186
12 C ПРОГРАММАСЫН ОРЫНДАУ ОРТАСЫ
12.1. Турбо С редакторының терезесі
Turbo С программалау жҥйесі С тілінде программа қҧрастырып, оны орын-
дауға мҥмкіндіктер береді. Жалпы, тҧтынушы мынадай әрекеттерді орындай
білуі керек:
- программаның мәтінін жазып, дискіде программа файлы ретінде сақтау;
- программаны
компиляциядан ӛткізіп, егер синтаксистік қателері бар болса,
оларды тҥзету;
- программаны орындап, нәтижесін алу.
Сонымен, кез келген программа оны теру, компиляциялау, қҧрастыру,
атқарылушы модульді жасау және орындап нәтиже алу сатыларынан ӛтуі тиіс.
С тілінің біріктірілген (интегралданған) ортасында программа орындау
тӛмендегідей қадамдардан тҧрады:
1) компилятор қажет файлдарды іздеп тауып алуы ҥшін ортаның параметрлерін
тағайындау;
2) программалық файлды редактор ортасына жҥктеу немесе теру;
3) атқарылатын модульді (орындалатын файлды) жасау;
4) программаны іске
қосу және орындау;
5) программада қате болса, оны жӛндеп тҥзету.
Программа қҧру ҥшін, ең алдымен, Турбо С біріктірілген ортасымен жҧмыс
істей білу керек.
Турбо С ортасы – арнайы кӛп терезелі мәтіндік редактор. Ол кӛбінесе
С:\TC\BIN\tс.exe файлын іске қосу арқылы немесе соның жарлықтарының
бірін іске қосу жолымен жҥктеледі:
ТС.ЕХЕ файлының жұмыс істеу барысында экранда Турбо С орта-
сының негізгі терезесі ашылады (12.1-сурет).
Турбо С ортасын автоматты тҥрде жҥктеп, орыс (қазақ) әріптерін теру
мҥмкіндігін беретін C.bat пакеттік файлының мәтінін мынадай тҥрде
қҧрастыруға болады:
c:
cd TC\BIN
rk.com
tc.exe
C.bat файлын немесе оның жарлығын шерту арқылы да Турбо С ортасы
ашылады. Ол іске қосылған соң, орыс әріптеріне және ағылшын әріптеріне
ауысу қос Shift пернелерін (ол басқаша да болуы мҥмкін) қатар басу арқылы
орындалады. Tурбо С редакторы DOS ортасында жҧмыс істейтін кӛкшіл
экранға шығады. Ол экран тӛрт бӛліктен тҧрады (12.1-сурет):
- меню жолы,
- тҥзету/теру терезесі,
- мәлімедеме хабарлар терезесі,
- қалып қатары.
187
Терезені ҥлкейту ҥшін
Alt+Enter пернелерін басу керек, редактор терезесін
экранды толық алатындай етіп ҥлкейту ҥшін, оның оң жақ жоғарғы
бҧрышындағы тілсызық
[
]
батырманы шерту керек. Ал терезені жабу ҥшін
– сол жақ жоғарғы шеттегі тӛртбҧрышты батырманы
[]
шертеміз. Турбо С-
ден шығу ҥшін
Alt және
X (латын) пернелерін қатар басу керек.
12.1-сурет. Турбо
С-дің біріктірілген ортасы
Терезе нӛмірі оның оң жақ жоғары бҧрышында орналасады. Керекті
терезеге (1 – 9 ) кӛшу ҥшін:
- Alt+0 пернелерін басқанда шығатын терезелер тізімінен керектісін таңдау
арқылы;
- Alt+5 деп терезе нӛмірін 5-ті енгізіп кӛшу;
- F6 пернесі арқылы терезелердің бірінен біріне кӛшуге болады.
F5 пернесі арқылы терезені ҥлкейтуге немесе аздап кішірейтуге болады.
Меню жолында 11 команда бар, олар әртҥрлі қызметтер атқарады, әр
менюді таңдағанда, оның ішкі командалары ашылады. Солардың кез келгенін
таңдап орындай аламыз.
12.2 Меню командалары
Программа іске қосылып, терезе ашылғаннан кейін, курсор жҧмыс алабында
тҧрады.Меню қатарына F10 пернесі арқылы шығып, ESC арқылы жҧмыс
алабына ораламыз. Меню қатарының командаларын және тӛменгі сатылы
командаларының қажеттісін ← ↑ → ↓ бағыттауыштары арқылы таңдай аламыз.
Команданы орындау ҥшін
Enter пернесін басамыз.
Осы әрекеттерді тышқан қолтетігімен де қалыптағыдай етіп орындауға
болады.
Командалар тізімі
•
Ё
– қосымша әрекеттер орындау.
•
File (файл) – файлдармен жҧмыс істеу.
Тҥзету/теру терезесі
Меню жолы
Қалып қатары
188
•
Edit (тҥзету) – ашық терезедегі мәтінді тҥзету режимдерін орындау.
•
Search (іздеу) – іздеп табу әрекеттерін орындау.
•
Run (атқару) – программаны орындау.
•
Compile (компиляция) – программаны компиляциядан ӛткізу.
•
Debug ( отладка) – программаны жӛндеу.
•
Options (нҧсқалар) – орта параметрлерін тағайындау.
•
Windows (терезе) – тереземен жҧмыс істеу.
•
Help (кӛмек) – анықтамалық жҥйеден кӛмек алу.
Қосымша әрекеттер жҧмыс істеп тҧрған файлдарды анықтау, ішкі
Ассемблерді іске қосу сияқты әрекеттерді орындайды.
File менюінің ішкі командалары (12.2-сурет):
Open F3 –
бҧрын жазылған файлды ашу {A:\LB1.C}
New
–
жаңа файл ашу
Save F2 –
файлды дискіге
жазып сақтау
Save as … –
файлды басқаша тҥрде жазып сақтау
Save all
–
барлығын да жазып сақтау
Change dir –
директорийды ӛзгерту
Print
–
ашық терезедегі файлды қағазға басу
Dos shell
–
DOS-қа (Turbo С-ден)
уақытша шығу
Exit Alt-X –
Turbo С-ден шығып кету
Файлды дискіге ӛзіңіз қойған атпен сақтауға арналған
Басқаша сақтау
(Save as – Сохранить как...) терезесі тӛмендегі 12.2-суретте кӛрсетілген.
12.2-сурет. Дискіге мәлімет жазу терезесі
Edit менюінің ішкі командалары (12.3-сурет):
Undo (болдырмау) Alt + Bksp – соңғы орындалған команданың әрекетін
болдырмай алып тастайды.
Redo Shift +Alt + Bksp – Undo командасының кері қайтарған командасы
әрекетін қайтадан іске қосады.
Cut (қиып алу) Shift+Del – белгіленген бӛлікті буферге қиып алады (бҧрынғы
орнында қалмайды).
