Өзін-өзі тексеру сұрақтары.
1. Тегеурінді құбырөткізгішті есептегенде қандай теңдеуді қолданамыз? 2. Қандай құбырөткізгіштерді қысқа, ал қандайын ұзын деп атайды? Мұндай құбырөткізгіштерді есептеу ерекшелігі неде? 3. Құбырөткізгішті есептегенде кездесетін негізгі мәселелерді айаңыз? Қарапайым құбырөткізгішті есептеген кезінде туындаған типтік есептерді шешуәдісін түсіндіріңіз? 4. Құбырөткізгішті есептегендегі графоаналитикалық әдістің ерекшелігі неде? 5. Құбырөткізгіштерді тізбектей және параллельді қосқандағы есептерінің ерекшелігі. 6. Сифонды құбырөткізгіштер. Сифонды құбырөткізгіштерді есептеу ерекшелігі.
Ұсынылатын әдебиеттер:
Гидравлика, гидравлические машины и гидроприводы /Т.М. Башта, С.С. Руднев, Б.Б. Некрасов и др./ – М.: Машинажасау, 1982. – 423 б. –118 – 136 бет;
Шлипченко З.С. Насосы, компрессоры и вентиляторы. – Киев: Техника, 1976. – 368 б. –105 – 127 бет;
Вильнер Я.М., Ковалев Я.Г., Некрасов Б.Б. Справочное пособие по гидравлике, гидромашинам и гидроприводам. – Минск: Жоғары мектеп, 1976. – 416 б.– 122 – 146 бет.
Дәріс 9. Поршенді сораптар.
Дәріс жоспары.
1. Дөңгелек құбырдағы сұйық ағыны үшін қалыптаспаған қозғалыс теңдеуі. Гидравликалық соққы құбылысы.
2. Тура соққы үшін Жуковск Н.Е. формуласы. Тура емес соққы туралы түсінік.
3. Гидравликалық соққыны жекелеу тәсілдері. Іс жүзінде техникада гидравликалық соққыны пайдалану.
Қалыптаспаған қозғалыста сығылмайтын сұйық, қозғалып бара жатқан сұйық массасына әсер ететін инерциялық күштер әсерінен туатын  инерциялық тегеурін шығыны, Бернулли теңдеуіне енетін қосымша шамамен ескеріледі. Мұндай қозғалыс поршенді сораптар жұмыс істегенде байқалады, конструкциясының ерекшелігі – сұйықтың ауыспалы тегеурінде ағу кезінде, бітелген құралды кенеттен ашқан кезде инерциялық күштер пайда болады.
Тегеурінде сәл үдеу болған кездегі, гидравликалық жүйелерді есептегенде сұйықтың аз сығылатынын ескеру керек, себебі құбырдағы соққылы қысымның толқынды таралуы гидравликалық соққы құбылысына әкеліп соғады. Гидравликалық соққы дегеніміз сұйықтың қозғалыс жылдамдығы кенеттен өзгерген кездегі ағынды құбырөткізгіштегі қысымның кененеттен өзгеру құбылысы.
Гидравликалық соққы құбылысын Н.Е. Жуковский тәжрибелік жолымен алған және теориялық негіздеген. Ол физикалық және математикалық интерпретация сұйық және құбыр қабырғасының қаттылығын ескерген кезде ғана мүмкін.
Тура соққы, тығынның жабылу уақыты гидравликалық соққы фазасынан аз болғанда, және түзу емес соққы, тығынның жабылу уақыты гидравликалық соққы фазасынан көп болса. лық соққы ғалыс жылдамдығы кенеттен көлденең қима ауданының сұйықтану периметріне қатынасы месе сұйықтың ішкі үйкелісі деп ата
Өзін-өзі тексеру сұрақтары.
1. Инерциялық тегеурінді анықтау формуласын жазыңыз. 2. Гидавликалық соққы дегеніміз не? Гидравликалық соққы туатын құралдарды мысалға келтіріңіз. 3. Гидравликалық соққы құбылысының механизмін түсіндіріңіз. 4. Тура және тура емес гидравликалық соққы дегеніміз не? Гидравликалық соққы фазасы дегеніміз не және оны қалай анықтайды? 5. Сұйық жылдамдығының жылдам өзгеруі кезіндегі құбырдағы қысымның өзгеруін қалай анықтаймыз? Соққылы толқынның таралу жылдамдығы неге байланысты? 6. Құбырөткізгіштегі соққының жоғарлау қысымын азйту немесе болдырмау әдісін көрсетіңіз? 7. Гидравликалық соққы құбылысының техникада қолданылуына мысал келтіріңіз.
Ұсынылатын әдебиеттер:
Гидравлика, гидравлические машины и гидроприводы /Т.М. Башта, С.С. Руднев, Б.Б. Некрасов и др./ – М.: Машинажасау, 1982. – 423 б. – 136 – 147бет;
Шлипченко З.С. Насосы, компрессоры и вентиляторы. – Киев: Техника, 1976. – 368 б. –127 – 132 бет;
Вильнер Я.М., Ковалев Я.Г., Некрасов Б.Б. Справочное пособие по гидравлике, гидромашинам и гидроприводам. – Минск: Жоғары мектеп, 1976. – 416 б.– 147 – 154 бет.
Дәріс 10. Поршенді сораптардың берілісі.
Дәріс жоспары.
1. Тұрақты ағын кезінде сұйықтың жұқа қабырғамен өте ұсақ тесіктер арқылы ағып шығуы. Сығу, жылдамдық және шығын коэффициентері.
2. Саптамалардың түрлері. Цилиндрлі насадкалар арқылы сұйықтардың ағып шығуы. Әртүрлі типтегі саптамалар.
3. Ауыспалы ағын кезінде ағып шығу.
Гидравликада, сұйықтың ағу сипатына байланысты жұқа және қалың қабырғалы кіші тесіктер арқылы, үлкен тесіктер арқылы, сондай-ақ саптамалар арқылы ағу деп бөледі. Саптама дегеніміз тесікпен жалғасқан қысқа құбыр, ұзындығы  .
Тесік және саптама арқылы сұйықтың ағу жылдамдығын және оның шығынын, Бернулли теңдігі негізінде алынған формула арқылы анықтайды
 ,
Рейнольдс саны үлкен болған кезде (квадраттық кедергі аймағы) ағу коэффициенті Рейнольдс санына тәуелді емес, тек тесік және саптаманың түріне ғана байланысты болады. Бұл жағдай жұқа қабырғалы кіші тесікті және шығынды өлшеуге арналған құралдардағы саптамаларды пайдалануға мүмкіндік береді. Келтірілген теңдіктердің ортақтығына қарамастан тесік және саптама арқылы ағу коэффициенттерінің айырмашылығы бар.
Ол саптама арқылы сұйықтың ерекшелігімен түсіндіріледі және оның бастысы – қимада вакуумның болуы, ол саптаманың өткізу қабілетін жоғарлатады.
Достарыңызбен бөлісу: |
