Пппппппппппппппппппррррррррррррррррриииииииииииии

6 сурет – Бөлшек сызбасы

Сол жақ нүктеден контурдың осьтік сызық қиылысынан сызық жүргізуді бастаймыз – тордың көмегімен оны оңай ұстап алуға болады. Келесі нүкте көлденең бастапқыдан 37 мм–ге қалып келеді. @0,37 және @37<90 пернеден еңгізу оңайырақ. Енді фасканы сызу керек.

Фасканы сызуда полярлы координатты емес, декартты координатты көрсету керек.

Өйткені бұрышы көрсетілген, @3<45 координатасын еңгізгіміз келеді. Бірақ та бұл қате болады. Себебі, гипотенузаның ұзындығы катеттің ұзындығына тең емес. @3,3 еңгізу керек – себебі, расында 3мм солға, 3мм жоғары жылжытуымыз керек. Ары қарай кесіндіні он жаққа 110–15–3=92мм ұзындыққа сызамыз. Ал енді полилиния көмегімен доғаны сызамыз.

Геометриялық доға әртүрлі көптеген әдістермен берілуі мүмкін: үш нүктемен, орталығымен, радиуысымен және екі бұрышымен. Автокад доғаны анықтаудың 18 әдісін қолдайды. Ең алдымен Pline командасына, енді кесінді емес, доға сызу керектігін айту қажет. Команда бағанасына қараңыз, онда пернеге не еңгізу керектігінің барлығы көрсетілген:

Командалық бағанда ақпарат келесі жолмен беріледі:

1. 
   Бұрыштық жақшада “<> ” мағынасы өзі беріледі, оны дәл сол уақытта еңгізуге болады. Бұл жағдайда келесі нүктенің координатасын еңгізуімізге болады.
   
2. 
   Қайтымды қисық сызықтан кейін кілтті сөздер көрсетілген. Олар қазіргі команданың жұмыс режимін ауыстырады.
   

Басты сөздерді пернетақтамен термеу үшін, олар экран мәзірімен бірге шығады және мәзір пункттері жұмыс барысында орындалу командаларына сай өзгеріп отырады.

Сонымен, біздің жағдайда экран мәзірінен “Arc” пунктің таңдау жеткілікті. Сонымен қатар, командалар жолындағы басты сөздер және экран мәзіріндегі пунктер өзгеріп отырады, Pline командасы доға сызу режиміне ауысады:

Angle/Center/close/Direction/Halfwidth/Line/Radius/Second pt/Undo/Width/:

“Line” сөзі меню тақтасында бейне кесіңділерге қайта келеді. Доға сызуға арналған басты тәсілдері:

(№8) доғаның үш нүктесі бейнеленеді– машинажасау сызбаларында өте сирек кездеседі. Біздің жағдайда доға центрі бұрышта тіркелген. Сондықтан доғаны келесі түрде берген дұрыс: экран мәзірінде Angle командасын таңдаймыз, содан кейің бұрыш еңгіземіз: –90 (“–” белгісі маңызды, себебі доға сағат тілі бойымен салынады), содан кейін Center командасын және нүктесін таңдаймыз, доғаның бастапқы нүктесі 0мм ОХ осьімен және –15мм ОУ осьі (немесе 15мм 270°), @ 0,–15 немесе @ 15<270. Болды, доға салынды.

Автокадта сызба әртүрлі примитивпен жиналады. Примитив бейненің бір бөлігі болып саналады, бір командамен салынған ешбір кедергісіз (бір ескертуде примитивті блокта біріктіру). Сондықтан біздің сызбада төрт примитив бар: кесіңді және үш көпсызық. Примитив– кіші сызбаның құраушысы. Оны оңай өзгертуге болады, мысалы, сызықтың түсі, бірақ, оның бір сегменті қызыл болуы керек, ал қалғаны– жасыл. Примитивті өшіру, орын ауыстыру, көшірме жасау, бұру, айналық шағылысу, масштабтау, көбейтуге болады. Автокадта примитивті өзгерту операциялары бар: оларды қиып тастау, жұлып тастау және созуға болады. Қай жағдайда болмасын,тек қана примитивпен операция орындалады.

