеруі,  кеңестік 
идеологиялық  институттардың  жойылуы,  «жабайы»  нарықтық  қатынастар, 
қоғамда қалыптасқан рухани өмірдің бұзылуы, «өз ойыңды еркін айту керек» 
дегенді  «бәрін  істеуге  болады»  деген  ақпарат  құралдарының  әсерінен 
идеологиялық  ваккум  пайда  болып,  ізгілікке  қарсы  идеялардың, 
көзқарастардың,  құбылыстардың  (нашақорлық,  алкоголизм,  жыныстық 
көргенсіздік,  жеке  бастық  прагматизм,  арсыздық,  ашушақтық  және  т.б.) 
дамуына  әкеледі.  Бұлар  біздің  жастарға  кері  ықпал  жасайды.  Мектептің 
тәрбие  процесіне  өзгерістер  енгізу  керектігі  қазақ  баласының  ұлттық 
келбетін  қалыптастыру  қажеттілігенен  туындап  отыр.  Себебі,  жалпы 
адамзаттық  құндылықтарға  сүйене  отырып,  қазақ  баласының  келбетін 
тәрбиелеуін  шешудің  бір  жолы  мектепте.  Білім  беру,  тәрбие  процесін 
ұйымдастыру  жолын  ғылыми  тұрғыдан  қалыптасрырып  жас  ұрпақты 
дамытып, білім мекемесі ретінде ұйымдастыру тәсілдерін іздеуді әр ұстаз өз 
міндеті деп санауы керек.  
Жас  ұрпаққа  ұлттық  тәрбие  берудің  бағдарлы  идеялары  туралы 
еліміздің  Президенті  Н.Назарбаев  бір  жағында  мемлекеттік  идеология 
мәселесін  ұдайы  есте  ұстауымызды  ескере  келе  былай  деп  жазады:  «Бес 
арыстарымызға  арналған  тарихта  зерде  кешенінде  мен  қазақстандық 
отаншылдық  сезімін  тәрбиелеуге  көңіл  бөлген  едім.  Қазақстанда  тұратын 
әрбір  адам  өзін  осы  елдің  президенті  ретінде  сезінбейінше,  оның  өткенін 
біліп,  болашағын  сезінбейінше  біздің  жұмысымыз  ілгері  баспайды...»  осы 
қағиданы  әр  ұстаз  басты  мақсат  етіп  алдына  қойса,  оқу  тәрбие  процесін 
ұйымдастыруда әр ата – ана мектепке көмек берсе, сонда ғана бәсекелестікке 
сай 50 елдің қатарына кіруге еңбек ететін ХХІ ғасырдың азаматын тәрбиелей 
аламыз.  
Олай  болса,  қазіргі  кезеңде  мектеп  табалдырығынан  бастап  білім 
беруде  ел  тарихын  терең  қозғап,  тәрбие  сағаттарында  қазақ  зиялы 
қауымының  еңбектерін,  қоғам  дамуына  қосқан  үлесін  айтып  түсіндіру