ПоәК 042-18-16 37/03-2013 №1 басылым 18. 09. 2013 ж

НЛБ оны құрушылардың айтуына сүйенсек, ол адамның мәселесін шешуге көмектесуге құралған. НЛБ ұсынушы мамандардың айтуынша ол «психикалық тұқымқуалаушылық бағдарламасы» әдісі ретінде оны психологиялық ықпал ету үшін, сатудың санын көбейту үшін, жарнамада қолдануға болады. НЛБ атынан алданатындар бар олар заказ беретін жақтан, қосымша ақша алу үшін қолданады.

Атақты американ Т. Шубитанның жазуынша: Кейбіреулердің пайымдауынша бейсаналы иландыру жолымен адамдарды керек емес затты алуға мәжбүрлейді. Жарнама индустриясы үшін мінез-құлықты басқаруға мүмкіндік беретін ғылыми біліммен меңгереді деп әсер қалдыру тиімді. Егер жарнама агенттері өзінің клиенттерін дәл осындай екеніне сендіре алса өзінің пайдасын жоғарлатады. /51,138б/

НЛБ әлемнің үш түрлі картасы. Әр адам өзінің картасын үш түрлі тәсіл бойынша құрады, дауыс, сезім және түйсік. Сөздің екі есе ықпалы мұнда адамның психологиялық ерекшеліктерін ескеру керек. Ми сөзді екі тәсіл бойынша қабылдайды.

• 
  рационалды-логикалық.
  
• 
  эмоционалды бейнелі.
  

Жарнамадағы мета-бағдарлама. Кейбір жарнама агенствалары өзінің жарнамлық компаниясында пайдаланушылардың ойлау стратегиясын әдетпен сәтті олданады. НЛБ бұл термин мета-бағдарлама деп аталады. Ойлау әдеті кез-келген әдет сияқты адам нақтысыз сезінеді өйткені, мета-бағдалама автономды әсер етеді. Мета-бағдарлама пайда болу жағынан ерекше әдеттенген цензора сияқты әлемде көргенін естігенін немесе сезгенін қолданады. Бұл цензура тұлғаның санасындағы ақпаратты алып қояды. Мета-бағдарлама сәйкес келмеген оның зейінімен санаспайды және қамтымайды. Демек, бұл цензураның кесірінен адамдар сезбей, байқамай, шектеулі жерде өмір сүреді. «Мүмкіндік әрекет бағдарламасы» басқа мета-бағдарлама болып табылады. Адамдар тауар алу кезінде мүмкіндігінше жаңа нұсқаларға бағдарланады. Олар барлық жаңаны тәжірибеде көргісі келеді./64,129/

Адамдар әрекетте реттілікті, нақтылықты қалайды. Оларды тауарды қолдануда индустриясын пайдаланудың түсініктілігі, нақтылығы, қауыпсіздігі қызықтырады. Бұл ерекшеліктерді ескерген жарнама бір тауарды түрліше жарнамалайды.

Нейролингвистикалық ақпараттандыру - психологиялық тәжірибесінің бір түрі, ХХ-ғасырдың 70 жылдарында пайда болған. Онын негізін қалаған Джон Гриндер және Ричард Бэндлер. Бұл жоспарлардың авторлары әуелі баста тек психотерапиямен айналысты. Олар белгілі үш психотерапевтің жұмыстарын жан-жақты зерттеген. Олар: гештальт-терапияның негізін салушы Фрица Пелзд, Вирджиния Сатир жанұялық терапевт және дүниежүзілік атақты гипнотерапевт Милтон Эриксон. Сонымен қатар олар белгілі ағылшын антрополог Грегори Бэйтсонның тәжірибесін қолданды. Грегори Бэйтсонның тәжірибесінде қарым-қатынас теориясы және жүйе теориясы танымалы болып табылады. Бэйтсон биология, кибернетика, антропология және психотерапия ғалымдарымен айналысқан және «қос байланыс және шизофрения» теориясының авторы.

Дж.Гриндер және Р.Бэндлердің танымалы болуының басты себебі, олар психологиялық технологиясын жасауы және әр уақытта өздерінің семинарларында қолданған. Қазіргі таңда олардың жүйесіне өзгерістер енгізіліп және оның кейбір принциптері қазіргі таңға дейін қолдануда. Бұл жүйе практикалық психологиялық технологияның әсер ету және басқарылуы болып табылады.

НЛП мамандары адамдар арасында тығыз қарым-қатынас ортану үшін мына терминдерді қолданады: «айна шағылысуы» немесе «құрылу».

«Коммуникация» ұғымын адамдар арасындағы қарым-қатынасты практикалық әсер етуде кеңінен қолданады.

«Конгруэтнттік» термині керісінше қарым-қатынастың бұзылуы.

«Мета-модуль» термині НЛП процесі деген мағына береді. Қарым-қатынаста тура анықтылықтың болмауы.

«Мета-программа» және «мета-модель» терминдерді адамдарды іріктеу кезінде және оларды ұйымдастыруда қолданылады.

«Фрейм» - құбылыстар немесе іс-әрекеттің белгіленген контекст немесе талқылау әдісін қолдану.

«Рефрейминг» жаңа тапсырмаларды берудегі ойлар мен құбылыстардың өзгеру рамкасы болып табылады.

«Якоря» - психологиялық құрылысы немесе рефлекстің негізгі формасы. Оның көмегімен кейбір адамдардың психологиялық структурасының өзгеруін анықтайды.

НЛП қолдану маңызды сұрақ болып табылады. НЛП қолдану тәжірибесінің рекламалық іс-әрекет.

Джон Гриндер және Р.Бэндлер олар жай себеп пен түсіндіреді: технологиялық психология әсерімен семинар сабағында демонстрация жасады. Әрекеттің қоршаған әсері әлеуметтік тұлғаның бағдары байлыққа, карьераға, материалдық жағдайға жетуі. Нейролингвистикалық ақпараттандыру авторлардың жалғастырушылары тез пайда болған. Бүгін олардың жүйесі мағыналы өзгерітілген, жалпы принциптер сақталған және олардың практикалық тәжірибесін береді, әрбір оқу пособиясының жүйесінің қабылдауына әсер етеді. Қазіргі уақытта «нейролингвистикалық ақпараттандыру жанның» осы жүйесінің практикалық әр түрлі технологиялық психологияның әсері және манипуляциясы осы жүйені жасаушылар алғашқы жүйені елестете алмаған.

Екі өте маңызды моментті айту қажет. Біріншіден, автордың айтуына сәйкес олар эффективтік психологиялық манипуляцияны адамдар мен жасауға ынталанбаған, олардың санасы мен астар санасы ғалымдардың мақсаты нақты дәлелденбеген.

Екіншіден, нейролингвистикалық ақпараттандыру құрамында дәстүрлі әлемдік психологияда нені білгені туралы көрсетілген. Тәжірибелік психотерапевтер технологияны зерттеген авторлар жалпы психологиялық заңға жүгілген, психикалық процеске қатынасының әсері болып табылады.

Авторлардың жұмысы бойынша нейролингвистикалық ақпараттандыру Дж.Гриндер және Р.Бэндлер ешқандай жаңа системаның әлеуметтік әсерін алмаған, олар тек сәйкестендірген және практикалық психология білімін әлемдік ортаға жақсы көрсеткен, психофизиология, неврология және басқа ғылымдарын жүзеге асыру барысында маркетингтік мейрамын «раскрутки» үшін жасаған. Осылай белгілі ғалымдық құбылыс жақсы қарастырылады, мысалы: шартты рефлекс, психологиялық құрылым, олар өздерінің жүйесін эксперименттің зерітелуші ретінде негізделмеген, психотерапевтік практика жүзінде негізделген.

Гипноз

Бүгінде көпшілік айтуы бойынша, әртүрлі гипноз қолдану негізгі саяси және ақылы жарнамадан басталады. Адамның гипнозға икемділігі, гипнозға илану түрі -бұрыңғы замандардан белгілі болған екен. Яғни неаедерталь заманынан бастау алып, гипноздың әдістер әсері ұрпақтан-ұрпаққа сиқыршылар мен шамандықтармен, магия мен т.б.жалғасын тауып отырды.

Ескере кететін жағдай, көбінесе сиқырмен шамандармен гипноз бір мезгілде арнайы химиялық қосылыстар арқылы қолданылады, сонымен қатар жануарлар немесе өсімдіктер (психотроптық заттар, галлюциогендер). Сондықтан бүгінде гипноз жайында көптеген аңыздарда баршылық.

Психологияда, психофизиологияда, психотерапияда дәстүрлі және классикалық гипноз қарастырылады және ауызша позиция ерекше форма жасанды істелінетін түс және үш стадиясын ұсынады: оған терең мінездеме (сомнамбулизм, түс көрушілік және каталепсия) сонымен қатар постгишютикалық компульсивтік әрекеттер және танымал нейролингвистикалық программалау мен трансперсоналды психология түсінігі гипнозға байланысу тұрақты да кең түрде тарған. Американдық танымал психотерапевт С.Хеллер мен Т.Л.Стил гипнозды қарастырғанда өздерінің «байланысу құралы» ретінде таныған..

«Біздің гипноз анықтамасында кез-келген байланыс формасында адамнын гипноз жасаушы әйелі немесе күйеуі, окытушы немесе басқа біру сездік мәнері оның білдіру қимылын сонымен бірге басқа бір адамнын ішкі тәжірибесін қозғап тудыруды немесе ол нақты өзіндік тәжірибесі болып саналады». Хеллер, Стил көзқарасы бойынша әрқашанда адамның бұрыңғы тәжірибесі мен байланысты және ол зертелушіні рет-ретімен адамға таңдаумен, индивидімен және ол өткендегі тәжірибесіне де байланысты. Көптеген авторлар классикалық гипноз, қазіргі кең мағынадағы әлеуметтік форма процестерінің әсерінен және бір адмнан екінші адамға ыкпалын тигізді (егер сіз гипнозды ерекше бір жағдайда терең қарастырса). Хеллер, Стилдің көзқарасы бойынша гипноз ол оқытудың формасы болып табылады. Осы идеялар сенушілік, фантазиялар, иландырудың мүмкін болатындығы. Егер қабыдаулары бірнеше рет қайталанса, бұл жағдайда олар шартты рефлекторлық адамның тәрбиесінің бөлігі болуы мүмкін. Көптеген зерттеушілер, мысалы: А.Адлер (1997) психологиялық іскерлігін гипноз жасаушының ешқандай реципиентқа әсер етпейді, ал ерекше жүйелері мен ақырғы иландыру өзіндік шеберлігі мен гипнотикалық жағдайына әкеледі. Бұл жағдайда әр адамға таратылмайды, ал көпшілік адамдар классикалық гипнозға берілмейді.

Автордың ойлауы бойынша гипноздың негізінде тәуелділік идеясы жатыр деп сенді. Адамдар оған сенеді, гипноздалған екендігіне сенеді және солай болғанын қалайды, бірақ психологиялық дайындық тәуелділігі болмайды.

Г. Мюнстерберг (1996) бұл проблеманы карастыра отырып, гипноз түсінігін сендірушілікпен байланыстырды, классикалық гипнозды түс көрудің жоғарғы түріне жатқызды және адамның ақырғы психологиялық стадиясы деп таныды.

1. 
   Жарнамадағы психоанализді қолданудың қазіргі заман ерекшеліктері.
   
2. 
   Жарнамадағы сугестия тәсілдерінің (тірек сөздер, сөздік динамика, мимика, жестикуляция және т.б.) мазмұнын ашыңыздар.
   
3. 
   Жарнамада неғұрлым жиі қолданылатын эриксондық гипноз техникаларын атаңыз.
   

1. 
   Лебедев-Любимов А.Н. Психология рекламы.-СПб.: Питер2004.
   
2. 
   Ромат Е. Реклама в системе маркетинга. Учеб. Пособие.- Харьков, 1995.
   
3. 
   Ассэль Г. Маркетинг:принципы и стратегия: учекбник для вузов. – М.,1999.
   
4. 
   Батра Р., Майерс Дж., Аакер Д. Рекламный менеджмент./Пер. Сангл. 5-е изд.-М.,1999.
   

1. 
   Саяси жарнама
   
2. 
   Саяси жарнаманың жарнама психологиясына әсері
   

ҮЕҰ-дыѓ, саяси партиялардыѓ, мүдделі топтардыѓ, БАҚ-мен қоғамдық пікірдіѓ, азаматтық қоғам институттарыныѓ бірлескен әрекеттерімен қатар, ішінаралық саяси процестерге ықпал етуде заманауи түрдегі саяси ПР-технологияларды қолдану үлкен роль атқарады. Паблик Рилейшнздіѓ қызмет ету саласына дағдарысты жағдайларды басқару да кіреді: жарнаманыѓ тиімсіздігіне қатысты мәселелерді шешу, ПР объектісініѓ келбетін қалыптастыру, яғни бәсекелес тараптыѓ қарсы жарнамалық әрекеттерініѓ жетіспеушілігі; әкімшіліктіѓ басқарушылық кеѓесі; сондай-ақ ақпаратсыздық пен сыбыстарды анықтап, оны жоюға бағытталған іс-шаралар.

Паблик Рилейшнз технологияларыныѓ ішінен мыналарды бөліп қарауға болады: лоббизм, берілген ПР объектініѓ идеясы мен іс-әрекеттерін қоғамдық қолдаумен қамтамасыз ету; хабарламаларды қабылдап және көпшілікке тура бағыттау , ПР объектісініѓ саяси және идеологиялық ойлары, ПР объектісініѓ келбетін құрып, оны баянды ету, ПР объектісініѓ арнайы жағдайларды өзініѓ жақсы жақтарын көрсете алатын, ПР объектісініѓ ерекше қабілеттерін анықтауға бағытталады. Креативті жұмыстардыѓ мақсаты – аталған лидерге (яғни, партияға, ұйымға) назар аударуға жұмылдыру болып табылады.

Паблик Рилейшнз технологияларын қолдану. Саяси технологиялар заңдылығының сөзсіз, ең сенімді факторы ретінде саяси кампаниялардың ПР технологияларын қолдануын атап айтуға болады. ПР технологиясын дамыған демократиялық жүйедегі тиімділігі мен қауіпсіздігіне көпжылдар бойы қолдану тәжірибесі дәлел бола алады. ПР механизмдерін қолдану – саяси мәдениетті көтереді.

Тікелей жарнама және үгіт-насихат технологиясымен салыстырғанда ПР технологиясын қолдану – мақсаттарды талдау барысында-ақ әлдеқайда тиімді басымдылыққа ие екені айқындалады. Үгіт-насихаттың негізгі мақсаты – әсер етуші объектіде қажетті және тиімді көзқарас субъектісін қалыптастыру болады. Ал, қандай ПР шаралары болмасын ,ол алдымен екі тараптың мүдделерін іздеп табудан бастау алады да, барлық қатысушылардыѓ мақсаттарын келісе шешумен бірге, тараптардың бірлесіп әрекет етуде қабылдаған еркін шарттарынан тұрады. ПР кампаниялар тараптардың ұзақ мерзімді жауапкершіліктерін болжай отырып, табысқа жету – тек қана жалпы қабылданған этикалық нормаларды сақтаған жағдайда ғана қолжетімді бола алады. ПР технологияларын қандай да бір күдікті идеяларды іске асыруда да қолдануға болады, бірақ бұл жағдайда шығатын нәтиже – ой әлсіздігі мен жағымсыз әрекеттіѓ бәрініѓ әшкере болып қалуы. Конструкциялық қарым-қатынастыққа жету жолында мақсат пен ойдыѓ шынайылығын жасырып, жалған ақпараттар беруге болмайды.