Мәзірде “EDIT” командасын таңдаймыз, бұл операцияда барлық өзгертулер жинақталған, “Mirror” пункт және Автокад команда жолында не сұрайтының байқаймыз: “Selekt objects”. Сонымен қатар қиылыстыру жоғалады, тек қана тіктөртбұрыш қалады, примитивті таңдау үшін,тышқанды сол мезетте басу керек, нұсқаушыға бір бөлігі түскен кезде. Сол кезде примитив жарқырайды, ал команда жолында “1 selected, 1 found ” жазылады. (егер сіз тигізе алмасаңыз және нұсқаушыға ештеңе түспесе, табылған примитивтер саны нольге тең болса). Тышқанды басып, өзімізге керекті барлық примитивті таңдай аламыз– олар үшеу болу керек.

Егер қиын сызбада жүздеген примитивпен жұмыс істеу керек болса не істеу керек? Бұл үшін Автокадта бірнеше топтық примитив таңдау қарастырылған. Примитивтер жинақ ішіне орналасады. Экран мәзірінің пункттеріне қараңыз:

Тәсіл Әрекет

Widow Жинаққа примитивтер кіреді,тышқанмен созылған рамка ішіне орналасады

Previous Жинаққа соңғы құрылған примитив кіреді.

Last Жинаққа алдыңғы дұрыстамалық командалар орындалған примитивтер кіреді.

Crossing Жинаққа тоықтай немесе бөліктей тышқанмен кеңейтілген жақтауға енетің примитивтер кіреді.

Remove Жинақтан көрсетілген примитив шектетіледі; қисық таңдалған примитивті шектетуге ыңғайлы.

Add Басты режим– таңдалған примитив жинаққа енеді.

Undo Жинақтағы соңғы операцияны қайтарады.

Примитив таңдауды аяқтау үшін тышқанның оң жақ пернесін немесе ENTER пернесін басу керек.

Қолданамыз: тышқанның оң жақ пернесін басамыз. Көмекші сол мезетте ауысады “First point of mirror line:” (Бейнелеу осьінің біріңші нүктесі:)”. Назар аударыңыздар, примитив емес, бейнелеу осьі өтетің екі нүкте сұраныста болады, өйткені сызбада ось болмауы да мүмкін. Байқағанымыздай, тек қана обьектілік байланыс арқылы бейнелік ось нүктесі ретінде осьтік сызықтың соңғы нүктелерін алу ыңғайлы. Егер бейнелік ось координат осьінің біріне параллель болса және ортогональдық режим қосылған болса,екінші нүктені кез– келген жерден алуға болады. Содан кейін Автокад сұрайды: “ Delete old objects? ”(“Ескі обьектілерді өшіру? <Н>”). Бұрыштық жақшаларда негіздік “жоқ” мәні берілген. Сондықтан тек ENTER пернесін басу жеткілікті. Егер шығыстық примитивті өшірер болсақ, пернетақтадан “Ү” еңгізер едік.

Операция орындалды– сызба дайын.
2.4 Шеңберлер салу

Құлаушы мәзірде «Arc» және «Circle» болғанымен, бұйым аймағы тек қана жартысызықпен сызылатының (шеңбер және доға кесінді сиқты қалыңдығы болмайды) білеміз. Жартысызықпен доға салуды біз білеміз. Шеңбермен екі қиындық туындайды:

1. 
   Жартысызық доғаны 360۫ бұрышын көрсетуге мүмкіндік бермейді.
   
2. 
   Жартысызықты саларда ол өтетін нүктелерді көрсету қажет. Шеңбер үшін центр берілген.
   

Егер, байланысуға болмайтын нүктеден бастап примитив салу керек болса, алдымен көмекші құрама тұрғызуымыз керек (мысалы, нүкте арқылы кесінді сызып, кейін оны өшіру).

Шеңбер салу үшін былай істейміз: центрден көмекші қисық Г– бейнеліні өткіземіз (4–сурет). Біріңші аймақ ұзындығы оның шеңберінің радиусына тең, екіншісі – ерікті таңдалады.

а) б) в)

Доға және жартысызық сызбасын көрсетуін тездету үшін копбұрыштармен қорғашталады. Шеңбердің бұрыштылау екеніне таң қалманыз– басылым кезінде ол шеңбер болып шығады. «Displey→Redraw» құлаушы мәзір пункті сызбаны қайта сызуға көмектеседі, бірақ ол көру немесе көру нүктесінің масштабының біріңші өзгерісіне дейін ғана сақталады.

Жою, примитивті бұру кезіндегі әрекеттерді қысқаша қарап өтейік. Оларды графикалық түрде көрсету қолайырақ.

Көшірме жасағанда және орын ауыстырғанда екі нүктені көрсетеді: біріншісі ол біз тандап алынған объектіні тартып алуға болатын қалам, ал екіншісі ол нүкте. Көшірме жасағанда шынында тандап алынған объектінің көшірмесі пайда болады. Айналғанда айналудың ортасын көрсету керек. Айналу бұрышы пернеден еңгізіледі.

6. 
   Автоматты түрде фаскалардың құрылуы
   

Қос команда да “Edit” менюсінде орналасқан. Фаскада екі ұзындық көрсетілген, және олар үш бұрыштың катеті, ал онда фаска – гипотенуза болып саналады.

Егер де екі әр түрлі сызықты қосу керек болса, онда «Пол» кілтті сөзінің орнына екі примитивті тандап аламыз.

6. 
   Примитивтерді масштабтау
   

Масштабты берілген стандартты қатардан алу керек: 1; 2; 2,5; 4; 5; 10; 15; 20; 25; 40; 50; 75; 100; 200; 400; 500; 800; 1000.

Құрамы деп олардың геометриясына тиіспейтің примитив параметрлерін айтамыз: түсі, сызық түрі және т.б. Примитивтердің құрамын оны «Settings» мәзірінің көмегімен салу ыңғайлы болады.Егерде сіз қателесіп жалпы немесе бұйымның контуры жасыл болса онда ештеңе етпейді. «Edit» мәзірінде «Chprop» командасы арқылы белгіленген примитивтер қабатын сызық түрін, түсін өзгертуге мүмкіндік береді. Экранның қалындығын түгел сызық өріс сегменттарын өзгерту үшін «Pedit» командасы бар. Айтып кететің бір жайт мәзірден шақырылған түс өзгерту, сызық түрін, қалындығын өзгерту командалары Автокадтың «туған» командалары емес.

Сызбаның өлшемі берілгенмен бірдей екендігіне көз жеткізу үшін мәзірдегі Induiry пункті Dist бар. Ол екі нүкте беріп арасын өлшеуге мүмкіндік береді

Сызбаның жеке аудандарын штрихтау есепті автоматизациялауға сұранады. Барлығы оңай көрінгенмен– аймақ ортасындағы нүктеге көрсетеміз, ал қалғаның Автокад өзі істейді деп жорамалдаймыз. Бірақ та, ондай мүмкіндік Автокадтың соңғы версиясында пайда болды, дегенмен оның өзі де қателесіп жұмыс істейді.

Сызба аймағын штрихтау үшін ең алдымен осы аймақтың периметрінтұйықталған сызықпен сызып, содан штрихтаудан кейін бұл тұйықталған контурды өшіреміз.

Тұйық контурдың бары штрихтау дұрыс орындалуына көзімізді жеткізеді.

Салынғанның үстінен өріс сызығын сызу– оңай шаруа емес. Оны жеңілдететін екі жолы бар:

1. 
   Контуды басқа түспен сызу керек, мысалы жасыл. Ол үшін пернетақтадан «Colour» командасын еңгізіп және түс санын көрсету керек: 1 – қызыл, 2 – сары, 3 – жасыл, 4 – көгілдір, 5 – көк, 6 – күлгін, 7 – ақ. Штрихтардың алдынан қызыл түс орнатып – жіңішке сызықтар түсін, сонымен қатар жалпы сызық түрін құруды ұмытпаңыз.
   
2. 
   Контурды салу обьекті байланыстыру арқылы салу керек, бірақ та 20 нүктеден тұратын контурды айналып өтіп және қайта– қайта байланыстыру обьектісінің мәзіріне кіру ыңғайсыз. Ол үшін «Osnap» командасының көмегімен тұрақты байланыстыру обьектісін қосамыз. Ол сонымен қатар пернетақтадан еңгізіледі. Байланыстыру обьектісі пернетақтадан Osnap→None командасы арқылы өшіріледі.
   
3. 
   Контур тұйық болу үшін ақырғы сегментті Close сөзі арқылы жүргізу талапты түрде ұсынылады.
   

Ары қарай штрихтау масштабын көрсету керек– штрих арақашықтығын анықтайтын шартты сандық мән. Масштабтың бір бірлігігінің ара қашықтығы 0,125 мм. Егер штрихтар арасын 10 мм болдыру үшін сызықты үзсек, 10/0,125=80 мәнің еңгіземіз. Масштабтың қолданымдағы мәндері 40...60 диапазонында жатыр.

Масштабтан кейін еңкіш бұрышы көрсетіледі. 45º еңгізу міндетті емес– штрих берілген бұрышқа еңкіш. Еңкіш бұрышы 0º немесе 90º болуы мүмкін.

0 ^o 90^o

8 сурет – Штрихтың еңкіш бұрышы
«Select objects:» сұранысына бір– жалғыз примитивті еңгізу керек– Штрихтың шектелген контуры. Ол ақырғы салынған болғандықтан, «Last» кілтті сөзін еңгізу жеткілікті. Контурды өшіру ғана қалады. Тышқанмен оны меңзеу қиын, сондықтан контурдың кіші бөлігін бүкіл экранға үлкейтіп, содан кейін оны өшіру қалады, әйтпесе контурды емес, үлкен еңбекпен салынған штрихты өшіру қауіпі бар. Контурдың өшірілуі қорқыныш тудыруы мүмкін– экранда контур асты примитивтері де өшеді, тек қара бос орын қалады. Саспаңыз! Автокадта ештеңе ізсіз өшпейді. Тек «Display→Redraw» пунктың орындау немесе торды өшіру және қосу арқылы экранда сызбаны қайта салу керек.

Айналық бейне көмегіменсалынып жатқан симметриялық бұйымдарды штрихтау кезінде абайлау керек, өйткені «шырша» тәріздес штрих пайда болады. Былай істеу қажет: бұйым жартысына тек штрихтау контуры салынады, бірақ штрихталмайды. Одан кейін бұйым мен контурдың айналық бейнесі орындалады. Соңғысы, екі контур да штрихталады және өшіріледі.

Алынған штрих– жалғыз примитив. Оның геометриясын өзгерту мүмкін емес, тек өшіріп қайта істеу мүмкін. Өкінішті, Автокад арасында қателеседі, штрихтың бірнеше кесіндісі контур сыртына шығып кетеді. Штрихтауға қатысты мұңдай іске «Edit» мәзірінде орналасқан «Explode» командасын қолданады. Бөлшектеуден кейін штрихтар кесінділерге айналады, сондықтан оны өшіруге немесе қысқартуға болады. Оны қалай істейтінің біз қазір білеміз.

3.2 Примитив геометриясын өзгерту

Геометрия өзгерту екі жағдайда қажет: біріңшіден, өзіннің немесе Автокад қателерін түзеткенде; екіншіден, қиын тұрғызуларда, артық салып, содан кейін керек емесін қиып тастау арқылы (мысалы, мойынтіректі тақырлағышпен салуда шеңбер немесе доға хордасының бейнесі).

