ПӘННІҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ

26 

 

КОНЦЕПЦИЯСЫ 

1 

Жер және қоғам туралы ғылымдағы картографияның әдістемелік рөлі 

2 

Модульді-танымдық концепция  

3 

Коммуникаті концепция 

4 

Тілдік концепция 

5 

Геоақпараттық концепция  

 

ІІ БӨЛІМ

. 

КАРТОГРАФИЯЛЫҚ ҮЛГІЛЕУ

 

6 

Тақырыптық карталар картографиялық үлгі ретінде 

7 

Медициналық-географиялық картографиялау  

8 

Қоршаған ортаның картографиялық мониторингі 

9 

Телекоммуникациялық картографиялау  

10  Атластық картографиялау 

 

ІІІ БӨЛІМ. КАРТОГРАФИЯЛЫҚ АҚПАРАТ

 

11  Картографиялық ақпарат туралы ұғым 

12  Картографиялық бейне 

 

ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ 

 

Кіріспе 

Пәнді  оқытудың  мақсаты

.  Картография  теориясының  дамуындағы 

шешеілетін  мәселелердің  картографиялық  концепциясын  талдау  және 

зерттеу,  картографиялық  шығармаларды  құрастырудағы  геоақпараттық 

әдістерді игеру. 

Міндеттер: 

Жер  және  қоғам  туралы  ғылымдағы  картографияның 

әдістемелік 

рөлі 

жайында 

білімді 

тереңдету; 

тақырыптық 

картографиялаудағы жаңа бағыттарды зерттеу; картографияның дамуындағы 

пікір-талас  сұрақтарын  талдаудың  қабілеттерін  қалыптастыру;  табиғи 

карталардың 

авторлық 

макеттерін 

және 

әлеуметтік-экономикалық 

құбылыстардың жаңа картографиялық әдістерін игеру. 

Қазіргі  картография  көп  қырлы.  Картография  математика  сияқты  Жер 

және қоғам туралы ғылымдар саласына және де көптеген халықшаруашылық 

салаларына  да  белсенді  түрде  енуде.  Картографиялық  білім  мен  қабілет, 

математика ғылымындай әр адамға қажетті болып келе жатыр.  

Карта және атласпен жұмысты орындағанда, әрқашан есте сақталатын 

мәселенің бірі, ол тек қана ақпарат мәлімдемесі мен ғылыми құжат қана емес, 

сонымен  қатар  адамзаттың  рухани  мәдениеттік  шығармашылығы  болып 

табылады. Ғасырлар бойы картографияның дамуы ғылым және өнердің қайта 

қалыптасу дәуіріне сәйкестеніп, оның құлдырауымен де байланысты.   

Антиктік  дәуірден  және  қазіргі  кезеңге  дейін  ғалымдар  үшін  карта 

білімді  жүйеледіруге  және  дүние  жүзі  туралы  философияның  теориялық 

дамуын  құру  болып  табылады.  Ғылыми  танымдарды  және  практикалық 

жағдайларда  картаны  пайдалану,  картадан  қажетті  сапалы  да  және  сандық 

ақпараттарды алудың тәсілдері міне бірнеше жүз жылдары бойы дамып келе 

жатыр. Ертедегі қоғамда примитивті пландар және картографиялық суреттер, 

27 

 

жазбалар  пайда  болмаған  уақыттарда,  ол  кеңістікте  бағыты  табуға  қызмет 

еткен,  күнделікті  қажетті  объектілер  мен  құбылыстардың  кеңістікте 

орналасуын білу үшін қажет болған.  

Орта ғасырдағы ұлы картограф Герард Меркаторды «картографтардың 

королі» деп атаған (1512-1594), себебі картографиялық шығармашылықтарды 

құрастырудың  парктикада  қажеттілігін  ескеріп,  оларды  қалай  қолдану 

туралы  нұсқаулыр  мен  ережелер  қосымша  тіркеліп,  көрсетіліп  отырған. 

Қазіргі  заманғы  түсініктерді  пайдалан  отырып  ол  картографиялық 

ақпараттарды  тұтынышуларға  ұсынып  отырған,  себебі  ол  карта  және 

глобустың арқасында есепті шешеудің әдістерін құрастырған.  

Қазіргі  теориялық  құрылымдар  40  жылдардан  басталып  келеді,  Н.Н. 

Баранский  және  К.А.  Салищевтің  еңбектерінде  картографияны  танымдық 

ғылым ретінде ұғынуға әжептеуір әрекет жасаған. Осыдан кейін 50 жылдары 

К.А.  Салищев  және  А.В.  Гедыминнің  мақалаларында  картографиялық 

зерттеу  әдістері  туралы  ойларын  нақты  түрде  көрсетіп,  дүние  жүзін  танып 

білуге қолдану туралы айтып кеткен.  

К.А.  Салищев,  Н.Н.  Баранский,  А.Ф.  Асланикашвили,  А.М.  Берлянт, 

А.А.  Лютый  картография  теориясына  ауқымды  үлестерін  қосқан.  Ал  шет 

елдің  ғалымдарының  арасынан  мыналарды  айтуға  болады:  Ж.  Бертен,  К. 

Борд, Дж. Дьюри, Дж. Моррисон, Л. Ратайский, А. Робинсон, У. Тоблер, Р. 

Чорли, П. Хаггет және т.б. 

Үш  мыңдық  дәуір  аралығында  классикалық  карталар  едәуір 

өзгерістерден  өтті,  олар  жыл  өткен  сайын  әр  қилы,  әртүрлі  түспен 

безендірілген, ақпараттар толықтырылып өзгеруде, ал экранды геокөріністер 

олардың  динамика  жағынан  толықтырылып  отыр,  бұл  туралы  алғашқы 

картографтар ойына да келмеген еді.  

жүктеу 0,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: