Лекция №13. Қазақстан Республикасының демографиялық дамуына арналған заңнамалар
Көші-қон үрдісін зерттеу.
Ана мен балаға көмек.
Жастар сасаты.
3 ПРАКТИКАЛЫҚ (СЕМИНАР) САБАҚТАР
1-тақырып. ХХ-ғасыр Басындағы Қазақстан халқы:
Қоныс аударудың халық санының өзгеруіне әсері;
Ғасыр басындағы Қазақстан халқының ұлттық құрамы, әлеметтік құрылымы.
- Қазан төңкерісіне дейінгі тұрғылықты халықтар.
2-тақырып. Азамат соғысы жылдарындағы Қазақстан халқы;
-Азамат соғысының демографиялық дамуға әсері;
- 1921-1922 жылғы аштық салдары.
3-тақырып. Қазақ АССР –ның құрылуы:
- Қазақ жерін біріктіру;
- Қазақ АСС халқы;
- Тұрғындардың орналасуы.
4-тақырып. 1926 жылғы халық санағы;
- Санақ мәліметі бойынша ауыл тұрғындары;
-Қала тұрғындары;
- Тұрғындардың орналасуы.
5-тақырып. 1930- жылдардағы Қазақстан халқы:
- 1931-1933 жылдарда аштық салдары;
- Аштықтың Қазақстанның демографиялық дамуына әсері;
- Индустриализацияның тұрғындардың орналасуына әсері.
6-тақырып. ХХ –ғасырдың 30 -жылдарындағы халқы санағы:
- 1937 жылғы халық санағы;
- 1939 жылғы халқы санағы
7-тақырып. ҰОС алдындағы Қазақстан халқы;
- ҰОС алдындағы Қазақстан халқы;
- 1938 жылы кәрістерді Қазақстанға күштеп қоныс аудару
8-тақырып. ҰОС жылдарындағы Қазақстан халқы;
- Соғыстың демографиялық дамуға әсері;
- Тұрғындарды эвакуациясы;
- Халықтарды күштеп қоныстандыру
9-тақырып. 1950 –жылдардағы Қазақстан халқы;
- Тың жерді игерудің демографиялық дамуға әсері;
- Тұрғындардың ұлттық құрамы;
- Тұрғындар санының өзгеруі;
- 1959 жылғы халық санағы
10-тақырып. 1970 жылғы халық санағы:
- Тұрғындардың саны және орналасуы;
- Ұлттық құрамы;
- Жас жыныстық құрылымы:
11-тақырып. 1979 -жылғы халық санағы:
- Тұрғындардың саны және орналасуы;
- Ұлттық құрамы;
- Жас жыныстық құрылымы:
12-тақырып. - Тұрғындардың саны және орналасуы;
- Ұлттық құрамы;
- Жас жыныстық құрылымы:
13-тақырып. 1999-жылғы халық санағы:
- Тұрғындардың саны және орналасуы;
- Ұлттық құрамы;
- Жас жыныстық құрылымы:
14-тақырып. 2009 жылғы халық санағы:
- Тұрғындардың саны және орналасуы;
- Ұлттық құрамы;
- Жас жыныстық құрылымы:
15-тақырып. Қазақстан Республикасының демографиялық дамуы:
- Табиғи қозғалыс;
- Механиқалық қозғалыс
СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ
Кесте-1
|
Тапсырма
|
Оқыту
факторы
|
Балл
саны
|
1-2
апта
|
1.Қазақстанның демографиялық дамуына арналған еңбектер каталогын құру.
|
анықтамалар
жазу
|
|
3 апта
|
Демографиядағы сандық және сапалық мінездеме.
Әлемдегі адам өмірінің ұзақтығы мәселесі.
Қытай Халық Республикасындағы «Бір жанұяға бір бала саясаты»
|
хронологиялық кесте
|
15
|
4 апта
|
ХХ ғасыр басындағы Қазақстандағы демографиялық жағыдайға әсер ететін оқиғаларға талдау жасаңыз..
Н.В. Алексеенко, А.Н Алексеенколардың «Население Казахстана за 100 лет» еңбегі бойынша ХХ ғасырдың бірінші ширегіндегі Қазақстанның тұрғылықты халықтарын қаорастырыңыз.
|
тақырыптық тест
(бір сұрақта 5 жауап)
|
15
|
5 апта
|
1926 жылғы халық санағы мәліметін қолданып тұрғындардың орналасу картасын жасаңыз.
2. 1926 жылғы халық санағы мәліметін қолданып тұрғындардың ұлттық құрамының картасын жасаңыз.
|
тарихи конспекті
немесе тарихи эссе
|
20
|
6 апта
|
Әлеуметтік жағдайдың демографиялық дамуға әсері.
Қазақстандағы урбандалу үрдісінің ерекшеліктері.
Жанұяның демографиялық дамуға әсері.
|
тарихи сараптамалық анықтама жазу
|
30
|
7 апта
|
1. Деректерді пайдаланып 1931-1933 жылдардағы әр облыс бойынша аштық зардабының кестесін құрыңыз.
2. Әр ұлт бойынша аштықта қайтыс болғандардың кестесін құрыңыз.
|
тезис жазу
|
35
|
№ 1 аралық бақылау жұмысы: Өтілген тақырыптар бойынша
|
тест орындау 25 сұрақ 5 жауаптан
|
60
|
|
БАРЛЫҒЫ:
|
|
175
|
8 апта
|
1937 жылғы және 1939 жылғы халық санағын жүргізу әдістерін салыстырыңыз.
Салыстыру кестесін құрыңыз
|
мазмұны бойынша қысқаша конспекті
|
10
|
9 апта
|
Республика бойынша соғыстан кеиінгі жылдардағы көші –қон себептерін анықтаңыз.
2. Көші – қон түрлерін талдаңыз.
|
тарихи анықтамалар жазу
|
10
|
10 апта
|
1 Қазақстандағы сыртқы көші-қон ерекшелігі.
2 Қазақстандағы ішкі көші-қон ерекшелігі.
Қытайдағы демографиялық даму ерекшелігі.
|
тарихи эссе жазу
|
10
|
11 апта
|
1989-1999 жылғы халық санағының мәліметтер бойынша республика бойынша он жылдық көші-қон жиілігін анықтаңыз
Сыртқы көші – қонның негізгі бағыттарын және оның жиілігін анықтаңыз.
|
хрнологиялық тарихи сараптамалық кесте
|
10
|
12 апта
|
Жас-жыныстық құрылым бойынша республика тұрғындарының ХХ ғасырдағы демографиялық дамуын талдаңыз.
Әр облыс бойынша тұрғындардың демографиялық жасын анықтаңыз.
|
тезис жазу
|
15
|
13
апта
|
ШЫҰ: құжаттары мен шешімдердің орындалуы туралы
|
тарихи эссе
|
15
|
14
апта
|
1.Әлеуметтік-экономикалық факторлардың туу көрсеткішіне әсері.
2. Демографиялық факторлардың туу көрсеткішіне әсері.
3.Әлем халқы санының өсу болашағы.
|
№ 2 аралық бақылау
|
15
|
15
|
«Қазақстандағы демографиялық үрдістер» пәні бойынша қайталау, өткен шолу
|
Қорытынды
сұрақ-жауап
|
20
|
|
жеке сұрақтар арқылы жазбаша тапсырмалар орындау
|
60
|
|
БАРЛЫҒЫ
|
|
165
|
Тест сұрақтары
$1. Демография ғылымының мақсаттарының бірі
А) Әлем халықтары тарихымен айналысу
В) Рухани мәдениетті зерттеу
С) Әлем халықтарының өсу динамикасын талдау
Д) Бір мемлекеттен көшуді зерттеу
$2. Демография ғылымының қалыптасу процесі ірі неше кезеңнен тұрады?
А) Бірнеше ғасыр
В) 6 кезең
С) 2 кезең
Д) 4 ірі кезең
$3. Демографиялық әдістердің бірі
А) Археологиялық әдіс
В) Биологиялық әдіс
С) Химиялық әдіс
Д) Математикалық модельдеу әдісі
$4. Демографиялық ғылымдар жүйесінің құрамы неше блоктан тұрады?
А) 4 блок
В) 2 блок
С) 6 блок
Д) 3блок
$5. Рурбанизация түсінігі?
А) Қала орталығына қарай көшу
В) Шетелдерге көшу
С) Шетелден ата жұртқа көшу
Д) Ауылды жерлерде қалалақ өмір салтының кеңінен таралуы
$6. Агломерация
А) Тарихи байланыстармен топтасу
В) Тұрғындар дамуының кезеңі
С) Тұрғындардың табиғи жылжуының есебі
Д) Тереториялық жерлерде өндірістік, әкімшілік мәдниеттік байланыстан біріккен қаланың шоғырлануы
$7. Суперурбанизация түсінігі?
А) Халықтың қалаға шоғырлануы
В) Жас ерекшелігіне қарай бөліну
С) Шамадан тыс көбею
Д) Қала орталығына қарағанда шет аймақтарда халық санының тез өсуі
$8. Демографиялық болжам
А) Халық санын реттеу
В) Демографияның болашағына жол
С) Ерте кездегі халық саны
Д) Халықтың өсу динамикасы
$9. 2005 жылы қазақ ұлтының үлес салмағы
А) 40
В) 33
С) 57
Д) 50
$10. 100 жылда (1992-2092) қанша өседі деп болжам жасалды?
А) 10,5 млннан 60 млн
В) 80 млн
С) 37 млн
Д) 10,5 млннан 32 млн-ға дейін
$11. 1926 жылғы халық санағы 1897 жылмен салыстырғанда қаншаға көбейді,- деп мәлімделді?
А) 1 млн 048, 1 мың
В) 2 млн 048, 6 мың
С) 1 млн 50 мың
Д) 1 млн 200 мың
$12. 1999 қала тұрғындары арасында қазақтар үлесі?
А) 47 %
В) 50 %
С) 60 %
Д) 35 %
$13. 1999 жылы ауылдардағы қазақ халқы үлесі?
А) 47 %
В) 60 %
С) 50 %
Д) 55 %
$14. 1999 жылы халық санағы бойынша Қазақстан халықтарының қала тұрғындары үлесі?
А) 70 %
В) 40 %
С) 50 %
Д) 56 %
$15. 1999 жылы халық санағы бойынша ауыл тұрғындары үлесі?
А) 44 %
В) 35 %
С) 70 %
Д) 50 %
$16. 1989 жылы халық санағы бойынша Қазақстандағы қазақтың саны?
А) 6,5 млн
В) 6,2 млн
С) 3,2 млн
Д) 7,5 млн
$17. 1989 жылы халық санағы бойынша Қазақстандағы қазақтың саны неше пайыз болды?
А) 25,2 %
В) 39,7 %
С) 40,5 %
Д) 50,5 %
$18. 1989 жылы халық санағы бойынша бірінші орынды иеленген облыс?
А) Қызылорда облысы
В) Шығыс Қазақстан облысы
С) Оңтүстік Қазақстан облысы
Д) Қостанай облысы
$19. 1989 жылы Оңтүстік Қазақстан облысындағы халық саны?
А) 20 %
В) 30 %
С) 40 %
Д) 66 %
$20. 1989 жылы халық санағы бойынша екінші орынды иеленген аймақ?
А) Алматы
В) Шымкент
С) Қостанай
Д) Қарағанды
$21. 1989 жылы халық санағы бойынша үшінші орынды иеленген аймақ?
А) Оңтүстік Қазақстан
В) Қостанай облысы
С) Шығыс Қазақстан
Д) Қызылорда облысы
$22. 1970 жылдан бастап Қазақстанда орыс халқының үлес салмағы?
А) Артты
В) Теңдей болды
С) Төмендеді
Д) Екі есе өсті
$23. 1979 жылы халық санағы бойынша Қазақстанда қалалықтар?
А) 30,7 промильді көрсетті
В) 10,7 ромильді көрсетті
С) 15,7 промильді көрсетті
Д) 20,7 промильді көрсетті
$24. 1979 жылы халық санағы бойынша Қазақстанда ауыл тұрғындары?
А) 28,7 промильді көрсетті
В) 18,7 ромильді көрсетті
С) 38,7 промильді көрсетті
Д) 58,7 промильді көрсетті
$25. Соңғы жылдарда Қазақстанда қала мен ауылда туу коэфициенті?
А) Өсіп барады
В) Төмендеп барады
С) Екі есе өсті
Д) Демографиялық жарылысты көрсетті
$26.Қоғамда демографиялық үрдістеріне кері әсер беріп депопуляцияға әкелетін жағдай?
А) Экологияның нашарлауы
В) Жалақының төмендеуі
С) Экономикалық дағдарыс
Д) Экономикалық өрлеу
$27. 1959 жылы Республика тұрғындарының саны?
А) 11 млн 294 мың 270 адам
В) 8 млн 295 мың 740 адам
С) 10 млн 294 мың 741 адам
Д) 9 млн 294 мың 741 адам
$28. 1959 жылы Республикада қазақтардың үлесі?
А) 2,787 мың (30 %)
В) 4, 787 мың (40 %)
С) 3 млн
Д) 6 млн
$29. 1959 жылы Республикадағы орыстардың үлес салмағы?
А) 3 млн
В) 3,972 мың (42,7 %)
С) 4, 972 мың (50 %)
Д) 4,5 млн
$30. 2030 жылғы Қазақстан тұрғындарының санын қаншаға жеткізу көзделді?
А) 30 млн адамға
В) 25 млн адамға
С) 22 млн адамға
Д) 20 млн адамға
$31. Қазіргі кездегі дүние жүзі тұрғындарының саны?
А) 10,2 млрд
В) 5,2 млрд
С) 7,2 млрд
Д) 6,2 млрд
$32. Адам дамуының негізгі өлшемдері?
А) Өмір ұзақтығы, білім, өмір деңгейі
В) Мәдениеті, білімі, жалақысы
С) Білімі, жанұя құрамы
Д) Жанұя мүшелері саны
$33. Қазақстандағы ер адамдардың орташа өмір сүру ұзақтығы?
А) 70 жас
В) 59 жас
С) 80 жас
Д) 65 жас
$34. Жапониядағы ер адамдардың орташа өмір сүру ұзақтығы?
А) 80 жас
В) 70 жас
С) 76, 4 жас
Д) 59 жас
$35. Қазақстандағы әйелдердің орташа өмір сүру ұзақтығы?
А) 65 жас
В) 59,2 жас
С) 60,2 жас
Д) 72 жас
$36. Жапониядағы әйелдердің орташа өмір сүру ұзақтығы?
А) 82,5 жас
В) 72,5 жас
С) 62,5 жас
Д) 52,5 жас
$37.АҚШ-тағы ер адамдардың орташа өмір сүру ұзақтығы?
А) 63 жас
В) 73 жас
С) 83 жас
Д) 53 жас
$38. АҚШ-тағы әйелдердің орташа өмір сүру ұзақтығы?
А) 30 жас
В) 40 жас
С) 75 жас
Д) 50 жас
$39. ҚР-да қазіргі 20-25 жастағылардың үлес салмағы?
А) 25 %
В) 30 %
С) 40 %
Д) 53,8 %
$40. Демографиялық болжамның бірі?
А) Ұзақ мерзімді болжау
В) 1999 ж. халық саны
С) 1959 ж. халық саны
Д) 1989 ж. халық саны
$41. Әйелдердің туу коэфициенті арқылы жасайтын болжам?
А) Миграциялық болжам
В) Репродуктифтік болжам
С) Еңбек әдісі
Д) Ұзақ мерзімді болжам
$42. Кагорттік дегеніміз?
А) Әр түрлі жастағылар
В) Жас адамдар тобы
С) 1 жастағы адамдар тобы
Д) 50-60 жастағылар тобы
$43. 2004 жылы ҚР-да 1 км2-ге неше адамнан келді?
А) 8,5 адам
В) 7,5 адам
С) 6,5 адам
Д) 5,5 адам
$44. 2004 жылы ҚР-ның тұрғындарының саны?
А) 14, 951 мың
В) 13, 951 мың
С) 10 млн
Д) 9 млн
$45. Қазақстандағы көп санды ұлттар саны?
А) 120
В) 8
С) 10
Д) 3
$46. 1999 – 2003 ж.ж. Республикадағы табиғи өсім?
А) 302, 7 мың
В) 325, 6 мың
С) 386, 6 мың
Д) 300, 5 мың
$47. 1897 жылы қазақ халқының үлес салмағы?
А) 60 % - іқұраған
В) 99 % - іқұраған
С) 50 % - іқұраған
Д) 81,8 % - іқұраған
$48. Ресейлік отаршыл саясаттан қазақ халқы өз жерінде неше % - ке төмендеген?
А) 30 %
В) 50 %
С) 20 %
Д) 40 %
$49. Демографиялық саясат қағидалары?
А) Халық санын көбейту
В) Жасалған іс-шаралардың бір тұтастығы сапалы тұрғындарды қалдыптастыру
С) Оралмандарды көбейту
Д) Басқа ұлтты көшіріп жіберу
$50. Демографиялық саясаттың негізгі мақсаты?
А) Оралмандарды көбейту
В) Экономиканы өрлету
С) Халық санын азайту
Д) Демографиялық үрдістерді басқару қоғамдағы әлеуметтік экономикалық үрдістерге әсер ету
$51. Демографиялық саясатқа әсер ететін іс-шаралар?
А) Әлеуметтік іс-шаралар
В) Мәдени іс-шаралар
С) Саяси іс-шаралар
Д) Экономикалық, әкімшілік-құқықтық, тәрбиелік іс-шаралар
$52. Демографиялық тәрбиелік іс-шараның бірі?
А) Ана мен әке болудың маңыздылығын насихаттау
В) Халық арасында жиын өткізу
С) Оралмандарды квотамен қамтамасыз ету
Д) Шет елдердегі қазақтарға үгіт жүргізу
$53. Демографияны түсіндірудің тиімді жолы?
А) Үгіт жүргізу
В) Демография туралы білім беру
С) Референдум өткізу
Д) Кітаптарды көбейту
$54. Демографиялық саясатты кеңінен насихаттау жолы?
А) Аудиториядағы дәріс
В) Мешіттерді пайдалану
С) Теледидар, баспасөз, интернет
Д) Шетелдерге бару
$55. Қазақстан тұрғындарын көбейтер еді
А) Некені тұрақтандырса
В) Босқындарды қабылдаса
С) Абортты заңдастырса
Д) Абортқа тиым салынса
$56. Бір балалы отбасыларға ғана материалдық жеңілдіктер жасайтын мемлекет
А) Қырғызстан
В) Қытай
С) Ресей
Д)АҚШ
$57. Көп балалы отбасыларға салық салатын мемлекет
А) Қырғызстан
В) Қытай
С) Ресей
Д) АҚШ
$58. Туу көрсеткішін төмендетуді көздейтін елдер?
А) Қытай, Пакистан
В) Ресей, Үндістан
С) Үндістан, Пакистан, Бангладеш
Д) Пакистан, АҚШ
$59. Экономикалық белсенділік халық санын азайтады
А) Экономиканың нашарлауы
В) Оралмандардың аз болуы
С) Көшіп кетуі
Д) Халықтың қартаюы
$60. Отбасында бала болмаса:
А) Демографияға әсері жоқ
В) Некені бұзу керек
С) Отбасы тұрақсыз болады
Д) Халық саны реттеледі
$61. 2004 жылдың ортасында Қазақстан тұрғындарының саны ішінде орыстар мен қазақтардың салмағы?
А) Қазақтар 28 % орыстар 58 %
В) қазақтар 58 % орыстар 28 %
С) Екеуіде қарайлас болды
Д) Орыстардың үлесі көп болды
$62. 2004 жылы Қазақстанда түркі тілдестер мөлшері?
А) 40 %
В) 80 %
С) 68 %
Д) 30 %
$63. 2004 жылы Қазақстанда славян тілдестер саны?
А) 15 %
В) 20 %
С) 10 %
Д) 30 %
$64. 2004 жылы Қазақстанда ислам өкілдері?
А) 70 %
В) 10 %
С) 20 %
Д) 25 %
$65. Экономикалық даму мен тұрғындардың ұдайы өндірісінің байланысын бір-біріне әсерін, қарым-қатынасын қарастыруды
А) Тарихи ком понент реттейді
В) Экономикалық компонент реттейді
С) Әскери компонент реттейді
Д) Саяси компонент реттейді
66. Мемлекеттегі дүние жүзіндегі демографиялық процестерді әлеуметтік саяси салдары ретінде қарастырады
А) Ммлекетаралық
В) Тарихи компонент
С) Саяси компонент
Д) Әскери компонент
$67. Этностардың ерекшеліктерін, мәдениетін, тұрмысын, өзгерісін, шығу тегін этностармен байланысын зерттейді?
А) Саяси компонент
В) Моральдық компонент
С) Аймақтық іс-шара
Д) Ұлттық компонент
$68. Тұлғаның мінез құлқына ұжымның қызығушылығына әсерін реттейді?
А) Моральдық компонент
В) Тарихи компонент
С) Саяси компонент
Д) Моральдық компонент
$69. Демографиялық саясатты жүзеге асыру деңгейлері?
А) Қалалық, шетелдік
В) Мемлекетаралық, мемлекеттік, аймақтық
С) Жергіліктілік, ұлттық, діни
Д) Мұсылмандық, нәсілдік, рулық
$70. Демографиялық зерттеудің әдістерін дамытып, зерттеу қажет ететін компонент?
А) Рулық, тайпалық
В) Аймақтық
С) Тарихи компонент
Д) Медициналық
$71. Тұрғындардың денсаулығын қалыптастыру мен оған әсер ететін факторларды талдайды?
А) Саяси компонент
В) Экономикалық компонент
С) Экологиялық компонент
Д) Медициналық компонент
$72. Қазақтың басынан өткен ең ауыр кезең?
А) 1932-1933 жылдардағы қолдан жасалған ашаршылық
В) 1917 жылғы Ақпан төңкерісі
С) 1917 жылғы Қазан төңкерісі
1986 жылғы желтоқсан оқиғасынан кейін
$73. Демографиялық стратегияны күшейту үшін қазіргі кезеңде ең бастысы неге көңіл бөлу керек?
А) Жалақыны өсіру
В) Ең бастысы оралмандарға қолдау көрсетіп, елге келуіне жағдай жасау
С) Тууға қолдау
Д) Шетелдердегі қазақтарды тез алып келу
$74. Қазақстан территориясының сиымдылығы қандай?
А) 15 млн
В) 60 млн
С) Қазақстанның сиымдылығы 50 млн-дай
Д) 100 млн
$75. 1990 жыл қарсаңындағы шетелдердегі қазақтардың саны?
А) 3 млн
В) 10 млн
С) 1 млн
Д) 5 млн
$76. Қазақстандағы ең қазақы қалың аймақ?
А) Солтүстік Қазақстан 88 %
В) Шығыс Қазақстан 91 %
С) Алматы облысы 90 %
Д) Маңғыстау облысы 87 %
$77. Демография ғылымының зерттеу объектісі
А) Халықтың табиғи өсімі, саны, құрамы
В) Халықтың рулық құрамы
С) Нәсілдік құрамы
Д) Діни құрамы
$78. Демографиялық дүмпу деген не?
А) Халық санының көбеюі
В) Халық санының шұғыл қарқынмен өсуі
С) Оралмандар есебінен өсуі
Д) Босқындар есебінен көбею
$79. Урбанизация деген не?
А) Шетелге көшіп кету
В) Қаладан ауылға көшу
С) Ауылдан қалаға көшу
Д) Оралмандардың оралуы
$80. Халықтың обсалют санының өткен санақпен салыстырғанда төмендеуін көрсететін демографиялық дағдарыс?
А) Репортация
В) Депортация
С) Депопуляция
Д) Рурбанизация
$81. Бала тууға қабілетті жас
А) Репродукциялық жас
В) Репортация
С) Нуклеарлы отбасы
Д) Кез келген жас
$82. Отаны жоқ, отанынан айырылған, азаматтығы жоқ адамдар грекше қалай аталады?
А) Көшіп келгендер
В) Апатридтер
С) Бипатриттер
Д) Саяси баспана алғандар
$83. Туылған баладан бас тартушылықты қандай мінез-құлыққа жатқызамыз?
А) Нуклеарлы отбасы мінез-құлқы
В) Репродукциялық мінез
С) Репродуктивті мінез-құлық
Д) Диспропорция
$84. Промилле қандай ұғымы?
А) Демографиялық саясаттың бірі
В) Демографиялық дағдарыс ұйымы
С) Демографиялық дүмпу
Д) Демографиялық өсудің мың тұрғынға шаққандағы салыстырмалы бірлігі
$85. Депортация түсінігі
А) Халықты күшпен көшіру
В) Қуғын-сүргін жазалау
С) Көшіп келу
Д) Көшіп кету
$86. Реэмигранттар деп кімдерді айитамыз?
Достарыңызбен бөлісу: |