Көп таралған операциялардың бірі– примитив бөлігін кесу. Кескіш құрал ретінде примитив өзі қолданылады (егер ол өзімен– өзі қиылысса). Сызба құрастыруда кесудің қолданылуын көреміз.

а)

б)

в)

г)

9 сурет – кесу арқылы құрудың мысалы

Примитивтен бір нәрсе кесіп алу үшін мәзірдегі «Modifi→Trim» пункті көмектеседі. Басында кескіш құрал примитив көрсетіледі. Содан кейін нені және қай примитивті кесу керектігін көрсету қажет. Назарыңызға: примитивтің қай бөлігін көрсетерініз маңызды. Тышқанмен көрсетілген бөлігі өшіріледі. «Trim» командасы («Кес»), басқалар сияқты, еріксіз тоқтатуды талап етеді.

Қиюға қарсы операция – ұзарту және созу. Олардың айырмашылығы сол, ұзартуда примитивт алдын– ала көрсетілген белгіге шейін созылады, ал созған кезде примитивтің жаңа ұзындығы қолмен көрсетіледі.

Ұзартуды мысалда қарастырамыз. Контурды сызу кезінде біз полилинияны оське дейін жеткізбедік деп жорамалдаймыз (сурет 10, а). Бұл жағдай түзетіледі: «Edit→Extend» мәзірі, шекаралық қию құралы ретінде осьтік линияны көрсетеміз, содан кейін полилинияның тік сегментін ұзарту үшін объект ретінде көрсетеміз. Созу кезінде бір ғана емес, барлық примитивтердің өлшемдері өзгереді. Мысалы бұйым проекциясын толығымен жіңішкертуге немесе созуға болады.Мысалға, біз өлшемдерден қателесіп қателесіп, проекция 10мм қысқарақ шықты.

а)

б)

11 сурет – «Созу» командасын қолдану».  – созылуның негiзгi нүктесі

Бөлгіш линияларды және т.б. доға арқылы сызуға тырмыспаңыз– бәрібір ештеме шықпайды. Барлығы оңай шешіледі: біріңші сынық полилиния сызылады, кейін «Pedit→Fit curve» командасымен толқындық сызыққа айналады (Сурет 5)

Тегістеу кезінде келесі «суасты тастары»бар:

1.Сынық линия ерікті салынады, бірақ ол тісті болуы шарт. Салуда оның ортогональдық режимін ұмытпағаныңыз жөн.

2.Сынық сызық жеке примитив болуы керек, әйтпесе онымен бірге бұйымның қалған контуры тегістеліп кетеді.

3. Егер толқындық сызыққа штрих жатқызылса, онда біріңші сынық, кейін онын бетімен – штрих контуры, аймақ штрихталады, контур өшіріледі, содан кейін барып тегістелу орындалады. Егер штрих толқындық линияда нашар жатса, оны бөлшектеп және «Extend»және «Trim» командалары арқылы жекелеген кесінділерді өңдейміз.

М
ашина жасаудағы көп бөлшектер үнемi орналасқан элементтерде болады. Мысалы, шкивтердегi саңылаулар, тақталардағы тiреу саңылаулар тағы басқалар. (12 сурет).

а)

б)

12 сурет – Бөлшектерді салу кезінде "Array" командасы ынғайлы болуы ("Массив").

Элементтер тiк төртбұрышты массив үшiн бастапқы оңға және жоғары жүрер едi, сондықтан 13, б суретте, бейнелелген бөлшекке жағдайында сол астынғы тесікті салу және содан соң массивты салу. Айналма массив үшiн толтыруды бұрыш көрсетiледi – элементтер барлық дөңгелек арналғанғана емес, көрcетiлген сектор шектерiндегi де бiр қалыпты бөлiп беруге болады. Бұдан басқа айналма массивтағы қарапайымдары олардың көбейтуiнде автоматты қайрылу болуы мүмкiн. Бұрылысы бар массивтардың арасындағы айырмашылық және 13суретте бұрылыссыз көрсетiлген.

13 сурет – Екi айналма массивтың варианты: элементтердiң бұрылысымен және бұрылысысыз