Дегенмен, қысқа мерзімді уақытқа жоспарланған аралық мақсаттарға жетуде үгіт-насихат технологиясының тиімділігін мойындауымыз керек. Мұнымен бұл технологияның әйгілілігі мен қолданысының кеңдігін түсіндіруге болады. Әсіресе тез арада қажет болған саяси мобилизация кезеңінде, мысалы кандидаттың белгілілігі мен атақтылық рейтингін көтеру жағдайында қолданылуын көре аламыз. Бірақ бұл жағдайда саясаткер де, саяси технология да қарқынды үгіт-насихаттың нәтижесі туралы ойланбайды, сондықтан да мұндай жағдайда өз мақсаттарына жету үшін тек қана жеңісті көздеген, сол жеңіске жету жолында өз денсаулығы мен организмін, жұрт алдындағы беделін тәуекелге тіккен доппинг қабылдаушы спортшылармен теңесе болады. Әрине мұндағы мысалға моральдік жағдайды айтып отырмыз. Айта кететін жәйт, заңсыз деп танылған саяси технологияларды қолдануға деген қызығушылық туралы аңыз алдымен саяси технологтардың өздерімен қолдау тапқан. Олар ПР технологиялардың сарқылмас қорын пайдалану әдісін насихаттайды.

Біздің жағдайымыздағы «паблик рилейшнзтің» пайда болу факторын, оның талдау мен жүйелеуден кейінгі жағдайын ПР-дың саяси институт ретінде тиімді қызмет шарттарына теѓеуге болады. Сол шарттардыѓ ішінен төмендегілерді бөліп қарасақ болады:

1) Саяси: демократиялық типтегі саяси режим; негізгі азаматтық құқықпен тәуелсіздіктіѓ заѓмен қорғалуы; азаматтар уәкілдігімен биліктегі мүдделерініѓ нақты механизмі; азаматтардыѓ нақты ақпарат көздеріне еркін қол жеткізе алуын қамтамасыз ететін қарым-қатынас каналдарыныѓ дамыған жүйесі;

2) Экономикалық: бәсекелестік механизмінің мейлінше дамыған түрі; өндіріс пен жұмысшы күшініѓ жоғары дәрежедегі шоғырландырылуы; нарықты тауарлар мен қызметке толықтыру; ақпараттық технологиялар дамуының жоғары дәрежесі; инвестициялық тартымдылыққа ие болған БАҚ-ы нарығының дамуы;

4) Әлеуметтік-мәдени: дағдарысты зорлық-зомбылықсыз әдістермен шешу дәстүрі; жалпы, арнайы және жоғары білім салаларының дамыған жүйесі; тұрғындардың жалпы білім алу саласыныѓ мейлінше дамыған жүйесі; ақпараттың жедел тарауын қамтамасыз ететін әлеуметтік қатынастың дамыған жүйесі; қажетті технологиялық, интеллектуалдық және мамандық базаларының болуы.

1. 
   Жарнамалау техникаларының саясатта қолдану ерекшеліктеріне сиаттама беріңіздер.
   
2. 
   Үгіттеу және насихаттаудың өзіндік ерекшеліктері.
   

1. 
   Лебедев-Любимов А.Н. Психология рекламы.-СПб.: Питер2004.
   
2. 
   Мокшанцев Р.И. Психология рекламы: Учеб.пособие/Науч.ред. М.В. Удальцова-М.: Новосибирск.
   
3. 
   Кёниг Т. Психология рекламы: ее современное состояние и практическое значение./Пер.с нем.- М.: Современные проблемы, 1992.
   

Бұл практикалық сабақта студент «Жарнама психологиясы » ұғымдарының пайда болуы жайлы жалпы түсінік; категориялық құрылымы мен методологиялық негіздерін меңгеруі қажет.

1. 
   Адамның әлеуметтік бағдарлануын жарнамалық іскерліктің психологиялық факторы ретінде.
   
2. 
   Әлеуметтендіру және жекешелік
   
3. 
   Жарнамалық коммуникацияның психологиялық негізі
   
4. 
   Адам жарнама коммуникациясының субъектісі ретінде
   

1. 
   Лебедев-Любимов А.Н. Психология рекламы.-СПб.: Питер2004.
   
2. 
   Мокшанцев Р.И. Психология рекламы: Учеб.пособие/Науч.ред. М.В. Удальцова-М.: Новосибирск.
   
3. 
   Дейян А. Реклама./ Пер. с фрац./Общ. Ред.В.С.Загашвили.-М.:1993.
   
4. 
   Зазыкин В.Г. Психология в рекламе.-М.:ДатаСтром,1992.
   
5. 
   Батра Р., Майерс Дж., Аакер Д. Рекламный менеджмент./Пер. Сангл. 5-е изд.-М.,1999.
   

1. 
   Жарнама маркетингі
   
2. 
   Тұтынушылар контингенті және қажеттіліктер құрылымы
   
3. 
   Жарнама практикасындағы бағыттар мен стериотиптер
   

1. 
   Мокшанцев Р.И. Психология рекламы: Учеб.пособие/Науч.ред. М.В. Удальцова-М.: Новосибирск.
   
2. 
   Зазыкин В.Г. Психология в рекламе.-М.:ДатаСтром,1992.
   
3. 
   Ромат Е. Реклама в системе маркетинга. Учеб. Пособие.- Харьков, 1995.
   
4. 
   Ассэль Г. Маркетинг:принципы и стратегия: учекбник для вузов. – М.,1999.
   
5. 
   Батра Р., Майерс Дж., Аакер Д. Рекламный менеджмент./Пер. Сангл. 5-е изд.-М.,1999.
   

1. 
   Адамның өзіндік презентация формалары.
   
2. 
   Адамның өзіндік презентация формасы ретіндегі ежелгі және бүгінгі магия.
   
3. 
   Орта ғасырдағы өзіндік жарнама.
   
4. 
   Біздің заманымыздағы өзін-өзі жарнамалау.
   
5. 
   Балалардағы өзіндік презинтация және әлеуметтенуі.
   
6. 
   Өзіндік жарнама шартындағы адам әрекетінің екі стратегиясы.
   

1. 
   Лебедев-Любимов А.Н. Психология рекламы.-СПб.: Питер2004.
   
2. 
   Бородина В.Самореклама : мода и традиции. М.,2000.
   
3. 
   Викентьев И.Л. Приемы рекламы: Методика для рекламодателей и рекламистов. 14 практических приложений и 200 примеров. – Новосибирск,1993.
   

1. 
   Жарнама концепциясы психологиялық әсердің формасы ретінде
   
2. 
   Психологиялық жарнаманың структуралық модельдеу жағдайы.
   
3. 
   Жарнамадағы психологиялық этиканың мәселесі.
   

1. 
   Лебедев-Любимов А.Н. Психология рекламы.-СПб.: Питер2004.
   
2. 
   Хромов Л.Н. Рекламная деятельность: искусство, теория, практика. Настольлная книга делового человека – менеджера и бизнесмена. – Петрозаводск, 1994..
   
3. 
   Ромат Е. Реклама в системе маркетинга. Учеб. Пособие.- Харьков, 1995.
   
4. 
   Ассэль Г. Маркетинг:принципы и стратегия: учекбник для вузов. – М.,1999.
   

1. 
   Жарнама құралдары психотехнологияларының қолданбалы мәселелері.
   
2. 
   Газет, журнал, радиодағы жарнама
   

1. 
   Лебедев-Любимов А.Н. Психология рекламы.-СПб.: Питер2004.
   
2. 
   Мокшанцев Р.И. Психология рекламы: Учеб.пособие/Науч.ред. М.В. Удальцова-М.: Новосибирск.
   
3. 
   Феофанок О.А. Реклама: новые технологии в России. СПб.:Питер,2000.
   
4. 
   Хромов Л.Н. Рекламная деятельность: искусство, теория, практика. Настольлная книга делового человека – менеджера и бизнесмена. – Петрозаводск, 1994..
   
5. 
   Викентьев И.Л. Приемы рекламы: Методика для рекламодателей и рекламистов. 14 практических приложений и 200 примеров. – Новосибирск,1993.
   

1. 
   Жарнамадағы технологияларының ерекшеліктері және олардың түрлері
   
2. 
   Жарнамалық мәтіндер, символдар және белгілер.
   
3. 
   Жарнама құралдарының кері байланыс технологиялары.